Terug naar af?

Vandaag had ik in deze rustige periode voorgenomen iets af te strepen van mijn 'things to do' lijstje. Daar stond op het vertalen van de kernfunctie/kerndienst met producten uit het Handboek Bibliotheekvernieuwing, verdieping 2006 op oorspronkelijk voorstel 2003. (voor degene die het wil nazoeken, map 2 vanaf pagina 97 ;-) Waarom stond dat op mijn lijstje? Want een goed lezer van mijn blog weet dat wij de behoeftepiramide gebruiken als wij praten over onze dienstverlening. Uitgaande van de behoefte, de reden waarom een burger naar de bibliotheek komt (zonder dat die persoon dat zelf persé zo zou verwoorden), en welk maatschappelijk belang daarmee is gediend. Reden was dat een ambtenaar van een ons subsidiërende gemeente mij gevraagd had of ik toch niet veel duidelijker kon maken wat wij nou precies doen. En toen kwam ze dus met dit lijstje. Deze ambtenaar was destijds heel nauw betrokken geweest bij het hele proces van bibliotheekvernieuwing maar later meer op afstand van het 'dossier bibliotheek' komen te staan. Ze had de hele discussie met wethouders en raad gemist, en voor haar was dit nieuw.

 Dus ben ik er mee aan de slag gegaan. Alle kernfuncties en diensten terug vertaald naar de behoeftepiramide. En als je dan naar zo'n document kijkt uit 2006 zie je dat de wereld niet heeft stil gestaan, en op een aantal vlakken heel erg stil heeft gestaan. Want Al@din wat genoemd wordt als een product is allang ter ziele en wordt hopelijk nu opgevolgd door @Bibliotheek. Landelijk lenen, lokaal leveren.... we doen het natuurlijk allemaal, maar zitten we niet ongelooflijk te wachten op de NBC?

 Verder valt het me erg op dat het model zoals het er staat vervolgens echt een soort productbegroting wordt, met toerekenen van uren, vierkante meters, collectie, netwerk, kosten en baten. Samenhang van zaken wordt niet genoemd. Dat het nogal lastig is om aan leesbevorderingsprojecten te doen zonder dat je een collectie hebt, dat raadplegen van een collectie niet gaat als je niet ook een collectie hebt om uit te lenen, of media-educatie te doen zonder pc's, dat staat er niet in. Als ik naar de kernfuncties kijk: Kennis en informatie, Ontwikkeling en Educatie, Kunst en Cultuur, Lezen en Literatuur en Ontmoeting en Debat zie ik er een aanbodgericht denken in terug, en vanuit de gemeenten de wens om een boodschappenlijst aan te kunnen vinken, dit wel dit niet. Weinig ruimte voor nieuwe zaken. Lastig. Ik merk dat ik zelfs een beetje geïrriteerd raak als ik het lijstje bekijk. Want welke maatschappelijke taak ligt er achter verscholen? Welke visie hadden de opstellers nou voor ogen, en zouden ze het nu ook nog zo opschrijven? We zijn tenslotte ook 10 jaar verder na de bibliotheekvernieuwing, en 7 jaar na de update van het Handboek.

Per functie zou je als gemeente dan ook nog voor speerpunten kunnen kiezen. Bij Ontwikkeling en Educatie wordt daar o.a. genoemd een structureel programma voor bestrijding onderwijsachterstanden. Daarvan zeggen wij als bibliotheek dat dat één van je basistaken is en moet zijn! Niks keuzemogelijkheid. Dat moet je doen, en dat moet je wat mij betreft ook als gemeente willen.

 Zo kan ik nog wel meer voorbeelden opnoemen, waar wij er inmiddels anders naar kijken. Bij Ontmoeting en Debat wordt bijvoorbeeld genoemd het beschikbaar stellen van ruimte voor activiteiten van andere organisaties en het bieden van een platform voor maatschappelijk debat. Wij scharen beide 'producten' bij ons onder het kopje "Bijdragen". We zien de bibliotheek als podium voor mensen die iets willen bijdragen aan de maatschappij. Om hun kennis over te dragen. De bibliotheek faciliteert dat, zoekt het op en biedt actief dat podium aan. We organiseren in ons eentje zelden meer iets. Zoeken altijd naar samenwerkingspartners, co-creërders van kennis en wijsheid (om in de termen van David Lankes te praten). Wat ik als een groot voordeel van ons model ervaar is dat met name de medewerkers die bezig zijn met producten te (door)ontwikkelen een focus te geven. Welke maatschappelijke, burgerbehoefte beantwoord ik hiermee. Wij hebben als Kennemerwaard gezegd dat wij ons met name willen richten op mensen helpen zelfredzaam te zijn, en mensen het podium willen bieden om iets aan de maatschappij bij te kunnen dragen. En bij dat laatste zoeken we naar de mogelijkheid dat die bijdrage dan weer in onze behoeftepiramide valt van zelfredzaamheid, deelnemen of ontwikkelen. Dat geeft richting, en je merkt dat medewerkers gaande weg het proces meer kijk krijgen op de maatschappelijke taak die we hebben. Natuurlijk hoor ik hier ook wel eens dat het fijn is als we meer uitleningen hebben gedraaid, maar steeds vaker hoor ik het aantal bezoekers bij een lezing, een activiteit, hoe veel zekerder cursisten zich voelen op internet en sociale media na het volgen van 7Dingen. Dan heb je een beter argument waarom er belastingsgeld naar de bibliotheek gaat.

Ik hoop dat de exercitie die ik heb gedaan door de kerndiensten in onze behoeftepiramide te plaatsen onze ambtenaar helpt ons denk proces te begrijpen. Ik voelde het als een stap terug in denken. Overigens zij zei tegen mij in dat gesprek: "Jullie zijn toch de enige die er mee werken? Zijn jullie zo eigenwijs?" Waarop ik volmondig JA! zei en trots ook! Wij denken verder. Overigens is dit een ambtenaar die mij ook vroeg of ik kon aangeven hoe wij het doen ten opzichte van andere bibliotheken, of wij voorop lopen of niet. Ze had namelijk de indruk dat we goed bezig zijn met vernieuwing en ze wil die trots die ze daar zelf bij voelt (onze bieb!) ook graag kunnen overbrengen aan de wethouder en raadsleden. Voor zo'n ambtenaar doe ik graag zo'n 'terug naar af' en dan weer moedig voorwaarts exercitie!