Masterclass New Librarianship, deel 8

In week 3 van de lessen van David Lankes over New Librarianship gaat het over de bibliotheken. Lankes begint er mee te zeggen dat je van een bibliotheek meer mag verwachten dan alleen boeken. En dan zegt hij precies wat mij uit het hart gegrepen is en wat ikzelf ook vaak zeg: boeken zijn (of boeken uitlenen) geen doel op zich, zij zijn een middel. En dus zegt Lankes, is zeggen dat we zonder boeken en zonder e-boeken niets zouden kunnen, dat we reddeloos verloren zijn niet waar. Dat het lastig zal zijn, dat klopt natuurlijk wel, want het beeld dat mensen van ons hebben is dat we van uitlenen zijn.
Vervolgens haalt hij Ranganathan's vijf wetten van bibliotheekwetenschap (uit 1931!!) aan:

Boeken zijn er om te gebruiken
Iedere lezer zijn boek
Voor ieder boek een lezer
Bespaar tijd voor de lezer
De bibliotheek is een groeiend organisme.

Dat probleem van informatieschaarste bestaat niet meer, sterker nog.... Er is sprake van informatie-overvloed, -overdaad en -obesitas. Waar nu een gebrek aan is, is aan tijd. Gebrek aan tijd om informatie tot je te nemen, gebrek aan tijd (of vaardigheid) om de keuze te kunnen maken uit al die informatie van wat voor jou belangrijke en toepasbaar is.  En er is misschien ook wel gebrek aan attentie/belangstelling, aan interesse in de 'juiste' informatie.  Ik had vorige week daar nog een discussie over, of er wel brede maatschappelijke belangstelling is voor het brede spectrum aan informatie. Of er wel mensen zijn die iets diepgravend willen navorsen. Dat zou ook de taak van de bibliotheek moeten zijn, om iemand uit te dagen niet alleen naar bevestiging van zijn eigen denkbeelden te zoeken, maar ook juist op zoek te  gaan naar de tegengeluiden. Want alleen dan kun je je een eigen mening vormen en blijf je kritisch nadenken.

Omdat we in een tijd zitten waarin de wereld om ons heen snel verandert, is het nodig om als bibliotheek mee te veranderen zodat we van waarde blijven. Dat betekent volgens Lankes dat wij als medewerkers van de bibliotheek en ons publiek moeten worden heropgevoed. Onze denkbeelden en onze acties, onze dienstverleningsideeën zijn gebaseerd op een oud paradigma. Bibliotheken zijn opgericht in de tijd dat boeken prijzig waren en informatie schaars was. Door het zakken van de productieprijs van boeken, en een verhoging van het budget van bibliotheken hebben we een enorme bloei doorgemaakt in uitleen- en bezitcijfers. We bouwden grote collecties op en de uitleencijfers gingen sky high. Wat waren we succesvol, en wat stapten we graag in de valkuil van schermen met de uitleencijfers. Waren we toen al zo slim om de behoefte er achter te noemen en te gebruiken als verantwoording naar onze subsidiegevers? We hadden het toen ook wel over volksverheffing, maar in mijn beleving koppelden we dat vooral aan het bevorderen van lezen van 'de massa'. Of we toen al in kaart brachten wat we er allemaal naast deden (klassenbezoeken, computerlessen, zoeklessen, lezingen etc.) dat heb ik zelf niet meer zo voor ogen. 

flickr.com

Lankes zegt dat we in de lobby die wij voeren naar politiek en burgers het belang moeten benadrukken voor een goede informatievoorziening voor de gemeenschap. Dit is belangrijk op korte en lange termijn. Lankes bedoelt informatie in de breedste zin. In blijven zetten op alleen boeken of e-boeken is een doodlopende straat. Het gaat Lankes echt om kennis-creatie, het faciliteren er van en het aanzetten tot en uitdagen van je gemeenschap om zichzelf te verbeteren. De bibliotheek als belevenis, als gedeelde ervaring. Dat moet je als bibliotheek, als bibliothecarissen samen met je gemeenschap willen doen, gedeelde verantwoordelijkheid waarbij de bibliothecaris toegerust is om dit creëren samen vorm te geven. Dan helpen boeken, databases, kranten, tijdschriften allemaal, maar dat is het dus niet alleen. Het gaat er om dat je burgers medeverantwoordelijk laat worden voor het kritisch burgerschap, voor het verbeteren van de maatschappij. Om in Kennemerwaard termen te spreken, om bij te dragen aan de maatschappij.

Ik vind het een enorm uitdagend idee om hiermee aan de slag te gaan. We zijn in Kennemerwaard stapsgewijs bezig. In onze bibliotheek van 100 talenten in Heerhugowaard vragen we kinderen wat zij willen leren en hoe ze dat willen doen. Zij helpen mee het educatieve programma te vullen. In onze heringerichte vestiging Alkmaar Centrum vragen we mensen die een folder of poster in de bibliotheek kwijt willen of zij iets over hun cursus of lezing op ons podium willen vertellen. Dat hangen we nu op aan onze bovenste trede 'bijdragen' van de behoeftepiramide, dat we een platform willen bieden aan een ieder die zijn/haar informatie wil delen met een ander in de maatschappij. En wij moedigen dat op deze manier aan. En het grappige is dat heel veel aanbieders van cursussen en lezingen het vreselijk leuk vinden om in de bibliotheek iets te komen vertellen over hun vak. 

We hebben het in Kennemerwaard nu nog niet 'opgehangen' aan de missie van Lankes, omdat wij ons die nog niet eigen hebben gemaakt. Daarvoor wil ik volgend jaar een begin maken door met onze gemeenschappen, met onze medewerkers in gesprek te gaan. Waar willen we naar toe als bibliotheek, wat willen we zelf, wat is onze ambitie, en wat wil onze gemeenschap van ons. Een spannende reis die begint met dit soort denkexercities. 
Lankes sluit deze sessie af met een filmpje over goede en slechte missie statements. Hij geeft een aantal voorbeelden van goede missies en van minder goede. Crux van een goed verwoorde missie volgens Lankes is dat hij kort is, krachtig, actief, proactief, inspirerend en niet op aanbod gericht van 'spullen'. Dus vrije toegang tot informatie, cultuur en educatie .... dat is niet actief genoeg..... ook werk aan de winkel voor de IFLA ;-)