Duurzaam Doen vanuit Chaosdenken, of op weg naar transformeren

De ambitie van de Bibliotheek Kennemerwaard is om van collectie naar mensen te gaan.  Titel van ons nieuw meerjarenbeleidsplan is niet voor niets "De community is onze collectie". 

De bibliotheek ontwikkelt zich van een uitleenorganisatie tot een bruisend  podium, een ontmoetingsplaats en een leerplek voor mensen en organisaties op allerlei terreinen. Zo wordt de bibliotheek een aanjager van sociale en lerende verbindingen in de stad. De bibliotheek als een open leercentrum voor een leven lang leren. In het kort:

1.    De bibliotheek ondersteunt en stimuleert waardevolle, sociale verbindingen tussen inwoners.

2.    De bibliotheek schept een klimaat waarin mensen zich willen ontwikkelen en zich veilig en uitgenodigd voelen om hun kennis te delen met anderen.

3.    De bibliotheek is een ontmoetingsplaats van lokale talenten en vaardigheden.

4.    De bibliotheek ontwikkelt zich tot een verzamelplaats van duurzame, initiatieven van zowel particulieren als instellingen en bedrijven.

5.    De activiteiten in de bibliotheek zijn voor iedereen makkelijk toegankelijk.

Dat klinkt prachtig, maar hoe gaan we dit nou precies doen. Onze Stephan de Vilder, programmamaker is op zoek gegaan naar modellen en ideeën hoe we dit het best vorm kunnen gaan geven. Bibliotheken zijn over het algemeen van structuur, maar moet het wel structuur hebben? Moet het niet uit zichzelf ontstaan, maar ja, wat nou als dat niet gebeurt.... Hoe zorg je dan toch dat er iets gebeurt, iets ontstaat? Stephan had vervolgens het idee dat rondom duurzaamheid er zoveel speelt in de samenleving, dat het veel mensen aanspreekt, dat we daar wel een soort proeftuin kunnen opzetten. Wij als bibliotheek gaan samen leren met ons publiek hoe we een 'community' kunnen bouwen, kunnen vormen, worden.

Stephan zou Stephan niet zijn als hij daar niet toch een goed plan onder legt.  Hier de tekst van zijn plan:

Inmiddels heeft Duurzaam Doen Alkmaar 2015 de status gekregen van een pilotproject voor het ontwikkelen van nieuwe vormen van programmering waarbij leren en bijdragen centraal staan. De bibliotheek kan zich in deze vormen specialiseren en dit zowel intern (beleidscyclus) als ondersteunend voor derden (incl. communities) aanbieden in combinatie met bestaande voorzieningen (gebouw/podium/personele ondersteuning/netwerk). 

Inspiratiebronnen zijn: 

- Nieuwe Business Modellen (Jan Jonker) waarin aandacht voor het ontwikkelen vanuit communities. 

- The Art of Hosting: creatieve werkvormen voor community ontwikkeling

- Community werkvormen bij verzamelwerkplekken zoals HUBS/creatieve broedplaatsen.

- Online en fysieke platforms voor bottom-up maatschappelijke initiatieven zoals Pakhuis de Zwijger.

- Stedelijke communities rondom duurzaamheid (zoals Amersfoort).

Duurzaam Doen Alkmaar

Ontwerp volgens Chaordic Stepping Stones (art of hosting)

Behoefte

Kennis en bewustwording over duurzaamheid zijn onvoldoende om mensen aan te zetten tot een duurzamer leven. Hoe kunnen we een duurzame manier van leven onontkoombaar en tegelijk inspirerend maken? Daar wil de bibliotheek Kennemerwaard actief aan bijdragen. Met andere woorden: Hoe kan de bibliotheek mensen helpen daadwerkelijk in actie te komen en duurzamer te gaan leven.

Concrete opdracht vanuit subsidie Gemeente Alkmaar: Realisatie van een jaarprogramma Duurzaam Doen 2015 bestaande uit minimaal 12 activiteiten voor volwassenen in de centrale bibliotheek in Alkmaar. De vorm waarin dit gebeurt staat volledig open. Ook worden activiteiten buiten de bibliotheek niet uitgesloten. 

Doel

Wij zien een groep van voortrekkers, veroorzakers, burgers, specialisten en belanghebbenden met duurzame impact die in onze bibliotheek (hartje centrum) initiatieven en ideeën inbrengen en presenteren, delen en met feedback en bijdragen van deelnemers doorontwikkelen. Zowel plenair als in groepen wordt gebrainstormd en initiatieven worden vastgelegd en gepresenteerd. Rondom deze voortrekkers vormt zich een community van bijdragers en volgers. De bibliotheek is voor deze community een sociale ontmoetingsplaats en ontwerpstudio (werkplaats). Voor de community worden ook aansprekende sprekers aangetrokken die de deelnemers in de community iets kunnen leren tijdens meetups. Voorbeeld: een presentatie van Kracht in NL over hoe je een burgerinitiatief financieel ondersteund kunt krijgen ... etc. In die rol is de bibliotheek een collegezaal waar door deskundigen les wordt gegeven. 

Deze community van voortrekkers organiseert zich via een Facebook Groep en een Meetup groep Duurzaam Doen Alkmaar maar zorgt ook voor het bereik van anderen via conventionele kanalen. De groep en heeft een aanzuigende werking op mensen in de netwerken van de deelnemers.

Uitgangspunten 

1. We kiezen voor een nieuwe transformerende werkwijze die aansluit bij duurzaamheid: dus bottom-up vanuit breed gedragen groep van Alkmaarders via een te bouwen community Duurzaam Doen Alkmaar. Zowel inwoners, als bedrijven en instellingen (incl. Gemeente).
2. De bibliotheek is initiatiefnemer, community builder, mede-organisator en faciliteert met personele inzet en het bibliotheekgebouw. De subsidie van de Gemeente wordt ingezet voor ondersteuning van de programmering. Het eigenaarschap ligt idealiter bij de groep van community deelnemers.
3. Duurzaamheid is een (te) breed begrip. Activiteiten worden op thema onderverdeeld georganiseerd door meerdere programmateams vanuit de grotere community. Ieder team heeft een stadmaker als coördinator en aanspreekpunt.
4. De lerende en werkende community heeft bestaansrecht als de deelnemers uitgedaagd worden om zowel te leren, elkaar te ontmoeten als ook bij te dragen aan de initiatieven van anderen.
5. Iedere meetup bevat een combinatie van lerende, sociale en participerende programmaonderdelen.
6. De communicatie binnen een community verloopt anders dan in een conventionele aanbieder/afnemer relatie. Communicatie via platforms als basis, veel communicatie voorafgaande aan activiteiten en goede follow-up (tijdsintensief). 

Welke Ja-Maar's 

Welke beren verwachten we op de weg? 

• Nieuwe werkwijze werken naar programmering, „democratisering” vraagt flexibiliteit vanuit eigen organisatie.
• Durven toelaten van ideeën van anderen en daarmee aan de slag gaan.
• Onze eigen ideeën durven in te brengen en daarop feedback vragen. 
• Intensiteit van het opstartproces: ureninzet kernteamleden (deels) gegarandeerd maar mogelijk is er meer nodig om de community te bouwen.
• Beperkingen budget (nader te onderzoeken).
• Tijdsdruk en opstart programmering versus ambities (breed draagvlak).
• Mogelijk te brede thematiek (verwatering) vanwege enorm grote paraplu ‚duurzaamheid’
• Learning edge: Belangen deelnemers versus belang community. 

NB. Community werkvormen vanuit Art of Hosting dragen bij om „oud gedrag” te voorkomen of te neutraliseren. 

Structuren

De pilot heeft niet de organisatievorm van een project. De Chaordic Stepping Stones zijn de leidraad voor de pilot.

- Pilot loopt heel het jaar 2015

- Financiering vanuit kleine subsidie Gemeente Alkmaar 8500 euro

- Inzet Programmamaker, consulent, uitvoering van en door bibliotheek gewaarborgd. 

- Externe ondersteuning moet worden bekostigd uit subsidie (programmering).

- Marketingmedewerking op aanvraag / pilot geeft input aan Nieuw Business Modellen bibliotheek. 

- PR-ondersteuning: Content wordt vanuit community voorbereid en (waar nodig/wenselijk) via biebkanalen verspreid.

- Na kick-off ontstaan een of meerdere Programmateams die in structuur ondergebracht worden. (n.t.b. hoe).  

- Let op: betrekken andere medewerkers en management bibliotheek bij pilot (kan door een casus of aanwezigheid bijeenkomsten). 

Concept

Op woensdag 22 april was de kick-off waar we rond de 50 mensen bij elkaar waren. Van tevoren was een Facebook groep aangemaakt waar we iedereen die we kennen uit onze netwerken voor uitnodigen om lid te worden. Doel is zoveel mogelijk mensen naar die kick-off te krijgen. 

De Kick-off is bedoeld om een breed gedragen duurzaamheidsprogramma van meetups te ontwikkelen voor het hele jaar, georganiseerd door mensen zelf in samenwerking met de bibliotheek. Waar gaten vallen, organiseert de bibliotheek zelf de activiteiten. Vanwege de tijdsdruk verwachten we in het voorjaar minimaal 2 avonden zelf te organiseren. 

Paar werkvormen voor de kick-off: 

- Onderverdeling naar thema's (n.t.b.): energie, mobiliteit, werk, sociaal, natuur, leefomgeving, consumptie etc ..

- Art of Hosting methodes (open space, appreciative inquieries, world cafe's, harvesting)

- Zie principes...

Die Kick-off is geweest en de energie spatte er van af. Ik was zelf er helaas niet bij, want gaf presentatie voor raadsleden over ons nieuw meerjarenbeleidsplan (was ook heel leuk en geanimeerd ;-). Toen die was afgelopen liep ik naar beneden in de 'after-party' van Duurzaam Doen. Er stonden om half elf, elf uur nog mensen te praten met energieke gebaren, te lachen, afspraken met elkaar te maken. We zijn op pad, met talloze ideeën die ook navolging gaan krijgen. Zo trots op onze mensen, met Stephan als trekker die hier op ongebaande paden aan de slag gaan. Vanuit chaos nieuwe ideeën ruimte geven, de regie uit handen geven en onderdeel van vernieuwingsnetwerken in de stad worden.