Kerstcadeau

Drie weken geleden organiseerden we een discussieavond voor de raadsleden van onze vier gemeenten. Het thema was laaggeletterdheid en de rol die de bibliotheek speelt in bestrijding er van. Een geanimeerde avond. En zoals zo vaak vinden de beste gesprekken plaats tijdens het drankje na de tijd.

Zo ook nu. Een raadslid van D66, uit Alkmaar schoot MT-lid Jan Kaldenbach aan. "Waarom zijn jullie niet op zondag open?" Het antwoord van Jan was helder: "Het ontbreekt ons aan de middelen". We zijn nu wel af en toe een zondag open, maar elke zondag dat kunnen we niet betalen. En op een andere dag dicht gaan ten faveure van de zondag dat willen we niet . We vinden namelijk dat we mooie openingstijden hebben: elke werkdag van 9 uur 's ochtends tot 8 uur 's avonds; en op zaterdag van 10 tot 5 uur.

Het raadslid vroeg of wij gegevens aan konden leveren over wat de kosten zouden zijn van openstelling op zondag. Hij wilde een motie voorbereiden voor de raad waarin hij het college de opdracht zou geven de bibliotheek extra te financieren, vanuit het participatiebudget, voor de zondagopenstelling van september tot en met mei. Het raadslid van VVD en van de lokale partij OPA gaven aan dat zij deze motie zouden steunen. Zo maar!

We zijn natuurlijk in de pen geklommen en de berekeningen gemaakt. We hebben ook extra argumenten aangedragen waarom zondagopenstelling een mooi cadeau aan de stad zou zijn. Laagdrempelig, taalachterstanden bestrijden, mediawijsheid, cultuurbeleving door programmering op zondag etc etc. En we hebben natuurlijk ook verteld hoe succesvol de heringerichte bibliotheek tot nu toe is: elke maand zo'n 5.000 bezoekers extra dan daarvoor. 

We hebben ook nog op een rijtje gezet waarom we de extra middelen nodig hadden. En als je dat voor de politiek doet, zie je zelf ineens weer wat je de afgelopen jaren hebt bereikt. Vanaf 2006 zijn de bibliotheekvestigingen Alkmaar Centrum en Alkmaar De Mare in totaal 25 uur extra open gegaan. Zonder extra middelen van de gemeente, zonder sluiting van andere vestigingen, met meenemen van een taakstelling van € 70.000,-- en met het uitblijven van loon- en prijscompensatie. Al met al een bedrag van ongeveer € 254.000,-- door slimme oplossingen als zelfbediening en betere inzet van medewerkers op piek- en daluren. Je vergeet zo snel je successen te vieren, maar dit was natuurlijk al een prachtig resultaat in de afgelopen jaren.

Voorafgaand aan de raadsvergadering sprak ik vertegenwoordigers van de middenstand in de stad. Zij werken met de culturele instellingen samen om op een aantal zondagen in het jaar een cultureel programma te bieden in de stad. En ze financieren ook mee. Ze wilden graag weten hoe het zat met onze zondagopenstelling. Ik kon heet van de naald melden dat er een motie die avond zou worden ingediend. Ik vond het heel erg mooi wat de ene ondernemer zei (vrij vertaald): "De politiek moet begrijpen dat het hier niet om jullie en jullie publiek alleen gaat. Als jullie op zondag open gaan dan gaan jullie de levendigheid van de binnenstad versterken. Jullie trekken zo veel mensen, investeren in de bibliotheek is investeren in het MKB!"

Met die steun in de rug en het lobbywerk dat de indieners van de motie al hadden gedaan was het gisteravond eigenlijk een gelopen koers. We hebben een prachtig kerstcadeau van de gemeenteraad van Alkmaar gekregen, voor de burgers van Alkmaar. Vanaf januari zijn we elke zondag open.

Stap voor stap werken aan de toekomst

Vorige week dinsdag hielden we een studiedag met onze Raad van Toezicht en managementteam. We houden er van een externe spreker uit te nodigen om ons te inspireren. Dit keer hadden we Mari Nelissen en Marina Polderman van bibliotheek Noord Oost Brabant (NOBB)uitgenodigd. Twee van de schrijvers van het boeiende en vragen opwerpende essay : "Over bibliotheken en betrokkenheid". Samen met Mari en Marina hebben we met elkaar gesproken over wat de taak van de bibliotheek is, en welke mogelijkheden er liggen in de toekomst. Het was een open gedachtewisseling, elkaar vertellen over successen, experimenten, mislukkingen, weerstanden, ontwikkelingen.

NOBB is ongeveer gelijkertijd begonnen als Kennemerwaard met het nadenken over de toekomst. De startpunten waren iets anders. Bij NOBB hebben ze zich gerealiseerd dat alles altijd verandert, en dat het misschien wel slimmer is om stil te staan bij wat niet verandert. Tijd voor reflectie inbouwen, niet hijgerig achter trends aanlopen, goed proberen te duiden hoe veranderingen passen in het 'constante'. Nadenken over wat de eeuwigheidswaarde is van de bibliotheek. Dat vind ik een mooi uitgangspunt.

Vervolgens hebben ze in NOBB een verandertraject ingezet. Zoals Mari het zo mooi verwoordde: we hebben een Hollywood gevel neergezet.

De uitleningen als bibliotheekprestatie, en daarachter stevig aan het werk om een nieuw kompas voor de toekomst te vinden. Hij vindt, net als ik, dat de tegenstelling tussen 'retail'- en 'inhoud' bibliotheken een farce is. In de meeste gevallen wordt retail ingezet als middel om de doelstelling van de bibliotheek te verwezenlijken. Met dien verstande dat de bibliotheek niet werkt voor klanten, maar voor burgers. Dat betekent overigens niet dat je er geen marketing op los kunt laten, niet klantvriendelijk of klantgedreven zou moeten zijn. Pas toe wat je helpt om je doelstelling te realiseren.

In de gesprekken die ze met de medewerkers bij NOBB hebben gevoerd over de toekomst hebben ze een aantal zaken benoemd waar ze mee aan de slag wilden:
de bibliotheek kan beter informatie ontsluiten dan Google.
ICT en logistiek maken een te groot aandeel uit van de begroting, dat moet verschuiven naar innovatie.
Lokale verankering binnen de gemeente moet gewaarborgd zijn.
Verbreding en verbinding maken, connecties met de samenleving, zorgen dat je lokaal draagvlak hebt.

Dit alles heeft geleid tot veel experimenten bij de NOBB. Leidraad is daarbij een jaarlijks door de bibliothecarissen gekozen thema dat aanhaakt bij ontwikkelingen in de maatschappij. De medewerkers, bibliothecarissen worden geacht veel te lezen, bij te zijn op de boekenrubrieken in krant, op radio en tv. Hun vakkennis is het kapitaal waarmee NOBB aan de slag gaat. Er is vrijheid voor medewerkers op bepaalde plekken in de organisatie waar ze kunnen experimenteren. Tegelijkertijd is er natuurlijk ook nog het logistieke proces, de uitlening die moet draaien. Dat spanningsveld moet de bibliotheek mee om zien te gaan. Beide processen zijn essentieel en medewerkers die aan één van die taken een goede bijdrage leveren verdienen waardering.

Binnen de NOBB wordt de nieuwsgierigheid van medewerkers aangemoedigd. Daarbij wordt er ook van uit gegaan dat je als bibliothecaris geen 9 tot 5 mentaliteit hebt. Bibliothecaris ben je 24 uur per dag, 7 dagen in de week. Je hebt je ogen en oren open voor de ontwikkelingen in de maatschappij, en voor wat er speelt in jouw lokale gemeenschap. En daar maak je een vertaalslag op voor de bibliotheek. Aansluitend bij de doelstelling dat je aan leesbevordering wilt doen, informatievaardigheden wilt aanleren, burgers mondig wilt maken, en ze voldoende voorbereiden en toerusten om mee te kunnen doen in de maatschappij.

Tijdens de studiedag konden we mooie parallellen trekken tussen NOBB en Kennemerwaard. Wij hanteren iets andere uitgangspunten, onze inmiddels bij vaste volgers van mijn blogs bekende behoeftepiramide. Daarbij gaan we heel erg uit van wat de toegevoegde waarde is van de bibliotheek, en vooral met welk doel burgers naar de bibliotheek komen. Een experiment als Kennismakers van NOBB past heel goed in ons idee over bijdragen. Je kennis delen via de bibliotheek. En dat zijn we nu stapsgewijs aan het uitzoeken hoe we dat zo goed mogelijk kunnen faciliteren en aanjagen.

Het kunnen en mogen experimenteren is iets dat ook heel erg bij Kennemerwaard past. Guerrilla-innovatie, belonen als mensen bereid zijn dat stapje extra te doen om iets nieuws te bedenken dat past in de doelstelling van de bibliotheek. Ons Groen Informatie Platform is daar een prachtig voorbeeld van. Ruimte maken voor innovatie, die slag hebben we gemaakt, en moeten we vooral ook vasthouden en uitbouwen. Medewerkers uitdagen hun vakinhoud te verbreden, te verdiepen en ze daar ook op laten uitblinken. Daar zijn we al wel mee bezig, maar dat kan nog beter en gestructureerder. Met kennis opbouwen van onze collectie, en daar vanuit lokale 'kennismakers' verdieping op kunnen bieden.

Het was een zeer geanimeerde studiedag, waarbij het uitwisselen van ervaringen tussen onze Raad van Toezicht, managementteam en de ervaringen van Mari en Marina mij weer heel veel input hebben gegeven voor het beleidsplan waar we volgend jaar mee aan de slag willen. Zoeken naar vragen waar je (tijdelijke) antwoorden op probeert te formuleren. Kennis delen en zo weer nieuwe ideeën op doen. Dat is toch het mooiste wat er is?

Politici vergeten de politiek... voor even

Gisteravond hielden we in de bibliotheek van Alkmaar een informatie- en discussieavond voor raadsleden en ambtenaren van de vier gemeenten waarvoor we werken over laaggeletterdheid en de rol van de bibliotheek. De opkomst kon beter, maar die raadsleden die er waren bleken zeer geïnteresseerd.

We lieten de avond begeleiden door Rick Koster, die dat prima doet. Als eerste lieten we een filmpje zien van ongeveer 5 minuten waarin een beeld werd geschetst over wat de bibliotheek allemaal eigenlijk doet. Daarna kwam Hanneke Wentink aan het woord. Zij is lector bij Saxion Hogeschool en is gespecialiseerd in lees- en taalachterstanden. Zij gaf in beelden en cijfers weer wat laaggeletterdheid voor gevolgen heeft, economisch op landniveau, maar ook wat het voor mensen persoonlijk betekent. Economisch kost het ons land ongeveer € 556 miljoen per jaar, als we het zouden aanpakken en verhelpen zou het ons land € 700 miljoen opleveren. Op persoonlijk niveau is laaggeletterdheid ook een probleem met enorme impact. Laaggeletterden hebben slechte arbeidsmogelijkheden, slechtere gezondheid, gaan eerder dood, kunnen hun kinderen niet goed begeleiden in hun schoolcarrière, hebben vaker een minder goed sociaal netwerk, zijn minder gelukkig.

Daarna liet Hanneke Wentink zien wat de mogelijkheden zijn om het aan te pakken, om laaggeletterdheid te bestrijden. Ze gaf voorbeelden uit Twente, hoe ze daar in netwerkverband gezamenlijk met gemeente, hogeschool, onderwijs en bibliotheek aan de slag gaan om dit probleem te tackelen. Haar voordracht met kennis van zaken en met betrokkenheid om mensen te helpen geletterd te worden zette de aanwezige politici al lekker in de goede stand van kritisch geïnteresseerd.

Daarna was het woord aan twee van onze medewerkers, Jeanet Doodeman en Maria Sabel. Beiden vertelden met bevlogenheid over hun specialisme, respectievelijk de jeugd en volwassenen. Hun ervaringen met begeleiding van lees- en taalbevorderingsprojecten gaven een mooi beeld aan de raadsleden over wat de bibliotheek al allemaal doet. Jeanet en Maria lieten ook nog het één en ander zien over wat de bibliotheek biedt aan bevordering van mediawijsheid en informatievaardigheden. En de bieb doet het niet alleen, we doen het samen met onderwijs, consultatiebureau's, gemeente, VVE, welzijnsorganisaties, vrijwilligers. Je voelde dat er een wereld open ging aan informatie voor de raadsleden.

Extra aanwezige was een vertegenwoordiger van de Lions. Ik heb ook wat geleerd gisteravond, want ik wist niet dat de Lions zich actief inzetten voor bestrijding van laaggeletterdheid. Vandaag gaan zelfs twee van onze medewerkers verder in gesprek met de Lions om verder te werken aan een bondgenootschap in de regio waarin diverse partijen zich in gaan zetten voor de bevordering van geletterdheid. Het is mooi om te zien dat dit maatschappelijk probleem opnieuw weer hoog op de agenda staat, en wij willen ons daar als Kennemerwaard  keihard voor inzetten.

V.l.n.r: Rick Koster, Hanneke Wentink, Erna Winters, Regina Ybema, Yolande de Bont, Leo Dickhoff

Aan het eind hielden we een korte forumdiscussie. Daar hadden we een schooldirecteur, een raadslid en wethouder voor uitgenodigd naast Hanneke Wentink en ondergetekende. Tijdens de discussie bleek dat de aanwezigen het belang van geletterdheid (taal- en informatievaardigheid) breed werd onderschreven. Natuurlijk waren er wel wat vraagtekens uit de zaal: hoe zit het met de cijfers van onze gemeente, hoe meet je of die maatregelen effectief zijn, hoe zit het met de verantwoordelijkheid van ouders, wat is de invloed van internet en tv op leesgedrag? Daar kon door het forum heel goed antwoord op worden gegeven. Alle sprekers waren bevlogen en betrokken, en dat maakte dat de boodschap die werd gebracht ook werd opgepakt door de politici. De bibliotheek is een belangrijke schakel in een ketenaanpak om laaggeletterdheid te bestrijden. En zo werd het een avond waarvan ik denk dat veel politici zelfs de politiek een beetje vergaten en vooral geïnteresseerd waren in ons verhaal, en geïnformeerd naar huis toe gingen.

Buitenlandse bibliotheken

Ik weet niet of jullie dat ook hebben, maar als het zo uit komt tijdens een vakantie dan wil ik bij een lokale bibliotheek een blik naar binnen werpen. Soms zijn het leuke verrassingen, soms ga ik in gesprek met de medewerkers, en soms kijk gewoon rond en verbaas me,  verwonder me, bewonder ik of heb ik een ' mijn vingers jeuken' gevoel.

Zo bezocht ik kort geleden Kowloon Public Library! gelegen in een drukke wijk in HongKong. HongKong kent een bijzondere geschiedenis. Jarenlang onder Brits bewind, met een langlopend huurcontract dat de Chinezen niet wilden verlengen. Dus nu is de voormalig vrijstaat en zalencentrum, kapitalisme ten top stad, tegenwoordig onderdeel van de Chinese Volksrepubliek. Bij de overname door China is er beloofd dat de vrijheid zoals die gekend was onder de Britten zou blijven  bestaan? Nu meer dan 10 jaar verder zie je dat er gedemonstreerd wordt als er een betaalde tv-zender, China niet zo gunstig gestemd, de zendvergunning wordt geweigerd, dat er nog verschillende kranten verschijnen die niets op hebben de top van de Chinese politiek. Toenemend gevoel band druk vanuit  Beijing om controle te houden, controle op de o zo belangrijke economie die niet wel vaart bij te veel restricties, en daar tegen over de wens om de mensen te controleren.

Wat vind je daar dan van terug in de bibliotheek, voor zover ik daar wijs uit kan worden zonder Chinees te spreken of te lezen? Een best uitgebreide collectie, voor kinderen en volwassenen. Een collectie in het Mandarijn en in het Engels. Met grote namen bij de managementboeken en dus niet alleen Chinese auteurs. Een collectie tijdschriften en kranten, ook in het mandarijn of Engels. Er wordt driftig gebruik van gemaakt, maar er hangt geen gezellige sfeer. Iedereen verzonken in zijn eigen gedoe, je niet bemoeien met een ander. Bakje koffie is er niet bij, hoewel er wel een kleine koffie en theehoek is. Het is niet de bedoeling dat je iets nuttigt buiten die ruimte. Er staan ook per verdieping een paar pc's, voor zover ik dat kan bekijken vooral om de catalogus te kunnen raadplegen. Foto's maken mag nergens, nog niet eens van het bord van de openingstijden, dat vond ik wel bijzonder.

In Auckland, een stad met meer dan 1,2 miljoen inwoners, liep ik even binnen bij de centrale bibliotheek.  Een niet eens zo groot gebouw voor een centrale, maar misschien hoeft dat niet als je ook ca. 50 filialen hebt?! Er hing een goede sfeer in het gebruik, rustig en ook druk bezocht. Veel mensen met hun laptop, koffie uit het leescafe mag niet mee de bieb in, (jammer), en ook mensen op de grond in de buurt van een stopcontact om te kunnen werken. Van retail hebben ze verder duidelijk nog nooit geoord, kasten, kasten, en nog eens kasten. Een paar kleine displays, met bijvoorbeeld de winnaars van de Man Booker prijs, ze zijn natuurlijk apetrots dat een Nieuw-Zeelandse schrijfster dit jaar weer heeft gewonnen. Ruime openingstijden, en heel veel activiteiten. Ook hier een makerslibrary, die ze makexplosion noemen, met een 3D printer. Dat is duidelijk een wereldwijde trend aan het worden ;-) in bibliotheken. En verder valt me op hoeveel personeel er rond loopt, en allemaal zeer behulpzaam.

Ik blijf het leuk vinden om tijdens een bezoek aan het buitenland af en toe een kleine kijk te nemen in andermans keuken ;-)

Toch best wel trots

Ik probeer sinds een jaar of drie met enige regelmaat te bloggen. Vaak over mijn ervaringen in ons mooie vak, overdenkingen, ideeën. Die blogs worden wisselend gelezen, soms maar een keer of tien, twintig, af en toe ook uitschieters van over de 300 of 400 keer. En dat laatste is natuurlijk echt leuk en vleiend voor het ego. En nu heb ik met het plaatsen van mijn vorige blog inmiddels het aantal van 50.000 lezers behaald. Daar ben ik toch best wel een beetje trots op ;-)

Mentale voorkeur

Eerder dit jaar blogde ik over een workshop die ik volgde bij Satori en Knowmads. Daarinkrijg je aan de hand van een organisatiespel inzicht in hoe erg wij soms in hiërarchische systemen gevangen zitten, en wat het doet met mensen. Huib Kraaijeveld, de begeleider van die dag, vertelde mij toen al dat het een tweeluik was, en dat ik dus ook nog de body en mindworkshop zou moeten volgen om het volledige effect te krijgen. Goede koppelverkoop ;-) Dat is niet eerlijk om te zeggen, want Huib doet dit soort sessies met studenten van Knowmads, met bevriende relaties tegen een vriendenprijs, vooral om ons te laten proeven aan heel andere workshops, trainingen dan een gemiddeld trainingsbureau of consultantbureau je zou laten beleven.

Huib Kraaijeveld 

Vandaag dus de workshop body en mind. Het begon met een half uur Aikido, een Japanse vechtsport, die gebaseerd is op het principe om de energie van je aanvaller te gebruiken. Je zet zijn energie in om er een tegengestelde beweging van te maken door eerst mee te bewegen, de ander uit zijn evenwicht te halen en dan jouw beweging daarvoor in de plaats te brengen. Ik zeg het maar in mijn bewoordingen, ik weet zeker dat Huib daar heel andere, betere bewoordingen voor zou hebben. Door ook lijfelijk te oefenen merk je hoe zeer je soms niet 'in je lijf' zit, maar in je hoofd. En dat het goed is om je te realiseren dat je lijf wel mee moet doen als je niet opgebrand wilt raken.

Daarna gingen we aan de hand van een businesscase oefenen met onze mentale voorkeuren, volgens het mental preference mind board. Voor de workshop hadden we allemaal een vragenlijst moeten invullen zodat onze begeleider wist welke voorkeur we hadden. Er was een acteur aanwezig die zich perfect in de verschillende rollen wist in te leven. Even kort uitgelegd, je hebt vier stijlen: Logisch, Creatief, Praktisch, Emotioneel. Hoe je een probleem aanpakt is sterk afhankelijk van hoe je voorkeur is. Ook hoe je naar andere mensen kijkt is afhankelijk van je eigen voorkeur. Mijn voorkeur is een mix van logisch en creatief, hoewel ik ook wel een tikje emotioneel in mij heb. Praktisch is een rol die je mij liever niet moet geven, hoewel... als ik er over nadenk... dan kan ik dat ook wel, maar ik vind het niet echt leuk.

Wat ik bijzonder vind aan het volgen van zo'n workshop is dat Satori (Huib) dat altijd doet met studenten van KnowMads. Jonge mensen die enthousiast zijn, overal vandaan komen (uit heel Europa), en die heel graag willen leren. Met hun onbevangen blik maken ze dat ik ook weer fris kan kijken naar processen tussen mensen zonder in een oordeelstand te schieten. En ik zie ook gelijk weer hoe ik dan in onze eigen bibliotheek dit kan gebruiken. Want een flink aantal medewerkers van onze organisatie zit veel meer in de voorkeur voor emotioneel en praktisch. Dat betekent dat ik nu weer heb geleerd om in gesprekken, in presentatie voor medewerkers over toekomstperspectieven aan te sluiten bij wat voor hen belangrijk is. Hoe gaan we het doen en wat betekent het voor onze mensen, dat zijn die dingen die aansprekend zijn voor de praktisch en emotioneel ingestelde medewerkers. En natuurlijk ook daar waar nodig een vertaling maken voor de logische en creatieve mensen die we ook hebben. Dus analyses en er bij betrokken kunnen zijn. En daar ligt dan de link met de Aikido-oefeningen die Huib ons aan het begin liet doen, de metafoor. Beweeg met de mentale voorkeur van een ander als je die mee wilt nemen op je pad. En laat die doordat je dat doet ook een andere weg zien, samen op pad.

Voor een ieder die geïnteresseerd is in een workshop bij Satori raad ik aan eens op de website te kijken en teken vooral eens een keer in en laat je verrassen.

Tweede in de verkiezing beste bibliotheek van Nederland, het juryrapport

Gisteren was het groot feest in Utrecht, in het Beatrixtheater. Daar werd in drie categorieën de prijs voor de beste bibliotheek van Nederland uitgereikt. Onze vestiging van Alkmaar Centrum deed mee in de de categorie voor inwoners vanaf 80.000 inwoners. We waren samen met Arnhem en Delft in de race om de titel. Van te voren had ik wel ingeschat dat het lastig zou worden om Arnhem te verslaan. Een mooi nieuw gebouw waarbij je alles vanaf de basis weer kunt gaan opbouwen. Alle nieuwe ideeën kun je meenemen omdat je met een blank vel papier kunt beginnen. Ik ken weinig bibliotheken die zo'n kans niet zouden weten te grijpen ;-) En Arnhem, als Plusbibliotheek heeft natuurlijk veel denkkracht in huis, dus ik had wel een idee dat zij zouden gaan winnen.
En Delft, ja, altijd een 'gevaarlijke tegenstander'. Als immer innovatief, uitdagend, prikkelend, met nieuwe dingen bezig. Maar wel geteisterd door bezuinigingen en daarmee moesten ze ook harde keuzes maken in de dienstverlening. Ik wist dat ze met name op de openingstijden veel hadden ingeleverd, en de jeugdcontributie.... Dus daar gaf ik ons nog wel een kans, al weet je nooit precies wat de doorslag geeft voor de jury. Uiteindelijk was voor ons het genomineerd zijn al een beloning en prijs op zich voor al het harde werk dat er is en wordt geleverd.

Aan het eind van de middag kregen we het nummer van Bibliotheekblad waarin de juryrapporten staan. Op de terugreis in de trein naar Alkmaar natuurlijk het juryrapport goed doorgenomen. Verbeterpunten die de jury noemt zijn onder andere kleden op de vloer die te besmettelijk zijn. Daar hebben we al afspraken over gemaakt met onze schoonmakers, en ik ga het meenemen naar het overleg over de formule. Zoals de jury terecht opmerkt zijn er al meer bibliotheken met deze kleden en dus mag je verwachten van een inrichter dat hij leert van fouten. De bordjes met de aanduidingen die er toen nog niet waren bij het bezoek van de jury zijn er nu bijna allemaal. De vraag om de omslagen van sprinters zodat je kunt zien wat er zou moeten staan zal ik doorspelen aan onze collectie-specialist. Volgens mij hadden we er voor gekozen dat niet te doen omdat de omloopsnelheid van de titels vrij hoog is, en je volgens mij (maar daar weet ik dan eerlijk gezegd te weinig van) sprinters ook niet kunt reserveren. De displays zien er volgens de jury wat shabby uit, maar dat vind ik niet (of ik zie niet wat de jury ziet ;-).

Verdere opmerkingen van de jury gingen over de harde banken in de jongerenhoek. Ik zie zelf ook dat daar bijna nooit jongeren zitten, dus dat vind ik ook wel een punt van aandacht. De indeling van de Grote Letterboeken en Daisyroms bij Literatuur en Cultuur vindt de jury niet zo logisch. Ik weet dat er gewoekerd moest worden met de beschikbare (kast)ruimte, en dat we daarom uiteindelijk deze delen van de collectie beneden hebben neergezet. Zeker voor ouderen kan het fijn zijn om niet naar de eerste verdieping te hoeven voor Grote Letterboeken, al begrijp ik de suggestie van de jury heel goed om ze bij Leven en Liefde te plaatsen. Verder deed de jury een stevige aanbeveling voor meer fietsenrekken, een wens die ons uit het hart gegrepen is. Er wordt al met de gemeente overlegd hoe we dit het beste kunnen gaan oplossen, want met de gemiddeld 4.000 meer bezoekers per maand sinds de heropening moeten we wel iets doen aan deze faciliteiten.

Als laatste verbeterpunten werden genoemd het beter vullen van de presentatiemeubels en wanden in de bibliotheek en het gebrek aan pro-activiteit van onze medewerkers. Beide punten van aandacht. Ik weet dat door de enorme extra toeloop van bezoekers de medewerkers niet altijd de tijd hebben om de presentaties op tijd bij te vullen, toch zal dat beter moeten. En de pro-activiteit zal zeker omhoog zijn gegaan sinds de opening want er is al weer een training aan gewijd waar de medewerkers tips en trucs hebben gekregen hoe ze dat het best kunnen doen. En het verschilt natuurlijk ook per medewerker.

Complimenten waren er ook, dat kan ook niet anders als je tweede wordt ;-) Complimenten voor de sfeer, voor de compleetheid van ons aanbod. Dat krijgen we ook veel te horen van onze bezoekers. Dat het zo gezellig is geworden en dat we zoveel te bieden hebben. Complimenten voor de gedrevenheid en vooruitstrevendheid van het management en de contacten richting politiek (dat was ter sprake gekomen in het gesprek dat we hadden met de jury). Dat is natuurlijk leuk om over je MT-lid en jezelf te lezen. We vinden de contacten met de politiek ook heel erg belangrijk, en stoppen daar ook behoorlijk veel tijd in. Complimenten voor het podium en voor onze digitale informatiepunt over duurzaamheid. Dat zijn echt twee onderdelen waar we heel erg op inzetten. Veel activiteiten op het podium, ook tijdens openingstijden. En de bibliotheek gebruiken als platform om belangrijke informatie, zoals over duurzaamheid, voor het voetlicht te brengen.

Complimenten voor de multimedia-afdeling en voor de royale studieplekken. We zeggen niet voor niets dat we zien dat het gebruik van media toeneemt, en dat de waarde daarvan bepaald wordt door hoe kritisch je daar in kunt zijn. Dat betekent dat daar naar ons idee echt een taak ligt voor de bibliotheek op het gebied van mediawijsheid. Waardering voor het activiteitenaanbod, divers en aantrekkelijk en voor onze website. We zijn bezig met een beweging te maken om juist ook de informele informatieoverdracht een belangrijker rol te geven in de bibliotheek. Voor ons ligt de toekomst van de bibliotheek meer en meer in het bieden van een platform aan mensen die hun kennis willen overdragen aan anderen. En waar kan dat beter dan in de bibliotheek met al zijn bezoekers. We kregen een groot compliment voor onze openingstijden, lekker veel en helder. Daar zijn we ook heel trots op, en we gaan zelfs kijken of het gaat lukken om ook op zondag open te gaan. Dat wordt nog even zoeken, passen en meten. Ik denk wel dat dat gaat lukken op termijn.

Al met al een rapport waarmee je thuis kunt komen!

Appels en peren vergelijken

Soms is het leuk om vergelijkingen te maken, ook al zijn ze van het type appels en peren ;-) Vandaag opende de wethouder sport Peter de Baat in Alkmaar de Kinderboekenweek. Hij deed dat met een potje tafeltennis. In de openingstoespraak stipte ik aan dat het thema van de Kinderboekenweek "klaar voor de start" en sporten heel goed past bij de bibliotheek. Een gezonde geest in een gezond lichaam. En de wethouder haalde aan dat hij vroeger als kind veel had gelezen, en hoe belangrijk lezen was. Mooi!

In het korte gesprek dat ik voor die tijd met hem had complimenteerde hij ons met de herinrichting en hij wenste ons veel succes met de prijsuitreiking morgen (beste bibliotheek van Nederland). En hij vond het zo leuk dat wij samenwerkten met andere partijen. Toen zei ik dat de bibliotheek graag haar grote bereik inzet ten behoeve van andere maatschappelijke doelen. Ik vertelde de wethouder dat de vestiging Alkmaar Centrum alleen al 300.000 bezoekers op jaarbasis trekt, en alle vestigingen in Alkmaar bijna een half miljoen. Ik vroeg hem toen of hij wist hoeveel AZ per jaar aan bezoekers trekt. .... Na een korte berekening kwam de wethouder op ongeveer 290.000 bezoekers bij thuiswedstrijden, als alles is uitverkocht.

Van De Mens Lopen en het Lezen van een Boek- Alan Benge

Nou dan doen wij het toch niet slecht met onze half miljoen in Alkmaar en als we ruimer kijken naar ons werkgebied (want AZ trekt veel bezoekers uit de regio) dan doen we het zeker niet slecht met bijna een miljoen bezoekers! En natuurlijk is het één met het ander niet te vergelijken, maar ik blijf het bijzonder vinden dat sommige politici makkelijker lijken te vinden (ook al kan dat nu niet meer zo eenvoudig door Europese regelgeving) om een voetbal- of sportclub te hulp te schieten dan om een instelling als de bibliotheek van voldoende financiering te voorzien. Dan ga ik liever voor de combinatie: ASICS! Anima Sana in Corpere Sano.
(Ani

Terugkijkend op een geslaagde heropening

Afgelopen weken waren we druk bezig in Alkmaar Centrum om onze heringerichte bibliotheek klaar te maken voor de heropening van 27 september en de open dag op 28 september. Alles was tot in de puntjes voorbereid en iedereen had er zin in. We hebben vrijdag en zaterdag twee zeer geslaagde dagen gehad. Op vrijdag vooral collega's, relaties, politici die kwamen om te kijken en te luisteren, op zaterdag een vol programma met een proeverij van wat de bibliotheek allemaal te bieden heeft. Als je benieuwd bent dan ben je van harte welkom om te komen kijken, om te vragen, om uit te proberen. Wil ik hier op deze plek de openingsspeech met jullie delen, waarin volgens mij duidelijk wordt waarom we het allemaal gedaan hebben.

Vandaag staat er een trotse bibliotheekdirecteur voor u. Trots op onze heringerichte bibliotheek. Een bibliotheek die is aangepast op de wensen van veel van onze gebruikers, en aangepast op de rol die de bibliotheek in deze veranderende tijd speelt in de samenleving.

Deze verandering hebben we grotendeels op eigen kracht gedaan. We hebben de ideeën die elders in het land en in onze vestiging Akersloot al,waren uitgetest hier in Alkmaar Centrum verder uitgewerkt en doorgevoerd. Daarbij hebben we zelf van te voren goed nagedacht over de nieuwe elementen die we wilden inbrengen. Inbreng van de eigen ideeën, en inbreng van eigen geld. En inzet van onze eigen mensen. Ik wil op deze plek alle medewerkers van Alkmaar Centrum en degene van andere vestigingen die zich hebben ingezet voor en tijdens de herinrichting nogmaals hartelijk danken. Zonder jullie inzet en betrokkenheid was het niet gelukt. Dank jullie wel. Want dit alles hebben we gerealiseerd zonder extra subsidie van de gemeente.  Nu zijn echter de centen op, maar het succes van deze nieuwe inrichting smaakt naar meer. Dus u begrijpt.... Vertegenwoordigers van de politiek dat we heel graag onze vestiging in De Mare ook zo'n make-over willen geven. En niet alleen in Alkmaar maar ook onze andere vestigingen zouden we wat graag zo mooi en actueel maken…..

Is er nu veel veranderd in de bibliotheek? Ja en nee. We zijn nog steeds van boeken, van lezen, van informatie.  Dat aandacht voor lezen nog steeds belangrijk is blijkt maar weer uit het artikel in het NRC van vorige week, waaruit blijkt dat Nederland het niet goed doet op het gebied van leesvaardigheid. We zijn nog steeds van rust, maar ook van reuring. We zijn van leesplezier, recreatie, maar ook van verdieping en van het debat. De waarheid en de leugen staan naast elkaar op de plank en we geven mensen handvatten over hoe je informatie kunt vinden en hoe je die beoordeelt op betrouwbaarheid. We maken kinderen mediawijs en informatievaardig. We zetten ons in om laaggeletterdheid te bestrijden, en we zijn een platform voor het uitwisselen van informatie over duurzaamheid en erfgoed. We zijn voor iedereen, van 0 tot 100.

Deze bibliotheek is voor en door onze bezoekers. Zo zijn de teksten op de kleden geschreven door 3 bezoekers van de bibliotheek. Ze verwoorden wat de bibliotheek voor hen betekent. Die bijdrage is maar één vorm van wat burgers bij kunnen dragen aan de bibliotheek. Zo is de bibliotheek meer en meer een platform aan het worden waar mensen hun kennis delen met anderen. Dit podium waarop ik sta is de afgelopen tijd al gebruikt voor een workshop over voetreflexologie, een lezing over glas in lood in Alkmaar en voor een dj remix cursus. Mensen hebben kennis en vaardigheden en willen die delen met anderen. Samen kom je verder.  En welke plek is daarvoor beter geschikt dan de bibliotheek, die er is voor vrije toegang tot cultuur, informatie en educatie.

De bibliotheek is natuurlijk ook nog steeds een plek waar je boeken kunt lenen, en doordat we nu veel meer kunnen tonen wat voor een prachtige verhalen onze collectie vormen,   zien we ook dat onze leden meer gaan lenen. Ze worden verleid. In 2012 werd deze bibliotheek bijna 300.000 keer bezocht. Ik vertrouw er op dat we in 2013 daar over heen gaan. Vandaag krijgt u een voorproefje  van wat de bibliotheek allemaal te bieden heeft. Ik nodig u nu graag uit om rond te kijken, dingen te vragen, uit te proberen en vooral te genieten. 

Masterclass New Librarianship, deel 8

In week 3 van de lessen van David Lankes over New Librarianship gaat het over de bibliotheken. Lankes begint er mee te zeggen dat je van een bibliotheek meer mag verwachten dan alleen boeken. En dan zegt hij precies wat mij uit het hart gegrepen is en wat ikzelf ook vaak zeg: boeken zijn (of boeken uitlenen) geen doel op zich, zij zijn een middel. En dus zegt Lankes, is zeggen dat we zonder boeken en zonder e-boeken niets zouden kunnen, dat we reddeloos verloren zijn niet waar. Dat het lastig zal zijn, dat klopt natuurlijk wel, want het beeld dat mensen van ons hebben is dat we van uitlenen zijn.
Vervolgens haalt hij Ranganathan's vijf wetten van bibliotheekwetenschap (uit 1931!!) aan:

Boeken zijn er om te gebruiken
Iedere lezer zijn boek
Voor ieder boek een lezer
Bespaar tijd voor de lezer
De bibliotheek is een groeiend organisme.

Dat probleem van informatieschaarste bestaat niet meer, sterker nog.... Er is sprake van informatie-overvloed, -overdaad en -obesitas. Waar nu een gebrek aan is, is aan tijd. Gebrek aan tijd om informatie tot je te nemen, gebrek aan tijd (of vaardigheid) om de keuze te kunnen maken uit al die informatie van wat voor jou belangrijke en toepasbaar is.  En er is misschien ook wel gebrek aan attentie/belangstelling, aan interesse in de 'juiste' informatie.  Ik had vorige week daar nog een discussie over, of er wel brede maatschappelijke belangstelling is voor het brede spectrum aan informatie. Of er wel mensen zijn die iets diepgravend willen navorsen. Dat zou ook de taak van de bibliotheek moeten zijn, om iemand uit te dagen niet alleen naar bevestiging van zijn eigen denkbeelden te zoeken, maar ook juist op zoek te  gaan naar de tegengeluiden. Want alleen dan kun je je een eigen mening vormen en blijf je kritisch nadenken.

Omdat we in een tijd zitten waarin de wereld om ons heen snel verandert, is het nodig om als bibliotheek mee te veranderen zodat we van waarde blijven. Dat betekent volgens Lankes dat wij als medewerkers van de bibliotheek en ons publiek moeten worden heropgevoed. Onze denkbeelden en onze acties, onze dienstverleningsideeën zijn gebaseerd op een oud paradigma. Bibliotheken zijn opgericht in de tijd dat boeken prijzig waren en informatie schaars was. Door het zakken van de productieprijs van boeken, en een verhoging van het budget van bibliotheken hebben we een enorme bloei doorgemaakt in uitleen- en bezitcijfers. We bouwden grote collecties op en de uitleencijfers gingen sky high. Wat waren we succesvol, en wat stapten we graag in de valkuil van schermen met de uitleencijfers. Waren we toen al zo slim om de behoefte er achter te noemen en te gebruiken als verantwoording naar onze subsidiegevers? We hadden het toen ook wel over volksverheffing, maar in mijn beleving koppelden we dat vooral aan het bevorderen van lezen van 'de massa'. Of we toen al in kaart brachten wat we er allemaal naast deden (klassenbezoeken, computerlessen, zoeklessen, lezingen etc.) dat heb ik zelf niet meer zo voor ogen. 

flickr.com

Lankes zegt dat we in de lobby die wij voeren naar politiek en burgers het belang moeten benadrukken voor een goede informatievoorziening voor de gemeenschap. Dit is belangrijk op korte en lange termijn. Lankes bedoelt informatie in de breedste zin. In blijven zetten op alleen boeken of e-boeken is een doodlopende straat. Het gaat Lankes echt om kennis-creatie, het faciliteren er van en het aanzetten tot en uitdagen van je gemeenschap om zichzelf te verbeteren. De bibliotheek als belevenis, als gedeelde ervaring. Dat moet je als bibliotheek, als bibliothecarissen samen met je gemeenschap willen doen, gedeelde verantwoordelijkheid waarbij de bibliothecaris toegerust is om dit creëren samen vorm te geven. Dan helpen boeken, databases, kranten, tijdschriften allemaal, maar dat is het dus niet alleen. Het gaat er om dat je burgers medeverantwoordelijk laat worden voor het kritisch burgerschap, voor het verbeteren van de maatschappij. Om in Kennemerwaard termen te spreken, om bij te dragen aan de maatschappij.

Ik vind het een enorm uitdagend idee om hiermee aan de slag te gaan. We zijn in Kennemerwaard stapsgewijs bezig. In onze bibliotheek van 100 talenten in Heerhugowaard vragen we kinderen wat zij willen leren en hoe ze dat willen doen. Zij helpen mee het educatieve programma te vullen. In onze heringerichte vestiging Alkmaar Centrum vragen we mensen die een folder of poster in de bibliotheek kwijt willen of zij iets over hun cursus of lezing op ons podium willen vertellen. Dat hangen we nu op aan onze bovenste trede 'bijdragen' van de behoeftepiramide, dat we een platform willen bieden aan een ieder die zijn/haar informatie wil delen met een ander in de maatschappij. En wij moedigen dat op deze manier aan. En het grappige is dat heel veel aanbieders van cursussen en lezingen het vreselijk leuk vinden om in de bibliotheek iets te komen vertellen over hun vak. 

We hebben het in Kennemerwaard nu nog niet 'opgehangen' aan de missie van Lankes, omdat wij ons die nog niet eigen hebben gemaakt. Daarvoor wil ik volgend jaar een begin maken door met onze gemeenschappen, met onze medewerkers in gesprek te gaan. Waar willen we naar toe als bibliotheek, wat willen we zelf, wat is onze ambitie, en wat wil onze gemeenschap van ons. Een spannende reis die begint met dit soort denkexercities. 
Lankes sluit deze sessie af met een filmpje over goede en slechte missie statements. Hij geeft een aantal voorbeelden van goede missies en van minder goede. Crux van een goed verwoorde missie volgens Lankes is dat hij kort is, krachtig, actief, proactief, inspirerend en niet op aanbod gericht van 'spullen'. Dus vrije toegang tot informatie, cultuur en educatie .... dat is niet actief genoeg..... ook werk aan de winkel voor de IFLA ;-)

Masterclass New Librarianship, deel 7

Ik hoop dat ik het ga halen om de masterclass af te maken, de agenda stroomt vol en iedereen begint op stoom te komen. Hoe zegt men dat ook al weer? "Willen is kunnen" Ik ga mijn best doen. Dit wordt in ieder geval weer een lang blog.

Een reflectie op wat David Lankes schrijft naar aanleiding van het Salzburger Curriculum. Uitgedacht door een aantal slimme mensen uit bibliotheken en musea. Waar hij driftig gebruik van heeft gemaakt.
Deze groep slimmeriken hebben met elkaar bedacht wat de bibliotheek (en het museum) van de toekomst zou moeten zijn, en wat dat betekent voor de eisen aan de bibliothecaris van de toekomst.

Lankes deelt het Salzburger Curriculum in twee stukken op. Het framewerk en de actuele gebieden/onderwerpen. Onder het framewerk vallen de missie, de toepasbaarheid en de waarden. De missie schreef ik al eerder over op mijn blog. Over de toepasbaarheid van het curriculum zegt Lankes dat het formeel en voortdurend leren moet zijn. Volgens mij bedoelt hij dat je als bibliotheek in moet zetten op een leven lang leren. Voor je burgers en voor je zelf als organisatie met je medewerkers. De waarden die daarbij noodzakelijk zijn: openheid en transparantie, zelfreflectie, samenwerken binnen en buiten de bibliotheek, service, empathie en respect, continue leren en excellentie nastreven, creativiteit en verbeelding.

Daarna licht Lankes de actuele onderwerpen toe.

Transformationeel sociaal engagement: Als bibliothecaris moet je een vorm van activisme aanhangen. Daarmee bedoelt Lankes dat je een sociale verantwoordelijkheid moet voelen. Wij als bibliothecarissen moeten ons verantwoordelijk voelen voor de leerprocessen die een maatschappij, een gemeenschap nodig heeft om zichzelf te kunnen verbeteren. Dat betekent dat je een kritische sociale analyse moet maken. Wat speelt er in je gemeenschap en wat kun jij daar als bibliotheek aan bijdragen om hierin verbetering aan te brengen. Dat betekent dat je je zelf op de agenda moet zetten, maar dat je ook het publiek moet agenderen. Dus aansluiten bij wat je gemeenschap wil vanuit die doelstelling dat je de gemeenschap wilt helpen zichzelf te verbeteren. (Dat is dus niet u vraagt wij draaien). je moet er een lobby voor orgnaisaren, de bibliotheek sluit aan bij de grotere agenda van de gemeenschap. Dat maakt ook dat je veel beter naar mijn idee je maatschappelijke waarde kunt aantonen. Sterker nog, ik denk dat als je dit goed doet je dat nergens meer hoeft uit te leggen, dan doen anderen dat voor je. Je draagt dan namelijk bij aan het duurzaam oplossen van problemen, aan de duurzaamheid van een gemeenschap doordat je voor ze werkt en met ze werkt. Je begrijpt de maatschappelijk noden, je weet wat de maatschappij nodig heeft. Daar komt als kers op de taart ;-) conflictmanagement bij. Want dit is allemaal heel noodzakelijk en idealistisch, er zal altijd sprake zijn van conflicterende belangen of problemen. (Ik neem maar als voorbeeld de 20% van de klanten die gericht zoeken die niet blij zijn als je de bibliotheek inricht op werelden, dat conflicteert met de 80% die willen snuffelen en nu na jaren behelpen wel blij zijn met een inrichting op thema). Je moet conflicten kunnen benoemen, en daar waar mogelijk op zoek gaan naar de gezamenlijke waarde. (In het geval van mijn voorbeeld, die klanten die gericht willen zoeken een alternatief bieden van gratis thuis reserveren en het dan op kunnen halen in de bibliotheek).

www.powerpr.nl

Technologie: Lankes zegt dat je in de eisen voor vaardigheden van bibliothecarissen niet heel specifiek moet maken welke kennis men moet hebben van technologie. Er verandert namelijk veel en snel op dat gebied, dus is het handiger om in de eisen op het beoogde resultaat te gaan zien. Zoals het creëren van en onderhouden van een effectieve virtuele aanwezigheid op internet (webpresence). Verder is de vaardigheid om technologie aan te leren belangrijk, en de vaardigheid om die over te kunnen dragen aan collega's en de community. En bij die overdracht moet je als bibliothecaris de vaardigheid hebben om dat over de generaties heen te doen. Flexibiliteit is zeer belangrijk, kun je als bibliothecaris schakelen op en evolueren met de technologie. Ik zie het bij me zelf (hand in eigen boezem), ik heb braaf 23 dingen gedaan, en getuige dit blog en mijn twitteraccount maak ik ook wel gebruik van een aantal geleerde zaken. De verdiepdingen, de muziekdingen, ik heb er niet of nauwelijks naar gekeken moet ik in alle eerlijkheid bekennen. Nu is de vraag of het voor mij als directeur van belang is om alle nieuwe technologieën onder de knie te hebben, maar ik hink een beetje op twee gedachten daarbij. Goed voorbeeld doet ten slotte goed volgen ;-)  Wat verder dan nog door Lankes wordt genoemd is dat je als bibliothecaris in staat moet zijn om te crowdsourcen, naar buiten te reiken. Met crowdsourcing bedoelt Lankes niet dat je daar op zoek moet naar de derde geldstroom, hij bedoelt dat je je burgers mee laat denken in het vinden van oplossingen. De wisdom of the crowd aanspreken.

Management voor participatie: Om je gemeenschap goed ten dienste te kunnen zijn, en om ze te laten participeren in jouw bibliotheek heb je volgens Lankes begrip van institutionele duurzaamheid nodig. Hoe zorg je voor het voortbestaan van jouw organisatie, van jouw initiatieven. Daarvoor heb je kennis nodig van fondsen, gemeentelijke geldstromen en ook van hoe je je relevantie aantoont. Je zult moeten lobbyen voor je organisatie. Dat is de verantwoordelijkheid van iedere bibliothecaris. En mij uit het hart gegrepen! Van mij mogen medewerkers het best oneens zijn met beslissingen die door managementteam en mij genomen worden. We kunnen daar intern over discussiëren en kijken of we nader tot elkaar kunnen komen. Waar ik echt laaiend van word is als ik een medewerker tegen een bezoeker hoor zeggen: Dat hebben 'ze' boven besloten, ik vind het ook niks of woorden van dergelijke strekking. We staan samen voor de goede zaak, en daar hebben we het intern over. Naar buiten hebben we één  verhaal. En als je je daar niet in kunt vinden moet je je afvragen of je dan wel voor deze bibliotheek wilt werken, of hoe je verandering kun aanbrengen in het gekozen beleid door intern te bespreken hoe het anders kan.
Lankes zegt dat je als bibliothecaris ook een besef moet hebben van bedrijfsvoering, van budgettering en van economie. Eigenlijk de basis van huishouden zal ik maar zeggen ;-) Het is goed je af te vragen wat dingen globaal kosten en welke opbrengsten, in harde pecunia of in maatschappelijke waarde daar tegen over staan. Verder zegt Lankes dat je ethiek en waarden moet kennen, en met elkaar moet delen. Hij zegt dat je met elkaar moet delen. De voordelen en de winst, maar dat je ook moet weten wat je wanneer deelt met wie. Dat sluit voor mijn idee aan op wat ik hierboven zei. Verder moet je kunnen werken in en met interdisciplinaire teams, bestaande uit medewerkers van verschillende takken van sport en ook van verschillende instellingen. Dat zal in de toekomst meer en meer het geval worden als je je echt wilt gaan richten op het helpen verbeteren van gemeenschappen. En als laatste binnen dit hoofdstuk zegt Lankes dat je goed moet zijn in het analyseren van gegevens, vooraf zul je moeten bepalen welke impact je nastreeft, en welke waardering of waarderesultaat je zoekt. Als blijkt dat iets niet werkt zul je ook bereid moeten zijn de stekker er uit te trekken.

Management van 'eigendommen'/'bezit': Als bibliotheek heb je een collectie, data en een netwerk. Met deze vaardigheid bedoelt Lankes dat je als bibliothecaris ook goed moet weten hoe je dit 'bezit' moet bewaren. Hoe je het moet veiligstellen en conserveren, maar ook hoe je nieuw bezit vergaart. Welke visie heb je op je collectie, waar bestaat die uit en vooral: voor wie is de collectie bedoeld. Lankes zegt ook dat als je weet voor wie je collectie bedoeld is, je de vaardigheid moet hebben om die zo goed mogelijk te verspreiden. Je wilt tenslotte je schatten zo goed mogelijk delen en onder de aandacht brengen. Dus kennis van marketingtechnieken (in basis), kennis van ontsluiting, weten wat werkt, en dingen uitproberen. Lankes kijkt naar de bibliotheek en de collectie in de breedste zin van het woord. Hij heeft het over een markt van ideeën. Dat beeld spreekt me erg aan, zo'n markt met allemaal (streek)producten waar je lekker tussen de kramen kunt snuffelen, overal wat proberen en proeven en op een gegeven moment precies weten bij wie je wat kunt halen.

Culturele vaardigheden: Onder dit kopje zet Lankes een flink aantal zaken op een rij die heel erg actueel zijn. Hij heeft het over de bibliotheek als stilteplek. In de loop der jaren werd de bibliotheek daar heel erg mee geassocieerd, en zijn er ook in heringerichte bibliotheken (ook de onze) stilteplekken gecreëerd. Waar je je kunt concentreren en terug trekken om je nieuwe ideeën eigen te maken. Maar tegelijkertijd zegt Lankes dat je ook nieuwe vormen van leren moet onderzoeken en aanbieden als bibliotheek. Bied een discussieplatform aan, probeer gaming in de bibliotheek uit, daag uit en prikkel. De nieuwe collectie volgens Lankes gaat langs nieuwe scheidslijnen. Die scheidslijnen zijn cultuur, ras, ideeën, leeftijd, sekse. Binnen die groepen en tussen die groepen zit een spanningsveld. Niet dezelfde leerbehoeften en niet dezelfde manier waarop, en ook niet altijd begrip voor elkaar. Wij zien het in onze heringerichte bibliotheek waarbij er door sommige bezoekers wordt geklaagd dat we de jeugd over drie plekken hebben verdeeld. Dat levert bij sommige leden de verzuchting op dat het vroeger in ieder geval maar op één plek lawaaiig was, en nu nergens meer rustig. Hetgeen natuurlijk behoorlijk overtrokken is, maar dat toont aan dat er over en weer niet altijd begrip is. Je zult dus als bibliothecaris goed moeten kunnen communiceren en kunnen bemiddelen tussen groepen met die verschillende behoeften. Interculturele vaardigheden! Je moet op micro en macro niveau kunnen analyseren wat er aan de hand is en kunnen schakelen tussen de behoeften van de verschillende groepen. Dat is echt niet eenvoudig, een behoorlijke opgave. Het helpt als je als bibliotheek een gevarieerd personeelsbestand hebt, in leeftijd, sekse en  afkomst. Met het hebben van culturele vaardigheden bedoelt Lankes ook dat we zoveel mogelijk vaktaal moeten vermijden, of op zijn minst begrijpelijk moeten maken. Dat is een valkuil, ik weet dat wij het wel eens hebben over 'de catwalk', 'de werelden', 'het medialab', 'displayen'..... Als laatste van de culturele vaardigheden noemt Lankes dat je verschillende manieren van leren en van geletterdheid moet kunnen ondersteunen. Dat betekent dat je leren via gesprek, via contemplatie, via gaming, via beelden (ik denk dat gelijk ook 100 talenten) moet kunnen ondersteunen. Je moet je gemeenschap kennen en dezelfde taal als zij kunnen spreken.

Kennis/leren/innovatie : Lankes sluit dan af door te zeggen dat bibliotheken niet hetzelfde is als boeken, als een database of een gebouw. Bibliotheken zijn een missie, een 'learning space'. Dat betekent echt een positieverandering, die we niet alleen intern nog moeten maken maar ook heel erg duidelijk met onze buitenwereld moeten delen. Daar moeten we samen als bibliothecarissen aan willen bouwen. Soms moet je improviseren en soms moet je innoveren. Het gaat er om dat je als bibliothecaris op de informatietaak gaat zitten, je interpreteert de informatie en je verspreidt hem. Jij als bibliothecaris weet hoe je de informatie moet zoeken en hoe je die op betrouwbaarheid moet beoordelen. En dat is ongelooflijk waardevol. Om Neil Gaiman te citeren: Google kan je 100.000 antwoorden geven, een bibliothecaris kan je het goede antwoord geven.

Brief van de dag

Dinsdag stond in de Volkskrant een ingezonden brief van één van onze leden. Hij beklaagde zich over onze hernieuwde inrichting. Het was een chaos, er stond niets meer op alfabet en een door hem gewenst boek was ondanks het feit dat er 2 exemplaren thuis zouden moeten zijn niet te vinden. Hij wilde erg graag een terugkeer naar het alfabet, want deze chaos was geen doen.

De dag er op een brief van een klant uit Almere, waar de bibliotheek ook met het (overigens door hen zelf ontwikkelde) retailconcept werkt. Een tevreden klant die behoorde tot de 20% die gericht zoekt naar boeken. Die wel zijn weg kan vinden en die heel tevreden is over de reserveerservice van Almere en de koffie die je er kunt krijgen.

Ik kreeg de krant pas laat onder ogen, ik was nog in zalige onwetendheid over deze brief met mijn lief een paar dagen naar Londen. Wel kreeg ik al via twitter en sms berichten van collega's uit het land die me een hart onder de riem staken. Ik moest me er niks van aantrekken, je hebt altijd mensen die vroeger alles beter vonden.

Eenmaal de volgende dag op kantoor sprak ik met medewerkers. Ook die hadden soms reacties van collega's uit het land gehad, of van klanten aan de balie. Van collega's uit het land of onze medewerkers wel getraind waren van te voren, of we het retailprincipe wel goed hadden toegepast. Medewerkers kwamen tot de conclusie dat deze klant niet goed geholpen was door 'de collega's' en een enkele klant kwam melden dat hij het helemaal eens was met de brievenschrijver. Via de mail kwamen er ook wat steunbetuigingen binnen van klanten die juist heel blij waren met de nieuwe inrichting. Kortom, een breed spectrum aan reacties.

Ik ben met de medewerker die klachten behandeld om tafel gegaan. Want hoewel deze klant zich niet bij ons rechtstreeks heeft beklaagd (wat ik overigens erg jammer vind), hebben wij hem wel een brief gestuurd met een korte uitleg en een aanbod. Ja, het was in de eerste tijd na de heropening chaotisch. We kregen 1,5 keer zoveel bezoekers te verwerken als normaal en ook het transport van de gereserveerde titels uit andere vestigingen van 3 weken tijd opgespaard kwam in één keer binnen. Daar waren we qua bezetting niet op berekend. Ook niet met de extra inzet van collega's die hun administratieve klussen opschorten om te helpen de bulk van materialen weg te werken, en de klanten wegwijs te maken in de nieuwe indeling.

Dat we het exemplaar van Stoner niet konden vinden was jammer, maar ook bij ons kun je als je gericht een titel zoekt deze vanuit huis gratis reserveren. Dan zoeken wij hem op en zetten hem voor je klaar. Prima service vinden wij en het gros van onze klanten. We hebben deze klant dat alternatief aangeboden, en hem uitgenodigd voor een rondleiding waarbij we hem kunnen laten zien hoe we de bibliotheek hebben ingericht, en welke systematiek we daarbij hanteren. En dat het alfabet binnen de werelden nog steeds wordt gehanteerd kunnen we dan ook laten zien.

Wat me nu eigenlijk het meest verrast aan deze gebeurtenis is dat er door een aantal mensen allerlei aannames worden gedaan op basis van een ingezonden brief. Collega's die elkaar afvallen, 'ze' hebben deze klant niet goed geholpen, hebben 'jullie' je medewerkers wel goed getraind, is het retailconcept wel goed doorgevoerd? Ik vind het belangrijk om feiten en meningen zo helder mogelijk van elkaar te scheiden, zeker in geval van een klacht van een klant. Dan is voor mij het feit dat de klant ontevreden is over de nieuwe indeling een gegeven. We gaan de herinrichting niet terugdraaien, want daarmee stellen we 80% van onze klanten teleur. Ik wil wel graag aan die 20% van de gericht zoekende klanten het alternatief van gratis reserveren goed uitleggen. En het zou dus kunnen dat dit niet goed is uitgelegd. Maar zeker weten doe ik dat niet. Ik was er niet bij.

Hebben wij onze medewerkers getraind. Ja natuurlijk! Elke verandering in werkwijze kost tijd om in te slijten, en als het ineens veel drukker is dan je gewend bent val je makkelijk terug in oude gedragspatronen. Daar gaan we de komende tijd goed op letten en elkaar scherp op houden. Dat de lessen worden toegepast en dat de tafels goed gevuld blijven. We zijn aan het leren en zullen dat blijven doen. Leren nieuwe veranderingen toe te passen, en die aan onze bezoekers uitleggen (waar nodig ;-)

Workshop Invisible Leadership

Vorige week was ik op uitnodiging van Rick Koster bij een workshop "Invisible Leadership" van de Leadershipgroup. In een kleine setting van een groep van 6 mensen, in een prachtige omgeving (Villa Hartenlust in Bloemendaal) een dag lang met elkaar praten over wat onzichtbaar leiderschap is, en hoe jij er in staat. 

Op weg naar Bloemendaal twitterde ik er over en ik kreeg gelijk reactie van een aantal mensen dat ze zeer benieuwd waren naar de dag en hoe ik dat zou ervaren. En impliciet met een flinke knipoog dat ze mij dat nou helemaal niet zagen doen, onzichtbaar zijn. Voor die mensen en voor alle anderen die nieuwsgierig zijn naar wat Invisible leadership inhoudt een kort verslag van de dag, en mijn gedachten erbij. En ik hoop dat aan het eind van mijn verhaal duidelijk is dat invisible leadership niet betekent dat je onzichtbaar bent als leider, maar dat het om visie op jouw leiderschap gaat en op die van andere mensen in je organisatie. Mensen in hun kracht zetten......

Eerst maar een korte beschrijving van invisible leadership. Het gaat om toegewijdheid, saamhorigheid aan een gezamenlijk belang. Je hebt een gezamenlijk doel, en wat is dat? Wat is je 'common purpose'. 

Onze begeleiders voor de dag, Ted Baartmans en Rick Koster starten met een voorbeeld van het Orpheus Symphony uit New York. Dit orkest heeft geen dirigent. Op basis van het te spelen stuk bepaald de groep wie er voor welke groep muzikanten in de voorbereidingsgroep gaat zitten. En wie er uiteindelijk voor de groep de leiding bepaald. Ze starten met een kleine groep, het stuk te bespreken en daarna wordt het ontwikkelde idee/concept overgebracht naar het grote geheel van de diverse groepen muzikanten. Die bespreken dan weer het concept en geven daar commentaar op. Dat commentaar wordt weer in het groter geheel bediscussieerd, dus het eerste concept moet voldoende ruimte in zich hebben om nog aan te passen op ideeën van het groter geheel. Uiteindelijk komen ze tot een gedeeld idee van hoe de uitvoering moet zijn.

In Nederland schijnt ISAC uit Rotterdam ook zo te werken, maar dat werd verder niet uitgelegd. We hadden van te voren een boek te lezen gekregen, ik was (en ben) er nog niet aan toegekomen het te lezen. Maar het is een boek van Hickman en Sorenson "The power of invisible leadership". Twee dames die langdurig onderzoek hebben gedaan naar leiderschap, naar succes van organisaties. En zij hebben dus dit boek geschreven en komen met een aantal ideeën. 

Zij zeggen dat bij een succesvolle organisatie waarbij sprake is van 'onzichtbaar leiderschap' je een aantal intergerelateerde factoren terug ziet in de organisatie. Deze zijn:

Zelfselectie aan de poort, door een gedeeld belang solliciteren mensen die zich daar toe aangetrokken voelen. Dat geloof ik wel. Bedrijven en instellingen die een sterk beeld uitdragen qua doelstelling en qua imago trekken een bepaald type sollicitanten. Als je als bibliotheek uitstraalt dat je van de boeken bent, en een veilige. weinig veranderlijke omgeving dan trek je mensen die dat aanspreekt. Als je uitstraalt dat je in beweging bent, een maatschappelijk doel van verbetering van de maatschappij dat trek je mensen aan die dat aanspreekt.

Invloed en inspiratie om bij te dragen: men voelt zich dan al geroepen. Doordat mensen binnenkomen die zich aangesproken voelen door dat gedeelde gezamenlijke doel, voelt men zich betrokken, wil men invloed uit kunnen oefenen en voelt men zich geïnspireerd om bij te dragen aan dat hoger doel.

Band met participanten, men voelt zich verbonden. Dat gezamenlijk doel maakt dat je je verbonden voelt met je collega's. Je zet je gemeenschappelijk in om iets moois te bereiken.

Self-agency. In een organisatie waar een gezamenlijk gedragen doel is kun je zelf beslissen. Je weet welke ruimte jij als individu hebt om beslissingen te nemen.

Actie ondernemen zichtbaar en onzichtbaar. De dingen die je onderneemt in een organisatie met 'onzichtbaar leiderschap' kunnen zichtbaar en onzichtbaar zijn. Soms ben je de voortrekker omdat die rol je goed past en ben je heel zichtbaar, op een ander moment kun je bijdragen aan het groter geheel door het initiatief van een collega te ondersteunen, wat minder zichtbaar kan zijn.

Verbintenis aan en eigenaarschap van het doel. Iedereen voelt zich verbonden aan het gemeenschappelijk doel en voelt zich er ook verantwoordelijk voor.

Deze factoren kun je niet los van elkaar zien, ze grijpen allemaal in elkaar, zijn een soort oorzakelijk gevolg van een organisatie waarin je een 'common purpose' hebt.

's Middags gingen we in tweetallen aan het werk om na te denken of we een plan konden maken hoe we binnen onze organisatie aan invisible leadership konden werken. 

De vraag die daarbij naar boven kwam is dat als je als organisatie een verandering in gaat zetten het heel belangrijk is om van te voren  met je Raad van Toezicht en met je management in gesprek moet gaan over hoeveel fouten geaccepteerd worden in tijden van verandering. Ik vond dat wel een eyeopener. Dat heb ik nog nooit gedaan. Ik zeg en draag volgens mij ook uit binnen de organisatie dat fouten maken mag en tot op zekere hoogte zelfs moet. Omdat ik vind dat je het meest leert van fouten die je maakt terwijl je grenzen opzoekt, nieuwe dingen uitprobeert. Fouten door nalatigheid, desinteresse e.d. zijn van een geheel andere categorie. Maar ik heb zo'n vraag nog nooit met mijn Raad van Toezicht besproken, en ook nooit zo expliciet met ons managementteam. Een goede om in gedachten te houden.

In de uitwerking van een common purpose voor onze bibliotheek kwam ik tot het volgende: (niet geheel verrassend misschien;-) kun je er heel wat van terugvinden uit de ideeën van David Lankes en het nieuwe bibliothecarisschap).

Common purpose: de maatschappij, mensen de mogelijkheid geven zichzelf te verbeteren door het faciliteren van kenniscreatie. Wat ik voor onze nieuwe beleidsplan zou willen doen is een koersbepaling samen met publiek. Dan moet ik faciliteren dat onze medewerkers ook dat gevoel voor die common purpose kunnen ontwikkelen.

Perpetuum Mobile Marcel Prins

De vraag is dan welke randvoorwaarden er dan binnen de organisatie aanwezig moeten zijn. Naar mijn idee onder andere lerend vermogen en het besef dat we er zijn ten dienste van de gemeenschap.

Kun je het gezamenlijk doel zo laten groeien dat het voelt als een gezamenlijke ervaring, een doorleefde ervaring die in hart en hoofd van mensen zit. Als we dat willen dan moeten we samen met groepen uit onze gemeenschap nieuwe dienstverlening ontwikkelen, kennis delen in netwerken. En dan moeten we ook de vraag durven stellen wie de eigenaar is? Want als bibliotheek doen we het dan niet alleen, maar samen met de gemeenschap en wij zijn dus ook niet (alleen) de eigenaar. Als iets niet leeft binnen je gemeenschap dan moet je loslaten. Dat wil zeggen dat je gezamenlijk met de community dingen oppakt, maar het op gegeven moment overdraagt en het loslaat. Daar moet je helder over communiceren en de verwachtingen die je van een ieder hebt van te voren delen.

Als ik dit in Kennemerwaard zou gaan doen dan zouden we per vestiging dialoogteams moeten opzetten om met de gemeenschap in de dorpen en kernen in gesprek te gaan. In die teams zitten de lokale medewerkers, domeinspecialisten, teamleider en MT lid die met burgers in gesprek gaan over wat zij van de bibliotheek verwachten. Dat gaat onvermijdelijk een spanningsveld opleveren, als wij met diverse groepen gepraat hebben komen er vast niet allemaal dezelfde wensen uit. Eenheid en efficiency  willen we natuurlijk graag om niet te hoge kosten te krijgen (hier spreekt de manager ;-). Maar dit zou maatwerk per locatie kunnen opleveren.  We zouden de wensen van de community per locatie binnen de organisatie moeten delen en waar er overlap zit (ook niet ondenkbaar) die groepen met elkaar in contact moeten brengen. We zouden het in ieder geval apart moeten uitzetten bij jongeren, verschillende doelgroepen benoemen en vragen wat zij er van voor hun rekening willen nemen. Ik zou het ook leuk vinden om bijvoorbeeld contact te leggen met hackers. Wat zouden zij met de bibliotheek willen en wat zouden wij voor hen kunnen betekenen? Als je alles dan bij de verschillende groepen hebt opgehaald dan moet je gemene delers bepalen en wel kijken waar je efficiency kan behalen. En vooral ook, wat kan en wil de gemeenschap zelf?

Ingewijde medewerkers kunnen gespreksleider zijn in communitysessies, medewerkers kunnen met gemeenschap samen bepalen wat nodig is en wat bibliotheek bijdraagt en wat gemeenschap wil.

Iedereen is verantwoordelijk voor lerende maatschappij, voor een lerende organisatie samen met die maatschappij. Dat gezamenlijk doel is eigenlijk een BHAG, een prachtig doel om naar te streven. 

Als we het bovenstaande gaan doen, als we een gezamenlijk gedeeld doel kunnen afspreken zou dan de door mij zo gewaardeerde guerrilla innovatie niet meer nodig zijn? Dat was een gedachte die door mijn hoofd schoot. Want als je een gezamenlijk gedeeld doel hebt, als organisatie met de door jouw bediende maatschappij, dan is alles wat je bedenkt een vorm van guerrilla innovatie, of alles mainstream?

Het is misschien wel een beetje onsamenhangend verhaal geworden. Een typisch voorbeeld van schrijven en denken tegelijkertijd ;-) Ik denk dat ik er intern wel verder mee ga, dus wordt waarschijnlijk wel vervolgd.

Masterclass New Librarianship, deel 6

De zomerdagen wentelen voorbij. Ik merk dat collega's weer terugkomen van vakantie, en dat ook bij gemeenten ambtenaren zich weer wat gaan roeren. Dus mijn lege agenda en mailbox vult zich langzamerhand opnieuw. Tijd om me met het New Librarianship bezig te houden dreigt er zomaar bij in te schieten. En ik ben nog maar halverwege ;-)

De laatste module die ik volgde was over de vaardigheden die een bibliothecaris volgens Lankes zou moeten hebben. Hij wijdt daar twee modules aan, een globaal en één over het Salzburger Curriculum. Hier mijn overdenkingen bij de globale module.

Volgens Lankes moet je als bibliothecaris een aantal noodzakelijk vaardigheden in je arsenaal hebben.

a toolbox: Per Erik Strandberg sv:User:PER9000

1. Je werkt in een publieke dienstverlening, en dat moet je je realiseren. Het publiek, de burger is er niet voor jou, jij bent er voor hen! Ik noem dat maar het verschil tussen klantgericht en klantgedreven. Ik geloof dat de meeste medewerkers heel erg klantgericht of klantvriendelijk zijn, maar klantgedreven gaat een stap verder. Dat betekent dat je je afvraagt wat die klant wil, dat je met hem in gesprek gaat. Dat doen wij denk ik onvoldoende. In Kennemerwaard doen we het af en toe. Vier keer per jaar via een online klantenpanel. en we hebben een groep 'klantenpeilers'. Medewerkers die getraind zijn om kwalitatief onderzoek te doen onder bezoekers van de bibliotheek over bepaalde aspecten van onze dienstverlening. (Ja ik weet dat Lankes het woord klant verfoeid) Nou ja, precies dus wat Lankes zegt, je moet je zelf ten dienste stellen van de maatschappij, hoe kun je die helpen een betere samenleving te worden. We onderzoeken denk ik nog te vaak vanuit bestaande dienstverlening. De crux ligt hem in niet alleen je bestaande dienstverlening te verbeteren maar ook om onze samenleving, de burgers waarvoor we werken dat te bieden wat ze niet verwachten maar wel willen.

2. Administratieve vaardigheden. Dat lijkt een overbodige vaardigheid, maar Lankes merkt terecht op dat je als bibliothecaris een idee moet hebben welke randvoorwaarden noodzakelijk zijn om goed bibliotheekwerk te kunnen verrichten. Dus moet je een globaal beeld hebben van welke kosten er mee gemoeid gaan, welke ICT middelen en welke personeelsinzet. Je moet een soort begroting of projectplan op kunnen stellen, en dan zijn er natuurlijk specialisten in je organisatie die dat kunnen vertalen en verwerken. Maar jij moet zelf inschattingen kunnen maken van benodigde middelen, tijd etc. Enige kostenbewustzijn is op zijn plaats. Dat moet ook weer niet doorschieten. Bij ons in de bibliotheek hebben we ongeveer twee jaar geleden budgethouderschap doorgevoerd. Ik merk dat sommige medewerkers heel veel tijd en aandacht besteden in het navlooien van rekeningen van een paar tientjes, maar juist op de grote bedragen geen idee hebben of het klopt of niet. En dat ze het lastiger vinden om bij grote bedragen en grote firma's navraag te doen op de opbouw van de rekening. Terwijl je altijd kritisch moet zijn op de kosten, maar je je ook moet afvragen wanneer je het meest effectief bent in het controleren van kosten.

3. Organisatie van de informatie. Hoe zorg je voor de ontsluiting van je informatie, hoe zorg je er voor dat burgers die informatie kunnen vinden. En hoe zorg je voor de connectie tussen mensen onderling zodat zij kennis kunnen delen. Ik denk dat met ontwikkelingen als het semantisch web, associatief zoeken (Aquabrowser), indelen op werelden, 'PIMmen', bouwen van digitale etalages er stappen worden gezet om meer in lijn met hoe een niet wetende burger informatie zoekt informatie wordt ontsloten. Dat zal vast elke keer weer scherper en beter kunnen. Vooral op het vlak van het opbouwen van een kennisnetwerk van mensen, en hoe je dat goed kunt ontsluiten.... via community's en databases... daar ligt nog een wereld te winnen denk ik.

4. Informatie zoeken. Je moet goed zijn in weten wat mensen zoeken. De vraag achter de vraag leren beantwoorden. Het 'ouderwetse' bibliothecarissenwerk, niet gelijk achter je pc duiken omdat je denkt wel te weten wat het antwoord op de vraag is. Nee, eerst met iemand in gesprek gaan om te achterhalen of je de vraag goed hebt begrepen. Want misschien ligt het antwoord wel niet in een boek of een databank, maar help je iemand veel beter door hem in contact te brengen met een expert.

5. Collectie opbouw en ontwikkeling. Een collectie opbouwen vanuit de wensen wat je gemeenschap wil en wat die gemeenschap er zelf aan toevoegt en bijdraagt.

Volgens Lankes moeten we ons realiseren dat de competenties van bibliothecarissen (bijvoorbeeld toegankelijkheid van informatie verzorgen/bieden) niet snel zullen veranderen. Vaardigheden (zoals bijvoorbeeld catalogiseren) is ook niet aan enorm snelle veranderingen onderhevig, al gebeurt daar natuurlijk in de afgelopen 10-20 jaar met tagging e.d. wel wat. Maar op het gebied van technologieën verandert er meer en sneller iets. MARC of het semantisch web maken dat het vak van de bibliothecaris op kennis en kunde in transitie is. Want de veranderende technologieën hebben uiteindelijk effect op de benodigde vaardigheden en competenties. Overigens denk ik dat het niet alleen de technologieën zijn, het zijn de veranderende wensen van de maatschappij om ons heen. Die maken dat bibliothecarissen zich verantwoordelijk moeten voelen voor hun eigen transitie en veranderingsproces. Je moet omdat je voor het publiek werkt, voor de maatschappij. En omdat die verandert moet jij mee.

Marktfalen of Marktwerking

Ik wilde vandaag een volgend blog schrijven over de Masterclass van David Lankes. Maar toen viel mijn oog op dit bericht op Twitter van Edwin Mijnsbergen. En daar schrok ik van, al had iedereen in bibliotheekland wel het idee dat uitgevers zelf met een soort leenservice zouden gaan komen. Als er dan ineens in landelijke pers zo een bericht staat is dat confronterend.

Een paar jaar geleden hadden we met het Netwerk van Directeuren in de branche een studiedag onder leiding van Frank Kalshoven, van de Argumentenfabriek. Hij bevroeg ons scherp op nut en noodzaak van bibliotheken. We hadden naar zijn zin daar niet een goed antwoord op. Hij vond ons echt een achterhaald instituut (even kort door de bocht). Hij drukte ons met de neus op zijn feiten. Wat me altijd heeft gestoken in zijn opstelling is het gemak waarmee hij oordeelde over 'de onderkant' van de maatschappij.

www.Loesje.nl

Hij begon met een lesje economie, dat een overheid eigenlijk alleen maar ingrijpt in 'de markt' als er sprake is van marktfalen. Dus als bijvoorbeeld onderwijs, zorg, nutsvoorzieningen e.d. niet voor de gehele bevolking beschikbaar en bereikbaar is, en als je dat als overheid wel zou willen. Dan grijp je in door of het zelf te gaan doen als overheid, of door instituten in het leven te roepen of financieren die bepaalde voorzieningen bereikbaar maakt voor groepen (meestal kansarme) in de maatschappij. Frank Kalshoven vond dat met het economisch en maatschappelijk tijdsgewricht waarin we zitten de rol van de bibliotheek als volksverheffingsinstituut was uitgespeeld. Ik weet niet meer of wij toen ook al geroepen hebben dat er 15% laaggeletterden in Nederland zijn, dat er veel mensen zijn die hun weg niet weten te vinden op internet, dat bibliotheken een belangrijke rol spelen in mensen informatievaardig te maken door ze te leren gevonden informatie kritisch te beoordelen op betrouwbaarheid.

Het feit dat Kalshoven dit zo scherp bediscussieerde met ons, vond ik prikkelend en heeft mij vanaf dat moment meer en meer doen inzien dat het verhaal scherper moet. Ik merk in veel discussies met lokale politici, net als in die discussie met Kalshoven dat hoogopgeleide, vaak blanke, mannen en vrouwen geen idee hebben tegen welke barricaden mensen met een klein inkomen oplopen. Ik ben zelf hoogopgeleid en heb een goed salaris. Ik prijs me gelukkig dat ik heb kunnen studeren in de tijd dat dit nog kon op een studiebeurs zonder rente, als kind uit een arbeidersgezin met vier kinderen. Ik weet dat elke cent bij ons thuis werd omgekeerd. En ik weet dat het nu als kind uit een arbeidersgezin veel moeilijker is om een kans te krijgen op een goede loopbaan.

Het zal mijn opvoeding wel zijn ;-) Ik vind dat ieder kind en iedere burger de kans moet krijgen om zichzelf te ontwikkelen en te ontplooien. Dat iedereen ook de plicht heeft om een bijdrage te leveren aan de maatschappij. Dat laatste kan alleen als je daartoe ook bent uitgerust. Dus kun je lezen, informatie zoeken en vinden en beoordelen op betrouwbaarheid. Dan kun je aan vrije meningsvorming doen, die zo belangrijk is om ook je vrije mening te kunnen uiten. Onderzoek alles en behoudt het goede. En dan kan het niet zo zijn dat je als je geen ruime middelen hebt je verstoken bent van bepaalde informatie die weliswaar wel op internet te vinden zal zijn, maar achter een betaalhekje à €20,-- per maand.

Ik hoop maar dat de € 20 miljoen uitname uit het gemeentefonds voor de inkoop van e-content voor bibliotheken ingezet wordt om juist dit marktfalen te ondervangen.

New Librarianship, deel 5, verbeter de maatschappij

Een bekend gezegde luidt: verbeter de wereld, begin bij jezelf. Hij had zo maar in de Atlas van David Lankes kunnen staan. In de module over de gemeenschap wijdt hij ook een film aan het verbeteren van de maatschappij.

Lankes begint er mee dat als je de maatschappij, de gemeenschap waarvoor je werkt wilt verbeteren, dat je dan eerst moet bepalen wat die gemeenschap nodig heeft om zichzelf te kunnen verbeteren. Hij grijpt dat naar wat hij de fundamenten van New Librarianship noemt:
Kennis: een intellectuele vrijheid en veiligheid om te kunnen leren
Facilitering: het mogelijk maken (heb ik in eerdere blog al iets over gezegd)
waarden en normen van de bibliothecaris: leren, openheid en transparantie en intellectuele eerlijkheid. Je kunt als bibliothecaris in de 'nieuwe bibliotheek' niet onbevooroordeeld zijn. Dat is een utopie die niet waar te maken valt. Wat je wel kunt en moet doen is eerlijk zijn over wat je hebt gedaan. Als jij als bibliothecaris informatie voor iemand zoekt kun je uitleggen wat je hebt gedaan, waar je hebt gezocht en welke bronnen jij relevant heb geacht. En daarbij stellen dat het naar jouw eer en geweten compleet is, maar dat je dat niet kunt garanderen en dat je je graag laat bijpraten om van te leren als iemand meer en andere relevante informatie op een andere plek heeft gevonden.

www.jeroensteehouwer.nl

Lankes heeft het ook over de verplichtingen van een New Librarian. (Ik ben dol op verplichtingen ;-) Hij zegt dat innovatie en leiderschap voor iedere bibliothecaris noodzakelijk zijn. Het is een fundamentele voorwaarde om Nieuw Bibliotheekwerk te kunnen realiseren. Hij zegt dat ook al werk je in een conservatieve gemeenschap, je toch moet uitdragen hoe belangrijk verandering is. Daag die gemeenschap en jezelf uit om te kijken waar men zichzelf kan verbeteren.

Innovatie gaat gepaard met fouten maken. Dat moet je accepteren en meenemen in je werkwijze. Je moet veel experimenteren, en die experimenten wel monitoren. Want je wilt van je ervaringen leren en jezelf verbeteren. Dat kan niet als je niet van te voren bedenkt wat je doel en beoogd resultaat is, en vervolgens bekijkt op resultaat en proces hoe het gaat.

Lankes vindt ook dat iedereen bij een bibliotheek verantwoordelijk is voor innovatie. Dat betekent niet dat je altijd helemaal andere dingen moet gaan doen of bedenken. Je kunt ook ervaringen van collega's overnemen als je denkt dat die effectief zouden kunnen zijn. Je kunt ook dat wat je doet efficiënter proberen te doen, en kijken wat je met de vrijgekomen tijd zou kunnen doen ten behoeve van je burgers. Lankes vindt dat je nooit een 'werkbij' mag worden als bibliothecaris. Dus alleen hard werken en je huidige werk goed doen is niet goed genoeg. Je moet altijd op zoek zijn naar verbeteringen in je dienstverlening, met een positieve houding. Mijn reactie daarbij was: YES! en ophouden met roepen wat er allemaal niet deugt, maar draag verbeteringen aan, neem je verantwoordelijkheden.

Lankes zegt dat bibliothecarissen radicalen moeten zijn. Verbeteraars van de gemeenschap, 'change agents'. Opkomen voor sociaal recht en sociale verbetering. Onze eigen principes serieus nemen en evangelisten worden voor onze eigen professie. Wij zijn geen leiders in de zin dat we aan de gemeenschap opleggen dat wat wij vinden, maar we pushen en dagen onze burgers uit om een betere samenleving te maken. En dat laatste verschilt dus per gemeenschap.

Dit pleidooi van Lankes is mij op veel vlakken uit het hart gegrepen. Zoals veel van jullie weten ben ik een voorstander van guerrilla innovatie. Aan de slag gaan met een goed idee en dan je teamleider of je directeur overtuigen van nut en noodzaak. Kijken naar wat er in je gemeenschap speelt, en wat er binnen je gemeente speelt. Niet helemaal hetzelfde ;-)

Voor de verantwoording van je subsidie is het laatste erg handig. De gemeenteraadsverkiezingen komen er weer aan, en als de collegeprogramma's er straks liggen is het ongelooflijk belangrijk om te kijken op welke onderwerpen je als bibliotheek een ondersteunende, ontzorgende rol kunt spelen voor de gemeente. Gemeente wil leefbaarheid in kernen?: organiseer ontmoetingsochtenden voor diverse doelgroepen zodat men elkaar leert kennen en met elkaar in gesprek kan. Help die civil society bouwen.
Gemeente vindt duurzaamheid belangrijk?: organiseer informatiebijeenkomsten voor burgers, geef lokale ondernemers een podium om iets te vertellen over hun producten, organiseer 'groen'markten samen met andere partijen, maak een digitaal loket waar je vragen kunt stellen en zorg voor een netwerk van vraagbeantwoorders.
Sluit aan en ga het gesprek aan over wat jij als bibliotheek bij kunt dragen aan het bereiken van doelstellingen van de gemeente.

Voor het verbeteren van je gemeenschap op de manier van Lankes, daarvoor hebben we denk ik nog een hele weg te gaan. Want echt in gesprek met burgers over wat zij als gemeenschap zouden willen zijn, en hoe de bibliotheek ze kan ondersteunen, ik ken geen voorbeeld van een bibliotheek die er op die manier mee omgaat. Bibliotheek Maasland misschien? Ik hou me aanbevolen voor voorbeelden. Ik vind het een mooie ambitie, en ik twijfel tegelijkertijd moet ik eerlijk zeggen. Trek je als bibliotheek niet een te grote broek aan? Kunnen we dat ook echt waar maken? Of moeten we het nastreven, en duidelijk maken, in alle transparantie, dat het voor ons ook een leerproces is. Dat we samen willen leren en samen een verbetering willen nastreven. En moeten we er gewoon mee beginnen....

New York Public Library

Jullie hadden nog één blog van mij te goed over de studiereis naar New York en de opgedane ervaringen. De grootste bibliotheek (en meest prestigieuze) voor het laatst bewaard. De New York Public Library is met een jaarlijks budget van 245 miljoen dollar en een collectie van meer dan 53 miljoen boeken na de Library of Congres de grootse openbare bibliotheek van de USA. Een bibliotheek met een netwerk van meer dan 80 filialen, met als hoofdbibliotheek de iconische vestiging aan Fifth Avenue. Maar de New York Public Library is méér dan een bibliotheek: het is een instituut met een rijke geschiedenis, diep geworteld in de samenleving en in vele opzichten een inspirerend voorbeeld. Want zowel de wijze van (publiek én privaat) financieren, de samenwerking met andere partners, de innovatieve digitale dienstverlening (zoals de Boundless Library) en hun manier van programmeren doen recht aan het motto: discover, connect, get inspired. Het leidt ook tot ambitieuze nieuwbouwprojecten zoals het New York Public Library’s Central Library Plan een grootschalige en controversiële uitbreiding (300 miljoen dollar) van de centrale bibliotheek aan Fifth Avenue. 

We hebben met een gedeelte van de medewerkers van gedachten gewisseld over e-books en de (on)mogelijkheden om die via de bibliotheek uit te lenen. De bibliotheken van Queens, Brooklyn en New York (Manhattan) hebben hun krachten gebundeld en hebben inmiddels ook de 6 grootste uitgevers van de V.S. bereid gevonden om op proef ook e-books via de bibliotheek uit te lenen. Stap voor stap voorwaarts om uitleen van e-books goed geregeld te krijgen. Ook zij lopen aan tegen de terughoudendheid van uitgevers om e-books beschikbaar te stellen voor uitlenen. Ook zij hebben te maken met soms een 3 tot 6 voudige prijs voor een e-book om het voor de bibliotheek aan te kunnen schaffen. Zij maken dan soms ook de afweging het maar niet in e-book aan te schaffen, want ook daar staat het budget onder druk. De reden waarom nu grote uitgevers wel met de 3 New Yorkse bibliotheken in zee willen gaan is dat de bibliotheek ze helpt om een goed databestand aan te leggen van de gegevens die de uitgevers graag willen hebben van hun lezers.

Verder hebben we gesproken over dienstverlening aan scholen. Daar zijn wij in Nederland over het algemeen verder mee. Zij hebben te maken met een Department of Education dat voor stroperige bureaucratische regels zorgt. Ze gaven als voorbeeld het idee dat ze hadden om hun informatieve collectie voor de jeugd beter te laten renderen. In plaats van de kinderen te verlokken naar de bibliotheek te komen en de informatieve boeken te lenen, wilden ze de boeken naar de school brengen. Dit stuitte op behoorlijk wat hobbels. Scholen zagen er in veel gevallen het nut niet van in, vonden het te veel werk. En bij die scholen die enthousiast waren liepen ze ineens tegen een maatregel van het DoE op, dat iedereen die bij de school naar binnen wilden zijn/haar vingerafdrukken moest afgeven. De bibliotheek vond dit van de gekke en wilde dit absoluut niet aan haar medewerkers vragen. De medewerkers zelf zeiden dat ze het ok vonden, mits ze de school dan maar in konden. Dus zijn de vingerafdrukken gemaakt, maar het kostte vervolgens het DoE meer dan een half jaar om dit administratief af te handelen zodat de bibliothecarissen al die tijd niet bij de school naar binnen mochten. Dat mag nog eens barricaden opwerpen heten!

Wij hebben hen het advies gegeven eerst met de scholen te gaan praten over waar hun problemen liggen. Wat hun visie op onderwijs is, welke uitdagingen er liggen, met welke bagage ze hun leerlingen van school willen laten gaan en hoe ze dat denken te bereiken. En pas op basis daarvan een aanbod te formuleren, zodat het ook echt aansluit bij de wensen van de school. Dan zal het ook wat waard zijn (al hoeven scholen daar in de USA niets voor te betalen) en zullen ze het gaan gebruiken.

Ik vond het opvallend om te merken dat met name in de contacten naar het onderwijs er in Nederland inmiddels al veel betere resultaten zijn bereikt. Wij zijn inmiddels door de Bibliotheek op School en Biebsearch al heel erg gewend niet in aanbod te denken, maar in vraag. 

Wat is nu mijn “totaal “ beeld van bibliotheekwerk in New York. Het is een breed verspreid netwerk. De waarden en normen van bibliotheek (vrije toegang tot informatie, cultuur en educatie) wordt veel sterker gevoeld en uitgedragen.De New Yorkse bibliotheken hebben een enorm brede programmering. Er wordt veel ingezet op helpen van de onderkant van de maatschappij. Ze doen heel veel leesprogramma’s, ook tijdens zomermaanden, gericht op degene die geen geld hebben om op vakantie te gaan. Men zet in op het vervullen van de behoeften van hun burgers, soms dus tot in het extreme door ouders van kinderen een gratis lunch te bieden om te zorgen dat ze met hun kinderen naar de bibliotheek komen om mee te kunnen doen aan een zomerleesprogramma. 

Het is ondenkbaar in hun beleefwereld dat je abonnementsgeld vraagt, en ook cursussen zijn vaak gratis. De mythe van hoge inkomsten uit fondsen en sponsoren is doorgeprikt. In New York wordt er best wel geld vanuit sponsoren en grote private fondsen gedoneerd, maar het is niet bedoeld voor de exploitatie, het is voor projecten, het is ongeveer 10% van het totale budget en het is niet structureel. Ter vergelijking: De gemiddelde Nederlandse bibliotheek haalt ongeveer 20% van zijn inkomsten bij gebruikers en 'uit de markt' en 80 % komt van overheidssubsidie. In New York ligt dat dus op 90-10.