Espoo bibliotheek, studiereis Finland

 

Lippulaiva library in Espoo. Espoo is een voorstad van Helsinki. Deze bibliotheek is een flagship store, of in goed Nederlands het vlaggenschip van deze wijk in Espoo. Ze hebben zich laten inspireren door Oodi en andere bibliotheken in Scandinavie zoals Dokk1 en de Deichmann bibliotheek in Oslo. Het ziet er overigens totaal anders uit dan Oodi of Dokk1, Deichmann ken ik (nog) niet. 

De inrichting van de bibliotheek is in co-creatie met inwoners bedacht. De bibliotheek is gevestigd op de bovenste verdieping van een groot winkelcentrum. Zelf ben ik daar nooit zo'n groot voorstander van om een bibliotheek niet op de begane grond te huisvesten. Ja, de vierkante meters zijn er waarschijnlijk prijziger maar je verliest echt een gedeelte van je aanloop omdat mensen je moeilijker weten te vinden. De spontane binnenloop zal minder zijn omdat je er 'naar toe moet'. Dat gezegd hebbende was de bibliotheek op een doordeweekse middag best goed bezocht.

Het is qua uitstraling een warme bibliotheek met veel hout. Op de kinderafdeling is onder andere een kleine glijbaan, baby- en peuterboeken staan in bakken op hun hoogte dus op de grond.  Er is zelfs een kleine klimmogelijkheid op de kinderafdeling. Het is een combinatie van kunnen bewegen met kunnen zitten of hangen. De glijbaan heeft de bibliotheek te danken aan een meisje dat op de vraag; 'waar zou je nou echt gelukkig van worden als dat in de bibliotheek zou zijn' antwoordde: 'van een glijbaan'. Ze hebben wellicht wijs geworden door ervaringen zoals die van Rozet er voor gekozen om een heel kleine glijbaan te maken ;-) Er staan stoelen aan de zijkant van de peuter- en kleuterhoek zodat ouders daar kunnen zitten en naar hun kinderen kunnen kijken. En natuurlijk kun je daar ook voorlezen. 

Er zijn veel lees- en studieplekken, met een ouderwetse leeszaal uitstraling.  Gehoorgevend aan de wens van duurzaamheid is het meubilair gedeeltelijk gerecycled, opgeknapt en opnieuw bekleed. Het ziet er moet ik eerlijk zeggen heel gelikt uit, niet alsof het uit de kringloopwinkel komt. Maar misschien is het inderdaad wel het oude meubilair van de bibliotheek dat is opgeknapt.

Voorin de bibliotheek zit een speelruimte en een creativiteitshoek met mogelijkheid om zelf te schilderen en spelletjes te spelen zoals tafelvoetbal en gaming. Dat beantwoord duidelijk aan een vraag, er zitten de nodige jongeren en kinderen te spelen. Ik sla wel aan op de creativiteitshoek, een wand waarop kinderen met krijt en verf lekker kunnen tekenen en schilderen. Dat lijkt me wel iets voor in onze verbouwplannen in Alkmaar voor het ABC Huis.

Ook hier is een keuken waar gezamenlijk gekookt kan worden. Ik vind het opvallend dat dit blijkbaar redelijk gebruikelijk is in de Scandinavische of in ieder geval Finse bibliotheken. Ik vind het mooi, je kunt hier van alles rondom koken en gezond eten organiseren maar ook het publiek uit nodigen om gebruik te maken van de keuken. In plaats van de huiskamer van de stad de woonkeuken van de stad worden. Dé plek waar in de meeste huizen met een woonkeuken iedereen zich verzameld om tijdens het koken (of het kijken naar koken ;-) bij te praten over de dag en daarna gezamenlijk de maaltijd te genieten. 

We krijgen van het team een korte uitleg over hoe ze in de bibliotheek contact hebben met de basisscholen in hun werkgebied. Espoo kent een cultureel programma voor alle scholen waarin ze kennis maken met diverse kunstvormen. Daarnaast is er een apart bibliotheekprogramma waarin ook elk kind elk jaar kennis maakt met de bibliotheek. En dan is er ook zo’n programma voor sport. Het is wel bijzonder om te horen dat de bibliotheek dus zo belangrijk wordt gevonden dat er een apart programma voor is waar alle scholen ook op intekenen en dat dit niet onder het cultuurprogramma wordt gestopt. Tijdens de kennismaking krijgen de kinderen les in zoeken in de catalogus en programma's rondom leesbevordering. Een programma zoals De Bibliotheek op School kennen ze niet, de leesvaardigheid ligt hier hoger dan in Nederland. 

Op studiereis naar Helsinki

Begin juni had ik het voorrecht om met een aantal collega's uit Noord- en Zuid-Holland op studiereis te mogen naar Helsinki, om daar onder andere de nieuwe bibliotheek Oodi te bezoeken. Er valt veel te leren van onze Finse collega's, met enige jaloezie leren we over hun budget en het draagvlak voor bibliotheekwerk in de samenleving.

Bibliotheekwerk in Finland is gratis voor alle leeftijden. Oodi is faciliterend ingericht, er wordt weinig door de bibliotheek zelf georganiseerd, de stad en haar inwoners programmeren.  Het is een voorziening van/voor/door de stad. Je mag alle ruimtes gratis gebruiken, ook als instelling mits je dan je activiteit ook gratis aanbiedt aan de bezoekers. Er zit wel een check op of de verhuur van vergaderruimten niet door commerciële partijen wordt gekaapt. Dat is niet de bedoeling. 

 

Op scholen is er veel aandacht voor kunst en cultuur, lezen en taal en kennis en informatie. Een programma als Cultuur met Kwaliteit, Cultuur Primair kennen ze (al heet het anders), elke schoolklas krijgt gedurende de schoolcarrière meerdere malen te maken met diverse kunstvormen. Er is ook een apart programma voor de bibliotheek, maar dat zijn meer individuele klassenbezoeken. Zoiets als De Bibliotheek op School kennen de Finse bibliotheken niet. Veel scholen hebben zelf een schoolbibliotheek en lezen staat daar minder onder druk dan in Nederland. Samenwerking tussen centrum voor de kunsten en bibliotheken is niet gebruikelijk. De samenleving an sich is wel cultureel minded, we hebben veel musea gezien van diverse soorten waar ook programma’s voor kinderen worden gemaakt. 

 

In alle grote bezochte bibliotheken is er veel aandacht voor de makersplaatsen, voor leren programmeren en techniek. Opvallend vond ik dat in de 2 grote bibliotheken (waaronder Espoo maar daar schrijf ik een apart blogje over) een ‘gemeenschapskeuken’ was, vrij te gebruiken voor het publiek om er te koken en samen te eten. Het leek me naast 'huiskamer van de stad' ook een mooie geuzentitel om 'woonkeuken van de stad' te zijn, uiteindelijk is dat in een huis met een woonkeuken vaak de plek waar mensen zich verzamelen en gesprekken voeren.

 

Welke kansen/inspiratie heb ik gezien voor het ABC Huis: 

• De studio’s waarin je muziek kunt maken en opnemen.  

• De verzameling van cassettebandjes en cd’s van plaatselijke muzikanten die door leden zelf zijn aangedragen zodat ook andere inwoners deze muziek leren kennen en er van kunnen genieten. 

• Het van/voor/door programmeren, in Helsinki is dit al zo gewoon dat de bibliotheek er zelf bijna niets meer voor hoeft te doen. Ze faciliteren. Ze hebben de jaren ervoor wel veel samen met ‘de stad’ opgetrokken zodat mensen het nu ook weten en er gebruik van maken. 

• De makersplaatsen, veel ruimte voor creativiteit en zelf dingen uit proberen, ontwerpen etc. 

• Niet alles invullen, het belang van open ruimtes zodat bezoekers er zelf een invulling aan kunnen geven. 

 

 

Oodi is de nieuwe centrale bibliotheek van Helsinki. 

Het is een groot modern gebouw, hout en glas en beton. Het ligt mooi aan een plein omzoomd met grasveld waarop met mooi weer gerecreëerd wordt. Voor de ingang aan het plein een soort stormbaan met klimtoestellen om in te klimmen en te spelen voor de jeugd en een basketbalveldje. Een skateboardbaan waarin je rondjes kunt draaien. Al die buitenfaciliteiten worden goed gebruikt, er zijn geen woningen in de directe buurt, wel ‘om de hoek’ dus hopelijk geen klagende buren. Al deze buitenfaciliteiten versterken het gevoel van plezierig toeven en de insteek van de Scandinavische levensvisie van spelend en bewegend leren. 

Dan naar binnen waar nog meer moois te beleven valt. 

Op de gegane grond bevindt zich een grote ontvangst ruimte, er staan alleen sprinters maar verder geen andere boeken. Er zijn 3 balies en een extra tijdelijke balie met printmogelijkheden voor een coronabewijs. De drie balies zijn verdeeld: 1 voor Europa/Europese informatie, 1 voor informatie over Helsinki, en 1 voor de bibliotheek. 

 

De ‘spelregels’ van de bibliotheek staan op het aankondigingenscherm, de waarden van de bibliotheek in drie talen; Fins, Zweeds en Engels. Respect, non-discrimation, comfort en well-Being, promise that our staff is here for you. Ik vind dat mooi gedaan, je weet wat er van jou als bezoeker wordt verwacht en ook wat je van het personeel mag verwachten. 

Op de begane grond is verder een restaurant, een filmzaal en een evenementenzaal, waar op het moment van bezoek een externe partij een bijeenkomst organiseert voor Oekraïense vluchtelingen die een eigen bedrijf willen opstarten. 

Oodi kent een grote eerste verdieping gericht op ‘maken’: studio’s voor opnames van muziek, vlogs of podcasts, naai- en breimachines, 3D printers, laser-cutters, muziekinstrumenten te leen, keuken met apparatuur. Het gebruik van apparatuur is gratis, je betaald voor materiaal zoals vinyl of plastic draad voor de 3D printers. Op de vraag of de bibliotheek ook samenwerkte met een muziekschool of centrum voor de kunsten was het antwoord ontkennend. Op de vraag waarom niet kwam geen antwoord 😉 Er is op de eerste verdieping altijd personeel aanwezig om te helpen of uitleg te geven. Daarnaast zitten er op deze verdieping game-ruimten, kun je reserveren en betreden met je bibliotheekpas. Heel slim gaan deze open om 14 uur als de scholen uit gaan, zodat de jeugd niet verleid wordt om niet naar school te gaan. Misbruik van de gameruimte, te ‘oude’ spellen voor kinderen wordt voorkomen doordat die gekoppeld worden aan de pasjes waarop de leeftijd te zien is. Ook op deze afdeling nog een expositieruimte, werk- en vergaderruimte en een open ruimte waar je met je laptop kunt werken. 

Tweede verdieping: zoals ze het zelf zeggen “de boekhemel”. Hier staat de collectie. De kinderafdeling is relatief kaal, er zijn speelkleden en wat kleine attributen voor kinderen om mee te spelen. Je wordt geacht je schoenen uit te doen. Er is veel aandacht voor voorlezen, in de peuter- en kleuterhoek zitten ouders met hun kinderen gemoedelijk bij elkaar. Er is een opstelruimte voor de buggy’s aan de zijkant bij het raam. Verder is het een redelijk lege ruimte, niet alles ingevuld. De voorleesruimte en een lezingenzaaltje zit onder het ‘balkon’.  Bovenop zit een chill-ruimte waar je ook je schoenen uit moet doen voor iets grotere kinderen of tieners. Loop en kijk je de andere kant op dan vind je daar de collectie bladmuziek, cd’s en dvd’s, bordspellen en de boeken. Er zit ook nog een kleine koffiecorner en een deur naar het dakterras. Ook hier zitten mensen te studeren of naar muziek te luisteren met een koptelefoon op. Her en der zijn informatiebalies maar die zijn niet perse bezet met personeel. Oodi kent een innamesysteem op de begane grond met een sorteerrobot. De robots brengen de ingeleverde materialen van de begane grond naar boven en transporteren het vanuit stations op de verdiepingen waar het door personeel verder wordt opgeruimd. Gereserveerde boeken staan niet op naam van lener in de kast, de lener krijgt bericht dat het boek/materiaal er is en op welke plank het moet staan.

 

Al met al een prachtige bibliotheek waar de inwoners van Helsinki ook goed gebruik van maken.

Alle dagen open, op werkdagen van 8-21, zaterdag van 10-20 uur.