Afscheid van het ABC Huis

 Vrienden, familie, collega’s intern en extern, vrijwilligers, samenwerkingspartners, vertegenwoordigers van gemeenten, raad van toezicht…..Dank voor de warme woorden. Dank alvast aan Hakan en Mansour en hun team voor de heerlijke hapjes en drankjes, dank aan Evelyne, Esther en Gerarda en de alle anderen die zich bezig hebben gehouden met dit afscheid.

Achttien jaar! Achttien jaar…. Dat is een generatie… dat is een periode waarin je een kind opvoedt tot volwassenheid en het de deur uit gaat om te gaan studeren. Althans, dat was toen ik opgroeide zo, nu blijven kinderen al dan niet noodgedwongen langer thuis wonen. In mijn geval gaat het kind niet de deur uit, maar laat de moeder haar kind los

De vergelijking met opvoeden gaat voor het ABC Huis niet op, er valt aan eigenzinnige collega’s niet zoveel op te voeden, hooguit te inspireren, mee te nemen in de koers van de organisatie en erop te vertrouwen dat ze met je mee willen gaan.

Achttien jaar…. Achttien jaar geleden liep ik op 1 september hier de deur binnen als directeur van bibliotheek Alkmaar. Het was de tijd van bibliotheekvernieuwing, van de bibliotheek als Toegangspoort tot informatie, commissie Meijer en van fusies. Hier in de regio werd gesproken van een fusie tussen de bibliotheken van Castricum, Heerhugowaard, Bergen, Langedijk en Alkmaar. Die laatste hield zich wat afzijdig maar deed toch mee in de besprekingen. Bij de eerste fusiebespreking in oktober 2006 waar ik bij was, vertrokken aan het eind van de vergadering het bestuur van bibliotheek Bergen en Langedijk. Ik had me nog net voor kunnen stellen, had ik iets verkeerds gezegd en lag het daar aan? De fusie werd te duur geacht door de gemeentebesturen van Langedijk en Bergen, zij trokken zich terug. Het proces lag ineens stil, iedereen moest bij komen van de schok. Pas 1 januari 2009 fuseerden bibliotheek Castricum, Heerhugowaard en Alkmaar tot bibliotheek Kennemerwaard en ik mocht daar directeur van worden.

Die eerste fusiejaren waren mooi, we brachten drie ambitieuze organisaties bij elkaar, we innoveerden er op los. Daarbij werden we geholpen door het convenant dat de drie gemeenten met elkaar hadden gesloten om gezamenlijk de backofficekosten te financieren. Met daarin ook middelen voor innovatie. Er was ruimte om te experimenteren en te leren. We voerden zelfbedieningsbalies in, we waren één van de eerste zo niet eerste bibliotheek met een eigen fondsenwerver, we namen goede ideeën elders uit het land over zoals De Bibliotheek op School en gaven er onze eigen twist aan. We ontwikkelden ook zelf projecten als Veilig Puberen, Next Level, Level Up, Met Elkaar Voor Elkaar, Biebstart en nog veel meer. We keken om ons heen, luisterden naar de vragen in de samenleving waarop wij mede een antwoord konden geven en bedachten oplossingen en projecten. We werden ervoor gewaardeerd door de gemeenten, in het land en zelfs internationaal.

Zo in de loop van die achttien jaar bouwden we aan de reputatie van bibliotheek Kennemerwaard. We zijn in de loop van die achttien jaar een aantal keren genomineerd als beste bibliotheek van Nederland en ook collega’s zijn genomineerd geweest als beste jeugdbibliothecaris. We werden nooit nummer één, we waren een soort Joop Zoetemelk…. Niet dat we daar nou last van hebben… winnen is leuk maar wie kan nou zeggen dat je jaar op jaar meedraait in de top van het bibliotheekwerk?  Dat is toch iets om trots op te zijn?

We groeiden, niet alleen in onze dienstverlening, ook in vestigingen. Inmiddels hebben we vijf fusies achter de rug. Je zou denken dat ik voortdurend op overnamepad was, en dat ik fusies leuk vind. Dat is niet helemaal het geval 😉 Het kwam op ons pad en als de energie er is, als je allebei wilt dansen dan moet je ook stappen zetten. Dus na de fusie in 2009 kwam in 2012 bibliotheek Bergen erbij, in 2015 kwam het werkgebied van Schermer en Graft De Rijp erbij door de gemeentelijke fusie. In 2021 kwam er een bestuurlijke fusie met Artiance tot het ABC Huis en in 2023 fuseerden we met bibliotheek Langedijk.

In die achttien jaar passeert er wel het één en ander. Zo hebben we één vestiging moeten sluiten, in Egmond aan den Hoef doordat de gemeente 20 procent op de subsidie bezuinigde. Maar we hebben ook nieuwe vestigingen kunnen realiseren, een servicepunt in Schermerhorn en de jeugdvestiging in Overdie. Die laatste was op verzoek van de gemeente, die heel graag zag dat de bibliotheek met een vaste plek in de wijk terug kwam.

Nu na de fusie met Artiance zijn we ook in Alkmaar Zuid bij De Stek bezig met het uitbreiden van ons werk als ABC Huis in die wijk. Allereerst met activiteiten van Artiance maar ook zeker in samenwerking met de bibliotheek. We hebben als ABC Huis geleerd om buiten onze eigen muren te kijken, ook al zijn die fijn als uitvalsbasis. We werken samen met verschillende partners in de stad, samen werken aan ontwikkeling van mensen, ze te inspireren om te ontdekken wie ze kunnen worden, dat ze kunnen worden wie ze zijn.

Dat is voor mij altijd de kern van ons werk. Niet alleen dat van de bibliotheek, ook zeker van Artiance. Want hoewel ik geen muziekopleiding heb genoten, geen theaterachtergrond heb, niet echt goed kan dansen of tekenen; schilderen, beeldhouwen niet tot mijn talenten behoren heb ik gezien en gehoord wat kunst met mensen doet. Op dinsdag, wat mijn vaste werkdag bij Artiance was, begonnen zo vanaf twee/drie uur de lessen, ik hoorde dan muziekklanken mijn kantoor binnen komen. Leerlingen die in de gang zaten te wachten met hun muziekinstrument onder de arm, de jongeren die in de  Artiancezaal theaterles kregen (waar ik soms achterlangs sloop binnendoor op weg naar de bibliotheek voor een afspraak), ouderen die blij bij elkaar zaten nadat ze bij het programma Dag en Dauw waren geweest. Iedereen zat daar met een wil om te leren, om zichzelf te ontwikkelen en vooral om daar plezier aan te beleven. Maar ook de bijzondere projecten zoals SPOT en de Kunstschool, Kunstmaatjes en Kunstbron…. Kunst inzetten om mensen tot bloei te brengen. Uitgesteld geluk noemen ze dat, het plezier dat je eraan beleeft als je iets wat je daarvoor niet kon, onder de knie hebt gekregen. Trots op jezelf kunnen zijn.

Ikzelf heb in die achttien jaar ook heel wat momenten van uitgesteld geluk gekend…. Het was niet altijd makkelijk. De al eerder genoemde bezuinigingen, lagere indexering van subsidies, reorganisaties. Je moet als directeur en als organisatie je verhaal keer op keer vertellen. Intern en extern. Collega’s meenemen in de veranderingen, ze enthousiast maken voor de vragen die leven in de samenleving en de oplossing daarvoor mede willen bedenken. Samen ontdekken wat werkt en wat niet werkt, fouten maken en daarvan leren. En dan het liefst samen met inwoners en met samenwerkingspartners. De gemeenten in ons werkgebied, de wethouders, ambtenaren en raadsleden zijn onze belangrijkste samenwerkingspartners, naast dat ze onze grootste subsidienten zijn. Die contacten zijn altijd goed geweest. De Bibliotheek, Artiance en het ABC Huis staan er goed op, ik heb geleerd hoe belangrijk het is om jezelf als organisatie goed voor het voetlicht te brengen. Dat is ons goed gelukt en zal ook in het licht van het huidige kabinet en het ‘ravijnjaar’ 2026 bij de gemeenten van groot belang blijven.

Er zijn vele managementboeken geschreven over hoe je als leidinggevende moet handelen om veranderingen teweeg te brengen. Ik ken ook managementboeken waarin gesteld wordt dat een organisatie goed loopt ondanks de acties van de directeur en het managementteam. Zelf kijk ik daar genuanceerd naar. ik had een tijdlang een tekst van Loesje naast mijn bureau hangen: Een goede manager herken je aan het aantal dagen dat hij/zij dood op kantoor kan liggen voordat dat ontdekt wordt. Dat is behoorlijk luguber en enige zelfspot zit er ook zeker in. Je kunt het als directeur en als management niet alleen. Je hebt de hele organisatie nodig. Iedereen draagt zijn steentje bij aan wat je wilt bereiken. Intern en extern. Het werk dat je als directeur doet is lang niet altijd zichtbaar en direct herleidbaar. Een organisatie als het ABC Huis wordt gedragen door de medewerkers, door vrijwilligers, zzp’ers en netwerkdocenten. Door de raad van toezicht, door de politiek en door de samenwerkingspartners. Samen zorgen we er voor dat de inwoners van ons werkgebied zich kunnen ontwikkelen op het gebied van kunst en cultuur, taal en lezen en kennis en informatie.

Ik ga nu het ABC Huis verlaten, met een lach en een traan. Ik heb met ontzettend veel plezier met jullie allemaal samen gewerkt, hoogtepunten gekend en moeilijke momenten zoals de dood van een collega. We hebben elkaar daarin gesteund en gedragen. Ik ben trots op wat we met elkaar bereikt hebben en waar ik een bijdrage aan heb mogen leveren. Ik sla een nieuw pad in maar blijf de culturele sector en bibliotheken in het bijzonder trouw. Als netwerkmanager voor het openbaar bibliotheekdomein bij de Koninklijke Bibliotheek mag ik mij gaan bemoeien met drie maatschappelijke opgaven: een geletterde samenleving, participatie in de informatiesamenleving en een leven lang ontwikkelen.  Ik ga er vanuit dat ik daarbij de collega’s van het ABC Huis ook nog weer tegen ga komen dus het is geen vaarwel maar tot ziens.

De mensen die mij goed kennen weten dat ik van gedichten hou, dat ik bij een afscheid van een collega of een jubileum een gedicht uitzoek voor die persoon. Voor elke medewerker van het ABC Huis heb ik nu een kaart met een gedicht en een persoonlijke boodschap, die staat hier voor jullie klaar.

Voor nu sluit ik af met een gedicht van Herman de Coninck, een gedicht dat voor mijn echtgenoot Joep en voor mij een bijzondere betekenis heeft en nu ook weer zo toepasselijk is:

 

De Plek

Je moet niet alleen, om de plek te bereiken,
thuis opstappen, maar ook uit manieren van kijken.
Er is niets te zien, en dat moet je zien
om alles bij het zeer oude te laten.

Er is hier. Er is tijd
om overmorgen iets te hebben achtergelaten.
Daar moet je vandaag voor zorgen.
Voor sterfelijkheid.

Ik hou van deze organisatie, van jullie allemaal… ik ga jullie missen,  tot ziens. Dank jullie wel!

 

 

The Third Space, wie betrek je bij je project?

Bij het opstarten van ons project gericht op jongeren zonder startkwalificatie hebben we aan de voorkant het nodige aan onderzoek gedaan. Onze marketing-medewerker, tevens projectleider, heeft flink wat deskresearch gedaan. Op basis van landelijk publiek toegankelijke informatie wist zij boven water te halen dat in De Mare, de wijk waar we ons project wilden gaan uitvoeren, procentueel het aantal jongeren dat gebruik maakt van jeugdzorg hoger is dan in een aantal andere wijken in Alkmaar. Nu is het niet zo dat jongeren die bekend zijn bij jeugdzorg per definitie ook vroegtijdige schoolverlaters zijn, maar er is wel een correlatie tussen de cijfers. Navraag bij de ambtenaar van de regionale meld- en coördinatiefunctie (RMC) bevestigde ons beeld. 

Met die kennis op zak ging het projectteam met elkaar om tafel om te bepalen met welke sleutelfiguren en instanties we willen samenwerken, wie waarschijnlijk het proces willen volgen, wie we tevreden moeten houden en wie geïnteresseerd kan zijn in ons project. Een stakeholdersanalyse dus. Dat leverde een mooie lijst op van namen. De sleutelfiguren zijn partijen waarbij uit de analyse duidelijk is geworden dat we daar contact mee moeten zoeken. Belangrijke partijen als het Horizon college en andere scholen uit het voortgezet onderwijs, Straatgeluid, Kopzorg, SPOT van Artiance. Het doel is kijken op welke manier we met hen kunnen samenwerken.  Andere belanghebbenden zijn partijen die we moeten informeren, maar waar we niet direct mee zullen samenwerken. Dat zijn bijvoorbeeld wijkagenten, de GGD, het lokale buurthuis en de winkeliersvereniging. Dat geldt ook voor de geïnteresseerden. Hierbij denken we aan InHolland, de Stadsfabriek, DNO-Doen. 

Het is van groot belang om het contact met deze partijen warm te houden, omdat we uit ervaring hebben gemerkt dat we anders als bibliotheek snel worden vergeten door deze partijen. We worden nog steeds teveel geassocieerd met een 'uitleenpunt' in plaats van een organisatie die activiteiten organiseert ter vergroting van maatschappelijke kansen van mensen. Als we dus deze organisaties goed informeren kunnen ze soms doorverwijzen en maakt het hen in ieder geval ook bekend met een andere kant van de bibliotheek en het ABC Huis. Wie we in ieder geval tevreden moeten houden of maken is PICA en de andere bibliotheken van The Third Space. We doen dit project omdat we geloven dat er een andere aanpak nodig is om de rol van de bibliotheek in de samenleving te gaan invullen. Een aanpak waarbij je niet van te voren stuurt op een uitkomst maar je oordeel uitstelt, aannames test en bijstelt en met de doelgroep samen ontwerpt wat er voor hen nodig is.

Onze stakeholdersanalyse heeft geleid tot het leggen van verbanden met organisaties waarmee we in een aantal gevallen al samenwerken, in sommige gevallen hernieuwde contacten en in alle gevallen een wederzijds belang in het samenwerken om iets voor jongeren zonder startkwalificatie te kunnen betekenen. Wat TTS ons met het format waarbinnen we werken telkens oplevert dat we gestructureerd te werk gaan in combinatie met niet weten waar we uit gaan komen. Dat is spannend, uitdagend en vrolijk stemmend als het tot (kleine) resultaten leidt voor onszelf en/of de doelgroep.

Vervolg van The Third Space

Eerder schreef ik al over het grote project waarmee we bezig zijn samen met 8 andere bibliotheken, The Third Space (TTS), medegefinancierd door stichting PICA. Een paar weken geleden heeft de projectgroep 'het net opgehaald' om te kijken wat we nu inmiddels weten van de doelgroep jongeren, en dan in het bijzonder de jongeren zonder startkwalificatie. Op basis daarvan gaan we verder ontwikkelen. Ik laat jullie graag delen in grote lijnen wat we inmiddels hebben geleerd:

Belangrijke inzichten vooraf: 

Het is bij dit project van tevoren niet duidelijk waar we precies heen gaan. Dit is hoe het TTS-project is ingericht. We ontwerpen experimenten en komen verder door te leren van fouten die we maken en van inzichten die we tijdens dit proces opdoen. 

De onderzoeksvraag 'Hoe kunnen we jongeren (14-27 jaar) zonder startkwalificatie in Alkmaar de Mare, Alkmaar Noord en Daalmeer helpen zich verder te ontwikkelen?’ 

Een vraag die hieruit voortvloeit is: Hoe kunnen we zorgen dat het intern gedragen kan worden? 

Subvragen: 

⦁ Hoe kunnen we een (hybride) neutrale plek zijn voor deze jongeren? 

⦁ Hoe kunnen we (met bestaande of nieuwe diensten) 'met kleine stapjes' bijdragen aan hun verdere ontwikkeling?

In samenwerking met Straatgeluid zijn we in gesprek gegaan met de doelgroep. De belangrijkste inzichten uit deze gesprekken zijn: 

1. Activiteiten gericht op leuk, informeel en laagdrempeligheid werken het beste. 

 2. Er zijn jongeren die je met geen mogelijkheid in de bibliotheek krijgt, dit moeten we accepteren en kijken of er voor mogelijkheden zijn op extern of digitaal gebied. 

 3. Veel jongeren gingen vroeger wel naar de bibliotheek. Tijdens de middelbare schoolperiode verandert dit. 

 4. Soms verrassen ze ons met ideeën voor activiteiten, zoals een schaaktoernooi in de bieb! Dat laatste schijnt al te gebeuren bij bibliotheek Rotterdam  met zogeheten ‘HipHop Schaaktoernooien’. Het is interessant om te verkennen hoeveel animo daarvoor zou zijn. 

 5. Jongeren waren verrast dat er jonge mensen bij de bibliotheek werkten. Echt contact met min of meer leeftijdgenoten is dus immens belangrijk om een band op te bouwen zodat er een gesprek mogelijk is. Van belang is voor deze groep jongeren dat een activiteit leuk voor ze is. Iets leren is geen trigger. Deze jongeren zullen normaal gesproken niet snel naar de bibliotheek komen. Een aantal gingen vroeger wel, maar ze lijken met name tijdens de middelbare schoolperiode af te haken. Een van de jongeren gaf aan dat hij veel schaakte. Dat zou een ingang kunnen zijn voor de bibliotheek. 

De input van deze gesprekken zijn besproken met het vestigingsteam van De Mare, een open gesprek om beelden te delen die jongeren hebben terug gegeven. Hoe ervaren zij de bibliotheek? En hoe ervaren de collega's jongeren als zij hen tegenkomen tijdens hun werkzaamheden voor Bibliotheek Kennemerwaard. Dat leverde mooie inzichten op die met elkaar gedeeld werden: 

1. De jongerendoelgroep is ontzettend belangrijk om aan ons te binden. Dit is de leeftijdsgroep waarin we de meeste ‘klanten’ kwijtraken. 

2. We hebben allemaal intrinsieke motivatie om meer met jongeren te doen. Dat is ontzettend mooi om te zien. 

3. We zien ook echt mogelijkheden waarin wij als bibliotheek een rol zouden kunnen spelen in het leven/ontwikkeling van jongeren. 

Het was mooi om te horen hoe alle collega's die zich bij de bibliotheek met jongeren bezighouden een hele sterke intrinsieke motivatie hadden om iets met deze doelgroep te gaan doen. Ze zagen mooie kansen waarin de bibliotheek een rol kan spelen. Van belang is ook het besef dat de bibliotheek een unieke rol kan spelen om jongeren even weg te halen uit de thuissituatie. Het kan echter ook zo zijn dat we als bibliotheek juist naar de jongeren toe moeten gaan. Je kan daarbij ook gebruikmaken van een bestaande plek daar waar de jongeren zich al bevinden. We moeten echt aansluiten bij waar de behoefte van de jongeren ligt en samen met hen ontdekken, ontwerpen en co-creëren. 

Dat bracht de discussie op wat de kritische succesfactoren zijn als we kijken naar het ontwikkelen van een "prototype" (hier gaan we in de volgende fase mee aan de slag). Waar moeten we rekening mee houden, wat zijn belangrijke randvoorwaarden om tot een goede dienstverlening voor en door jongeren te komen?

1. Medewerkers die met de jongeren werken moeten hen een veilig en vertrouwd gevoel kunnen geven (hen serieus nemen/authentiek/’een van hen’-gevoel). 

2. Er moet voldoende diversiteit onder medewerkers zijn 

3. De klantbeleving moet aansluiten 

4. Voorwaarden voor duurzame borging moeten er zijn: het project moet niet afhankelijk zijn van 1 of 2 medewerkers en schaalbaar zijn 

5. Onderzoeken wat ‘hybride’ mogelijk is.

We zijn bezig met het ontwikkelen van dienstverlening aan jongeren, voor en door, gekoppeld aan ons meerjarenbeleidsplan. Verschillende collega’s doen hieraan mee, zodat er door verschillende programmalijnen van de organisatie heen aandacht is voor de doelgroep jongeren. Wat opvalt tijdens ons traject tot nu toe is hoe belangrijk het is om echt de tijd voor de doelgroep te nemen. Het luisteren en het serieus nemen van de jongeren zijn heel belangrijk. Het is van belang om te kijken naar collega’s die op een goede manier met deze doelgroep om kunnen gaan. Daarnaast is diversiteit in het team belangrijk, omdat de ene jongere juist beter klikt met een collega die wat meer afstand houdt in een gesprek en de ander zich beter kan vinden in een extraverte collega. Wat soms ook kan helpen is wanneer ze een rolmodel hebben, bijvoorbeeld iemand die vroeger tot de doelgroep behoorde. 

Dit lijkt een open deur, maar het is de kunst om niet te snel te willen toe werken naar 'een oplossing' of 'een antwoord'. We zijn in de bibliotheek te vaak gericht op resultaat boeken, vertellen dat we 'de oplossing' op de plank hebben liggen, niks mis mee, maar daar verliezen we ook de kans mee om doelgroepen zoals jongeren (en ik denk dat het voor bijna alle doelgroepen geldt) veel nauwer aan ons te verbinden en samen te ontdekken wat we voor elkaar kunnen betekenen. In de gesprekken blijkt dat de jongeren ons ook heel veel te leren hebben in de manier waarop wij contact met hen leggen en met hen omgaan. Voorlopig dus nog niet uitgeleerd in dit project!

De kracht van muziek

Eind februari mocht ik mee met het Regionaal Jeugd Orkest Artiance (RJOA) op uitwisseling naar Bath. Een bus vol kinderen tussen de 12 en 21 jaar, een aantal 'orkestouders', 2 acteurs en hun docent, de dirigent en de 'viooljuf' en 2 leden van het management stonden op zondagochtend om 6.15 uur klaar voor vertrek. Na het inpakken van de instrumenten en de bagage, het uitzwaaien door de ouders vertrokken we richting Calais om daar de boot te nemen.

In Bath heeft het orkest in 2 dagen tijd 6 keer opgetreden. Als eerste in een verzorgingstehuis voor dementerende bejaarden. Daar werd door de acteurs in een aantal korte scenes tussen de muziekstukken door het verhaal van Truus Wijsmuller verteld. De bewoners van het tehuis genoten van de muziek en sommigen schoten na de voorstelling de acteurs aan om herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog op te halen. Mooi om te zien hoe de muziek de bewoners raakte, sommigen wiegend in hun stoel, anderen meezwaaiend met hun hand als waren ze de dirigent of aandachtig luisterend.

Bij de basisschool waarna er daarna 2 keer werd opgetreden kwamen de kinderen heel braaf binnen, gingen braaf zitten en luisterden vol aandacht. Bij beide optredens werd een kind gevraagd de dirigent te helpen met dirigeren. Zo trots als dat kind dan voor het orkest stond. Zo mooi om de interactie te zien met alle kinderen en het orkest. Gespannen koppies, opgetogen gezichten, meedeinende lijven. Trotse orkestleden die blij waren met de reacties van de kinderen.

De laatste dag 3 optredens op een school voor speciaal onderwijs. Ook hier een grote klik tussen de leerlingen en de orkestleden. Soms ook best confronterend voor de orkestleden, die in veel gevallen best een bevoorrecht leven hebben en nu heel direct zagen en ondervonden dat niet iedereen dezelfde kansen in het leven heeft. Heel mooi om te zien dat de orkestleden ook oogcontact legden met de leerlingen, dat er interactie was. Dat er gezamenlijk muziek gemaakt werd, samen gezongen. Dat er bij beide groepen ontroering en blijdschap beleefd werd. Het was een ervaring die volgens mij heel veel impact heeft gehad, iets wat de kinderen en ikzelf zeker ook niet snel zullen vergeten. Verbinding over grenzen heen. Dat is de kracht van muziek. 

Werkbezoek raadsleden gemeente Alkmaar

Gisteravond ontvingen we de raadsleden van de gemeente Alkmaar. Tijdens coronatijd lukte het niet om raadsleden op locatie kennis te laten maken met alles wat Artiance, Bibliotheek Kennemerwaard en ABC Huis te bieden hebben. Gisteravond kon het gelukkig weer. Na een korte presentatie over het nieuwe meerjarenbeleidsplan en hoe dat aansluit op de speerpunten van de gemeente konden de raadsleden korte 'workshops' volgen van collega's die inzicht gaven in een aantal van onze aansprekende projecten. Ik noem ze hieronder:

SPOT: een creatieve werkplaats voor psychisch kwetsbare jongeren. Een samenwerking tussen Artiance en GGZ Noord-Holland Noord, mede gefinancierd door het fonds Cultuurparticipatie en door de gemeente Alkmaar. Naast één van de kunstdocenten waren er ook vier jongeren die heel goed aan de raadsleden konden uitleggen wat dit project voor hen betekent. Inmiddels hebben we al tussen de 150 tot 180 jongeren geholpen om uit de put te komen en weer focus in hun leven aan te brengen. Zodanig dat ze weer terug kunnen naar school of naar werk.

Groots Alkmaar: een maandelijkse online tv-uitzending voor en door senioren. Een samenwerking tussen Artiance en Bibliotheek Kennemerwaard De senioren die dit samen met een filmer/regisseur maken legden uit wat ze doen, hoe ze op zoek naar aansprekende culturele activiteiten of instellingen zijn en die maandelijks uitlichten. Op die manier worden ouderen aangemoedigd om er op uit te gaan en cultureel actief te worden of te blijven. De uitzending wordt ook uitgezonden op de lokale tv en heeft zo een groter bereik dan de al 600 kijkers op YouTube.

Kunstschool: Een project van Artiance waarbij mensen met een beperking en daardoor een afstand tot de arbeidsmarkt een vierjarige kunstopleiding kunnen volgen. Tijdens die opleiding worden ze creatief uitgedaagd om zichzelf verder te ontwikkelen en worden hen ook handreikingen gedaan (oa via een workshop van de bibliotheek op het gebied van social media) om hun kunst te vermarkten.

Escape game: Een project van Bibliotheek Kennemerwaard samen met Escape Room Egmond. Door het lezen van een aantal jeugdboeken waarin aanwijzingen zitten voor het op te lossen raadsel worden jongeren aangemoedigd om te lezen. Dit spel wordt op een aantal basis- en vmboscholen gespeeld en maakt kinderen op een andere manier enthousiast voor lezen.

CrossTown Murals: Een project van Artiance waarbij jongeren les krijgen in het maken van graffiti. Vervolgens wordt dit op legale plekken in de stad ook uitgevoerd en wordt er gewerkt aan een soort 'lint' van graffiti kunstwerken door de stad.

De Werkplaats: een project dat nog in de denkfase zit, naar voorbeeld van Plek 3 in bibliotheek Venlo. Een plek waar een rijke leeromgeving wordt nagestreefd en waarvoor Artiance en Bibliotheek Kennemerwaard subsidie van de gemeente Alkmaar heeft gekregen om een pilot voor 2 groepen kinderen te gaan opstarten. Een plek waar kinderen ondersteund worden in het nastreven van hun dromen, het vlammetje van nieuwsgierigheid en leergierigheid wordt aangewakkerd.

Taalhuis: Een langdurig project van de bibliotheek waarin laaggeletterde inwoners geholpen worden hun taalvaardigheden te verbeteren, geholpen worden digivaardiger te worden en hun rekenvaardigheid te vergroten. Daarin worden ook alternatieve en creatieve methodes gebruikt om de doelgroep te vinden en te bereiken. Zo gaat de bibliotheek er op uit met een bakfiets om in wijkcentra, op markten en andere plekken inwoners op te zoeken die niet uit zichzelf naar de bibliotheek komen. 

Proeftuin De Mare/Jobflow: In de vestiging van de bibliotheek De Mare is een proeftuin gestart als samenwerking tussen Artiance en Bibliotheek Kennemerwaard. We gaan met inwoners in gesprek over waar hun behoefte ligt. Het project JobFlow richt zich specifiek op jongeren zonder startkwalificatie. Om hun aandacht te vangen maken we gebruik van oa VR-brillen, iets wat ze leuk en spannend vinden en waarmee ook spellen kunnen worden gespeeld of ontwikkeld. Zo trekken we de jongeren de bibliotheek binnen en kunnen we samen met hen ontdekken wat hun dromen en ambities zijn en wat ze nodig hebben om die te vervullen. 

Al met al was het een volle avond en hebben we nog niet de helft laten zien van wat Artiance en Bibliotheek Kennemerwaard samen en ieder afzonderlijk doen. Tijdens de rondleiding bij Artiance kon er nog het één en ander worden getoond wat er aan muziek, theater en andere lessen wordt gegeven. Bij de bibliotheek zagen de raadsleden hoe het gebruik veranderd is door het leescafé, de bezoekers aan de leestafel en de studerende jongeren. Na afloop gaven de raadsleden aan dat ze het heel informatief was, dat er eigenlijk te weinig tijd was om alles in zich op te nemen. Nou dan doen we het volgend jaar gewoon weer! 

Al doende leren op onbekend terrein

We zijn als bibliotheek Kennemerwaard bezig met een groot project dat de naam The Third Space draagt. In dit project zijn we samen met nog 8 bibliotheken, medegefinancierd door PICA op zoek naar hoe we bepaalde doelgroepen beter kunnen bedienen. We onderzoeken waar hun behoeften liggen en gaan samen met hen ‘iets’ ontwikkelen dat past bij hun vraag. We willen ook ontdekken hoe we ons aanbod hybride kunnen maken, online en offline. We hebben een kleine kerngroep, projectgroep die het project trekt.  Het is een zoektocht op voor ons (relatief) onbekend terrein

We hebben ervoor gekozen om ons te richten op jongeren zonder startkwalificatie. Dat sluit mooi aan bij een proeftuin die we in onze vestiging De Mare aan het opzetten zijn en bij het project JobFlow dat we met subsidie van de Koninklijke Bibliotheek uitvoeren voor diezelfde doelgroep.  

Waar te beginnen? Het is een groep die de bibliotheek niet of nauwelijks bezoekt en die de bibliotheek niet of nauwelijks bereikt. Hoe groot is deze groep eigenlijk? Daarvoor doet onze marketingmedewerker, tevens projectleider, eerst stevig deskresearch. En wat blijkt, juist in de wijk De Mare is deze doelgroep oververtegenwoordigd bij aansprak op jeugdzorg. Hier ligt dus wel een kans om iets voor deze groep te doen.  

Om de doelgroep te kunnen bereiken hebben we contact gezocht met de verschillende partners in de stad. In het gebouw van één van onze partners hebben we een bijeenkomst met jongeren gepland waarin we hen bevragen op waar ze tegen aan lopen, of ze nog wel eens in de bibliotheek komen, waarvoor ze wel naar de bibliotheek zouden willen komen. 

De belangrijkste opbrengsten van die bijeenkomst is dat jongeren gelijkwaardig behandeld willen worden en dat ze niet oordelend tegemoet getreden worden. Dat krijgen ze al te vaak van ouders, onderwijs en hulpverleners. De bibliotheek kan daarin dus echt onderscheidend zijn en daar ligt ook gelijk een uitdaging voor ons. Te vaak hebben jongeren al een negatieve ervaring met de bibliotheek gehad, zijn ze eruit gestuurd omdat ze zich ‘niet hebben gedragen'.  Hoe zorgen we ervoor dat we op een open manier met jongeren het gesprek aangaan als ze in de vestiging wat al te zeer ‘aanwezig’ zijn. 

Lezen doen deze jongeren niet of nauwelijks meer, lenen doen ze zeker niet. Op waarvoor ze dan wel naar de bibliotheek willen komen zijn de antwoorden divers. Een soort rode draad valt wel te ontdekken in hun antwoorden. Vrijetijdsbesteding in de vorm van gamen, sporten, muziek of spelletjes. In mijn woorden: zorgen dat er een groep gelijkgestemden is waarmee ze dingen samen kunnen doen. Een ander element wat een aantal keren werd genoemd is het geven van informatie, onder andere over muziek, voorlichting over drugs en informatie over toeslagen, budgetteren, regelen van verzekeringen etc.  

In een vervolgsessie gaan we nadenken over iets wat we concreet de jongeren kunnen bieden en dat samen met hen ontwikkelen. Al doende leren met de jongeren en met elkaar. Wordt vervolgd dus... 

Espoo bibliotheek, studiereis Finland

 

Lippulaiva library in Espoo. Espoo is een voorstad van Helsinki. Deze bibliotheek is een flagship store, of in goed Nederlands het vlaggenschip van deze wijk in Espoo. Ze hebben zich laten inspireren door Oodi en andere bibliotheken in Scandinavie zoals Dokk1 en de Deichmann bibliotheek in Oslo. Het ziet er overigens totaal anders uit dan Oodi of Dokk1, Deichmann ken ik (nog) niet. 

De inrichting van de bibliotheek is in co-creatie met inwoners bedacht. De bibliotheek is gevestigd op de bovenste verdieping van een groot winkelcentrum. Zelf ben ik daar nooit zo'n groot voorstander van om een bibliotheek niet op de begane grond te huisvesten. Ja, de vierkante meters zijn er waarschijnlijk prijziger maar je verliest echt een gedeelte van je aanloop omdat mensen je moeilijker weten te vinden. De spontane binnenloop zal minder zijn omdat je er 'naar toe moet'. Dat gezegd hebbende was de bibliotheek op een doordeweekse middag best goed bezocht.

Het is qua uitstraling een warme bibliotheek met veel hout. Op de kinderafdeling is onder andere een kleine glijbaan, baby- en peuterboeken staan in bakken op hun hoogte dus op de grond.  Er is zelfs een kleine klimmogelijkheid op de kinderafdeling. Het is een combinatie van kunnen bewegen met kunnen zitten of hangen. De glijbaan heeft de bibliotheek te danken aan een meisje dat op de vraag; 'waar zou je nou echt gelukkig van worden als dat in de bibliotheek zou zijn' antwoordde: 'van een glijbaan'. Ze hebben wellicht wijs geworden door ervaringen zoals die van Rozet er voor gekozen om een heel kleine glijbaan te maken ;-) Er staan stoelen aan de zijkant van de peuter- en kleuterhoek zodat ouders daar kunnen zitten en naar hun kinderen kunnen kijken. En natuurlijk kun je daar ook voorlezen. 

Er zijn veel lees- en studieplekken, met een ouderwetse leeszaal uitstraling.  Gehoorgevend aan de wens van duurzaamheid is het meubilair gedeeltelijk gerecycled, opgeknapt en opnieuw bekleed. Het ziet er moet ik eerlijk zeggen heel gelikt uit, niet alsof het uit de kringloopwinkel komt. Maar misschien is het inderdaad wel het oude meubilair van de bibliotheek dat is opgeknapt.

Voorin de bibliotheek zit een speelruimte en een creativiteitshoek met mogelijkheid om zelf te schilderen en spelletjes te spelen zoals tafelvoetbal en gaming. Dat beantwoord duidelijk aan een vraag, er zitten de nodige jongeren en kinderen te spelen. Ik sla wel aan op de creativiteitshoek, een wand waarop kinderen met krijt en verf lekker kunnen tekenen en schilderen. Dat lijkt me wel iets voor in onze verbouwplannen in Alkmaar voor het ABC Huis.

Ook hier is een keuken waar gezamenlijk gekookt kan worden. Ik vind het opvallend dat dit blijkbaar redelijk gebruikelijk is in de Scandinavische of in ieder geval Finse bibliotheken. Ik vind het mooi, je kunt hier van alles rondom koken en gezond eten organiseren maar ook het publiek uit nodigen om gebruik te maken van de keuken. In plaats van de huiskamer van de stad de woonkeuken van de stad worden. Dé plek waar in de meeste huizen met een woonkeuken iedereen zich verzameld om tijdens het koken (of het kijken naar koken ;-) bij te praten over de dag en daarna gezamenlijk de maaltijd te genieten. 

We krijgen van het team een korte uitleg over hoe ze in de bibliotheek contact hebben met de basisscholen in hun werkgebied. Espoo kent een cultureel programma voor alle scholen waarin ze kennis maken met diverse kunstvormen. Daarnaast is er een apart bibliotheekprogramma waarin ook elk kind elk jaar kennis maakt met de bibliotheek. En dan is er ook zo’n programma voor sport. Het is wel bijzonder om te horen dat de bibliotheek dus zo belangrijk wordt gevonden dat er een apart programma voor is waar alle scholen ook op intekenen en dat dit niet onder het cultuurprogramma wordt gestopt. Tijdens de kennismaking krijgen de kinderen les in zoeken in de catalogus en programma's rondom leesbevordering. Een programma zoals De Bibliotheek op School kennen ze niet, de leesvaardigheid ligt hier hoger dan in Nederland.