vrijdag 2 mei 2014

Vechten voor burgerrechten

Vorige week was de aftrap van de campagne "The Right to e-read" van de EBLIDA. Het is een campagne waarbij we proberen zoveel mogelijk handtekeningen op te halen. We willen een verandering van het leenrecht bewerkstelligen in Brussel.Waarom is deze campagne nou nodig vraag je je misschien af? Iedereen kan toch e-lezen? E-boeken verschijnen, bibliotheken lenen ze, weliswaar mondjesmaat, uit. En als je dat allemaal te ingewikkeld vindt dat is er vast wel iemand in je vriendenkring die je van een usb-stick of cd-schijfje kan voorzien met daarop een duizendvoud van meestal niet legaal verkregen titels.

De reden voor deze campagne is tweeledig. Enerzijds willen we een bewustwording op gang brengen bij het algemeen publiek dat bibliotheken graag e-boeken zouden uitlenen. Dat dit lastig te realiseren is omdat wij afhankelijk zijn van de wil van uitgevers om ze via de bibliotheken uit te lenen. E-boeken vallen niet onder het auteursrecht en worden niet als een geprint boek beschouwd, maar als een dienst die je via een licentie moet inkopen. Dat is voor het algemeen publiek vaak helemaal niet duidelijk. Een e-boek is voor hen het zelfde als een gedrukt boek, er staat hetzelfde in en je doet er hetzelfde mee, namelijk lezen. Voor een gemiddelde lezer is het niet te verklaren waarom bibliotheken maar mondjesmaat e-boeken uit lenen.

Daarnaast willen we een bewustwording bij het algemeen publiek en bij de politiek dat de machtsbalans onevenredig is binnen het speelveld van e-boeken. Uitgevers bepalen welke titels zij beschikbaar stellen tegen welke prijs aan bibliotheken. Dat kan variëren van niet beschikbaar stellen tot een drie-vier of vijfvoudig tarief voor het uitlenen van een e-boek, en dan ook nog via de "one reader one copy" regeling. Er is geen sprake van een marktwerking hier, dit is echt marktfalen. De prijzen worden opgedreven in sommige Europese landen of er wordt domweg geweigerd om aan bibliotheken te leveren. Er is geen sprake meer van vrije toegang tot informatie, alleen wanneer over voldoende middelen beschikt om dat te kopen wat je nodig hebt, of wat je wilt lezen kun je over alles beschikken. Maar onze maatschappij kent meer burgers dan alleen degene die het zich kunnen veroorloven!

Even voor de duidelijkheid, want er wordt her en der aan zwartmakerij gedaan, als zouden bibliotheken eigenlijk piraterij bevorderen, juist het illegaal lezen bevorderen. Niets van dat alles is waar! In alle onderhandelingen die bibliotheken voeren, en ook in de petitie die we in Brussel willen gaan aanbieden, pleiten we heel sterk voor een billijke vergoeding voor de makers. Net zoals we bij de geprinte media doen, voor dvd's en cd's, voor alles waar auteursrecht op geheven kan worden, willen bibliotheken leenrecht betalen voor iedere uitlening. Dat hebben we altijd gedaan, en dat willen we blijven doen. Daar zijn we een betrouwbare partner in. En ook voor de duidelijkheid, ik weet dat niet alleen in Nederland, maar ook in andere landen er onderhandelingen gaande zijn tussen bibliotheken en uitgevers om te komen tot uitleenmodellen voor e-boeken. En daar zijn we heel erg blij mee. Want hopelijk is het zo dat als er één
schaap over de dam is.... er meer volgen.

Er moet echt een goede regeling komen binnen het auteursrecht om burgers het recht op vrije toegang tot informatie te kunnen blijven bieden. Wat mij betreft kun je het er nog over hebben of dat via openbare bibliotheken zou moeten, maar waarom niet? Want deze instituten bestaan al eeuwen en hebben zich altijd ingespannen om te zorgen dat burgers de informatie konden vinden die ze nodig hadden, zich ingespannen om die burgers mondig te maken, ze te prikkelen van nieuwe ideeën kennis te nemen, ze te verleiden andere werelden te ontdekken. Bibliotheken zijn leesmotoren en om Keith Richards nog maar eens vrij te citeren "bibliotheken zijn de equalizers van deze tijd". Gelijke kansen voor iedereen. Daarom is het noodzakelijk dat er een herziening komt van het auteursrecht. Het moet mogelijk worden om e-boeken uit te gaan lenen, van peer-to-peer of via bibliotheken in een eerlijke verhouding tussen verkoper en koper. Dus kom, heb je nog niet getekend? Doe dat dan hier. Heb je het al wel gedaan, roep dan je vrienden, familie, kennissen, collega's op om ook te tekenen. We gaan voor 10.000 handtekeningen in Nederland!