Stap voor stap werken aan de toekomst

Vorige week dinsdag hielden we een studiedag met onze Raad van Toezicht en managementteam. We houden er van een externe spreker uit te nodigen om ons te inspireren. Dit keer hadden we Mari Nelissen en Marina Polderman van bibliotheek Noord Oost Brabant (NOBB)uitgenodigd. Twee van de schrijvers van het boeiende en vragen opwerpende essay : "Over bibliotheken en betrokkenheid". Samen met Mari en Marina hebben we met elkaar gesproken over wat de taak van de bibliotheek is, en welke mogelijkheden er liggen in de toekomst. Het was een open gedachtewisseling, elkaar vertellen over successen, experimenten, mislukkingen, weerstanden, ontwikkelingen.

NOBB is ongeveer gelijkertijd begonnen als Kennemerwaard met het nadenken over de toekomst. De startpunten waren iets anders. Bij NOBB hebben ze zich gerealiseerd dat alles altijd verandert, en dat het misschien wel slimmer is om stil te staan bij wat niet verandert. Tijd voor reflectie inbouwen, niet hijgerig achter trends aanlopen, goed proberen te duiden hoe veranderingen passen in het 'constante'. Nadenken over wat de eeuwigheidswaarde is van de bibliotheek. Dat vind ik een mooi uitgangspunt.

Vervolgens hebben ze in NOBB een verandertraject ingezet. Zoals Mari het zo mooi verwoordde: we hebben een Hollywood gevel neergezet.

De uitleningen als bibliotheekprestatie, en daarachter stevig aan het werk om een nieuw kompas voor de toekomst te vinden. Hij vindt, net als ik, dat de tegenstelling tussen 'retail'- en 'inhoud' bibliotheken een farce is. In de meeste gevallen wordt retail ingezet als middel om de doelstelling van de bibliotheek te verwezenlijken. Met dien verstande dat de bibliotheek niet werkt voor klanten, maar voor burgers. Dat betekent overigens niet dat je er geen marketing op los kunt laten, niet klantvriendelijk of klantgedreven zou moeten zijn. Pas toe wat je helpt om je doelstelling te realiseren.

In de gesprekken die ze met de medewerkers bij NOBB hebben gevoerd over de toekomst hebben ze een aantal zaken benoemd waar ze mee aan de slag wilden:
de bibliotheek kan beter informatie ontsluiten dan Google.
ICT en logistiek maken een te groot aandeel uit van de begroting, dat moet verschuiven naar innovatie.
Lokale verankering binnen de gemeente moet gewaarborgd zijn.
Verbreding en verbinding maken, connecties met de samenleving, zorgen dat je lokaal draagvlak hebt.

Dit alles heeft geleid tot veel experimenten bij de NOBB. Leidraad is daarbij een jaarlijks door de bibliothecarissen gekozen thema dat aanhaakt bij ontwikkelingen in de maatschappij. De medewerkers, bibliothecarissen worden geacht veel te lezen, bij te zijn op de boekenrubrieken in krant, op radio en tv. Hun vakkennis is het kapitaal waarmee NOBB aan de slag gaat. Er is vrijheid voor medewerkers op bepaalde plekken in de organisatie waar ze kunnen experimenteren. Tegelijkertijd is er natuurlijk ook nog het logistieke proces, de uitlening die moet draaien. Dat spanningsveld moet de bibliotheek mee om zien te gaan. Beide processen zijn essentieel en medewerkers die aan één van die taken een goede bijdrage leveren verdienen waardering.

Binnen de NOBB wordt de nieuwsgierigheid van medewerkers aangemoedigd. Daarbij wordt er ook van uit gegaan dat je als bibliothecaris geen 9 tot 5 mentaliteit hebt. Bibliothecaris ben je 24 uur per dag, 7 dagen in de week. Je hebt je ogen en oren open voor de ontwikkelingen in de maatschappij, en voor wat er speelt in jouw lokale gemeenschap. En daar maak je een vertaalslag op voor de bibliotheek. Aansluitend bij de doelstelling dat je aan leesbevordering wilt doen, informatievaardigheden wilt aanleren, burgers mondig wilt maken, en ze voldoende voorbereiden en toerusten om mee te kunnen doen in de maatschappij.

Tijdens de studiedag konden we mooie parallellen trekken tussen NOBB en Kennemerwaard. Wij hanteren iets andere uitgangspunten, onze inmiddels bij vaste volgers van mijn blogs bekende behoeftepiramide. Daarbij gaan we heel erg uit van wat de toegevoegde waarde is van de bibliotheek, en vooral met welk doel burgers naar de bibliotheek komen. Een experiment als Kennismakers van NOBB past heel goed in ons idee over bijdragen. Je kennis delen via de bibliotheek. En dat zijn we nu stapsgewijs aan het uitzoeken hoe we dat zo goed mogelijk kunnen faciliteren en aanjagen.

Het kunnen en mogen experimenteren is iets dat ook heel erg bij Kennemerwaard past. Guerrilla-innovatie, belonen als mensen bereid zijn dat stapje extra te doen om iets nieuws te bedenken dat past in de doelstelling van de bibliotheek. Ons Groen Informatie Platform is daar een prachtig voorbeeld van. Ruimte maken voor innovatie, die slag hebben we gemaakt, en moeten we vooral ook vasthouden en uitbouwen. Medewerkers uitdagen hun vakinhoud te verbreden, te verdiepen en ze daar ook op laten uitblinken. Daar zijn we al wel mee bezig, maar dat kan nog beter en gestructureerder. Met kennis opbouwen van onze collectie, en daar vanuit lokale 'kennismakers' verdieping op kunnen bieden.

Het was een zeer geanimeerde studiedag, waarbij het uitwisselen van ervaringen tussen onze Raad van Toezicht, managementteam en de ervaringen van Mari en Marina mij weer heel veel input hebben gegeven voor het beleidsplan waar we volgend jaar mee aan de slag willen. Zoeken naar vragen waar je (tijdelijke) antwoorden op probeert te formuleren. Kennis delen en zo weer nieuwe ideeën op doen. Dat is toch het mooiste wat er is?