Masterclass New Librarianship David Lankes, deel 2

Ik ben nog steeds met module 1 bezig, ik heb nu de lessen bekeken over Knowledge Creation. Ook weer veel om over na te denken. Lankes zegt dat je naar informatie op vier niveau's kunt kijken, in een soort piramide. Ik denk dat het verschil tussen de lagen duidelijk is, bij elke trede wordt er iets toegevoegd aan de eerdere trap. Bij de trede van 'wijsheid' geeft Lankes nog als toevoeging dat het ook als 'actie' kan worden omschreven. Wat doe je met de kennis die je hebt, hoe kun je die inzetten om iets aan een situatie te veranderen.

Lankes vertelt vervolgens nogmaals dat kennis ontstaat door conversatie. Ook daarin vier elementen: de converseerders/gesprekspartners, de taal die je gebruikt, de overeenstemming (of niet) (of je het er mee eens bent), en de herinnering (aan wat je hebt geleerd, welke overeenstemming heb je daar voor je zelf in gevonden).

En Lankes komt ook nog met een verklaring over de reden waarom je wilt leren, hoe dat gedreven is: intrinsiek of extrinsiek.  Volgens Lankes is de reden waarom mensen naar de bibliotheek gaan, vaak extrinsiek gedreven. Je krijgt een opdracht van een leerkracht, van school, van een werkgever of van de overheid (denk dan aan taalcursussen voor inburgeraars). Ik denk zelf dat met name in openbare bibliotheken mensen ook vaak komen omdat ze intrinsiek gemotiveerd zijn. Vanuit een eigen behoefte om te willen leren. En ik denk dat veel mensen het vaak niet eens zo omschrijven. Als je de gemiddelde bibliotheekklant vraagt waarom hij/zij komt dan is het antwoord vaak: om een boek te lenen om te kunnen lezen voor mijn plezier. En dan weg kunnen dromen naar een andere wereld. Dat zo iemand ondertussen zijn/haar leesvaardigheid op peil houdt, aan zelfontwikkeling doet zal in hem/haar niet opkomen. Dat noem ik dan maar gelukkige bijvangst ;-) Overigens denk ik dat de strikte scheiding tussen extrintriek en intrinsiek gedreven als het om leren gaat vaak niet zo strikt is te maken. Ik kan mij uit mijn middelbare schooltijd, bibliotheekacademietijd en MBA herinneren dat het een mix was. Je kon foeteren op een leerkracht of docent als je iets moeilijk vond, en dan voelde het alsof je het voor de leraar moest doen. Als je dan de stof onder de knie had, en je er mee aan de slag kon dan voelde het als een overwinning. Aardigheid en vaardigheid gaan vaak hand in hand. Als je iets leuk vindt ben je er vaak ook goed in en vice versa.

Lankes zegt vervolgens in zijn lessen dat een bibliothecaris er niet is om mensen te helpen informatie te vinden, hij is er om mensen te leren leren. Het gaat er niet om de data en informatie op de juiste manier op te slaan en te ontsluiten (overigens ook belangrijk), maar om te zorgen dat hij wordt gebruikt, en dat het de passende informatie is voor die persoon. Dus moet je checken of de persoon ook daadwerkelijk geholpen is met datgene dat je hem/haar hebt aangereikt. Of heeft deze persoon daar hulp bij nodig, en kun jij die dan geven als bibliothecaris of moet je hem/haar in contact brengen met iemand uit jouw netwerk die dat wel kan. De vraag die dat bij mij oproept is of je niet eerst met elkaar naar de 'juiste' vraag op zoek moet gaan. Wat wil je leren? Wat wil je met elkaar bereiken? En hoe ga je dat doen? Daarvoor is het hebben van een (licht) filosofische blik, een goede vraagtechniek essentieel. Leer mensen, de gemeenschap waarvoor je werkt, hun leervraag te formuleren.

De manier van kijken van Lankes gaat veel verder dan het adagium dat voor zover ik weet in veel Nederlandse bibliotheken opgeld doet. Namelijk, wij gaan uit van een zekere mate van zelfredzaamheid van de klant/burger. Natuurlijk zijn we bereid om mensen die hun weg niet kunnen vinden te helpen, maar we gaan mensen niet aan de hand nemen van a tot z. Ik denk in alle eerlijkheid dat we in veel gevallen ook niet in staat zijn om die hulp te bieden. Niet zelf, maar misschien wel via ons netwerk. Daar zijn we wel sterk in, al maken we daar denk ik veel te weinig gebruik van.

Lankes zegt dus dat je als bibliotheek de gemeenschap waarvoor en waarin je werkt moet helpen zichzelf te verbeteren. Dat is nogal een missie. Ik vraag me af of je die rol zou moeten willen, en of je hem gegund zou worden. Wat ik me kan voorstellen is dat je op zoek gaat naar het faciliteren van kennisoverdracht. Dat gebeurt volgens mij al wel. Zeker in andere bibliotheken en ook in onze eigen bibliotheek . Daar hanteren we onze onvolprezen behoeftepiramide voor, waarbij we in de bovenste trede van de piramide heel erg op zoek zijn naar mensen die hun kennis willen inzetten ten behoeve van de drie andere tredes. Ik noem uit onze eigen praktijk: Transition Town in Castricum, ontstaan uit het Groen Informatie Platform maakt een groep inwoners gebruik van het platform dat de bibliotheek hen biedt om maandelijks een informatie- en discussieavond te organiseren rondom het thema duurzaamheid; de Canon van Akersloot waar de leden van de Historische Vereniging samen met de bibliotheek een canon hebben ontwikkeld onder andere voor het basisonderwijs over de plaatselijke geschiedenis; De Ochtenden ontstaan in Egmond, waar lokale ondernemers of anderszins opvallende personen hun kennis en ervaring over hun vakgebied delen met andere inwoners van het dorp. En zo kan ik nog wel meer voorbeelden noemen. Het is in sommige gevallen ontstaan doordat er een vraag vanuit de gemeenschap kwam, en in andere gevallen doordat een bibliothecaris een lumineus idee kreeg en met lokale partijen in gesprek ging, wetende dat er een publiek voor zou zijn. Dat is niet echt in gesprek gaan zoals Lankes voor ogen heeft, maar wel goed luisteren naar wat er in je gemeenschap leeft.

Als je naar de Nieuwe Bibliothecaris van Lankes toe wilt groeien, naar die rol, dan kan ik mij voorstellen dat je dat stapsgewijs doet. Want het vergt nogal wat van jou als bibliothecaris, als organisatie. Je moet je zelf echt anders gaan positioneren. En lukt je dat in één keer, of moet je vingeroefeningen doen op de manier waarop we daar in Kennemerwaard mee werken in de behoeftepiramide? Is de stap naar een leren leren organisatie (iets anders dan een lerende organisatie) niet veel te groot om in één keer te maken?