Marktfalen of Marktwerking

Ik wilde vandaag een volgend blog schrijven over de Masterclass van David Lankes. Maar toen viel mijn oog op dit bericht op Twitter van Edwin Mijnsbergen. En daar schrok ik van, al had iedereen in bibliotheekland wel het idee dat uitgevers zelf met een soort leenservice zouden gaan komen. Als er dan ineens in landelijke pers zo een bericht staat is dat confronterend.

Een paar jaar geleden hadden we met het Netwerk van Directeuren in de branche een studiedag onder leiding van Frank Kalshoven, van de Argumentenfabriek. Hij bevroeg ons scherp op nut en noodzaak van bibliotheken. We hadden naar zijn zin daar niet een goed antwoord op. Hij vond ons echt een achterhaald instituut (even kort door de bocht). Hij drukte ons met de neus op zijn feiten. Wat me altijd heeft gestoken in zijn opstelling is het gemak waarmee hij oordeelde over 'de onderkant' van de maatschappij.

www.Loesje.nl

Hij begon met een lesje economie, dat een overheid eigenlijk alleen maar ingrijpt in 'de markt' als er sprake is van marktfalen. Dus als bijvoorbeeld onderwijs, zorg, nutsvoorzieningen e.d. niet voor de gehele bevolking beschikbaar en bereikbaar is, en als je dat als overheid wel zou willen. Dan grijp je in door of het zelf te gaan doen als overheid, of door instituten in het leven te roepen of financieren die bepaalde voorzieningen bereikbaar maakt voor groepen (meestal kansarme) in de maatschappij. Frank Kalshoven vond dat met het economisch en maatschappelijk tijdsgewricht waarin we zitten de rol van de bibliotheek als volksverheffingsinstituut was uitgespeeld. Ik weet niet meer of wij toen ook al geroepen hebben dat er 15% laaggeletterden in Nederland zijn, dat er veel mensen zijn die hun weg niet weten te vinden op internet, dat bibliotheken een belangrijke rol spelen in mensen informatievaardig te maken door ze te leren gevonden informatie kritisch te beoordelen op betrouwbaarheid.

Het feit dat Kalshoven dit zo scherp bediscussieerde met ons, vond ik prikkelend en heeft mij vanaf dat moment meer en meer doen inzien dat het verhaal scherper moet. Ik merk in veel discussies met lokale politici, net als in die discussie met Kalshoven dat hoogopgeleide, vaak blanke, mannen en vrouwen geen idee hebben tegen welke barricaden mensen met een klein inkomen oplopen. Ik ben zelf hoogopgeleid en heb een goed salaris. Ik prijs me gelukkig dat ik heb kunnen studeren in de tijd dat dit nog kon op een studiebeurs zonder rente, als kind uit een arbeidersgezin met vier kinderen. Ik weet dat elke cent bij ons thuis werd omgekeerd. En ik weet dat het nu als kind uit een arbeidersgezin veel moeilijker is om een kans te krijgen op een goede loopbaan.

Het zal mijn opvoeding wel zijn ;-) Ik vind dat ieder kind en iedere burger de kans moet krijgen om zichzelf te ontwikkelen en te ontplooien. Dat iedereen ook de plicht heeft om een bijdrage te leveren aan de maatschappij. Dat laatste kan alleen als je daartoe ook bent uitgerust. Dus kun je lezen, informatie zoeken en vinden en beoordelen op betrouwbaarheid. Dan kun je aan vrije meningsvorming doen, die zo belangrijk is om ook je vrije mening te kunnen uiten. Onderzoek alles en behoudt het goede. En dan kan het niet zo zijn dat je als je geen ruime middelen hebt je verstoken bent van bepaalde informatie die weliswaar wel op internet te vinden zal zijn, maar achter een betaalhekje à €20,-- per maand.

Ik hoop maar dat de € 20 miljoen uitname uit het gemeentefonds voor de inkoop van e-content voor bibliotheken ingezet wordt om juist dit marktfalen te ondervangen.

Passie-economie

Afspraken
In onze maatschappij hebben we met elkaar het één en ander (impliciet) afgesproken. Zo gebruiken we over het algemeen geld, echt of virtueel, om zaken te betalen, om salarissen in uit te drukken, om de waarde van transacties in uit te drukken. De tijd van ruilhandel met kippen ligt ver achter ons. We hebben afgesproken dat sommige dingen een dusdanig algemeen belang dienen dat ze in gezamenlijkheid geregeld worden door een overheid. Daar vallen over het algemeen infrastructurele zaken onder zoals wegen, elektriciteit, gezondheidszorg, onderwijs, ‘orde en gezag’, veiligheid van onszelf en ons land etc etc. Veel van deze zaken hoorden vroeger bij ‘de overheid’, de laatste tientallen jaren zijn er veel van de organisaties die het vroeger onder de vleugels van de overheid moesten doen geprivatiseerd.
‘De markt’
Verder leeft er dan een idee dat als je iets regelt ‘in de markt’ dat het dan beter, sneller, goedkoper etc etc gaat , en dat je als consument iets te kiezen hebt. Nu zijn er de afgelopen jaren noooooit voorbeelden geweest waarin het tegendeel werd bewezen, zoals bouwfraudes, kartelvormingen in de telefonie, oliemaatschappijen e.d. dus zo’n organisatie als de OPTA is natuurlijk ook volstrekt overbodig ;-) Die marktwerking heeft zo zijn voordelen, maar ach… er zitten ook zo wat nadelen aan ;-)
Want ook al gaat er bij overheden en semi-overheden ook echt wel het één en ander mis, ‘de markt’ is ook niet van smetten vrij. De bonussencultuur bij grote bedrijven, om maar eens iets te noemen. Wij kunnen als consument zogenaamd met onze voeten stemmen. Alleen heb je niet altijd wat te kiezen. Want of je nou door de hond of de kat wordt gebeten… pijn doet t toch. Uitzonderingen daar gelaten, kun je niet kiezen voor een ‘beter’ bedrijf waar er niet een zelfde soort mores bestaat. Bij de banken… allemaal topsalarissen en voor de korte termijn gaan. Nou ja, we hebben in Nederland twee andere banken die wel naar het groter geheel kijken en investeren in kwaliteit zonder bonussen. Elektriciteit, allemaal idiote salarissen aan de top, ziekenhuizen idem dito, verzekeringen, zorginstellingen, telefoonmaatschappijen etc etc….
Overal vind je mensen die werken om geld te verdienen, en overal vind je mensen die ergens werken omdat ze passie hebben voor wat ze doen. Zolang die passie niet is geld verdienen denk ik dat binnen welke bedrijfstak dan ook er ‘goede’ en ‘slechte’ bedrijven zijn.
‘De waarde van de dingen’
Benedictus zei het lang geleden al: “alles is het waard om met aandacht en goed gedaan te worden” (oid). Dus of je nou de vloer boent, groente teelt, verzekeringen verkoopt, les geeft… alles verdient het om met passie te worden uitgevoerd. Ik pleit er voor dat iedereen werk vindt dat bij hem past. Dat er verschil zit in beloning kan ik ook nog billijken, maar ik vind wel dat het redelijk moet zijn. Ik kan me dus echt niet voorstellen dat je van jezelf vindt dat je best een bonus van €28 miljoen kunt opstrijken! Hoe kun je in de spiegel kijken en vinden dat je dat bedrag waard bent? Vooral als je weet dat je dat geld verdiend hebt ‘over de ruggen van anderen’. Je hebt je kennis niet ten goede van het groter geheel der mensheid aangewend. Jammer. Nou ja, lichtelijk prekerig wel, dat geef ik toe ;-) Ik hoop dat we een nieuw soort cultuur kunnen maken met elkaar, een nieuwe economie die gebaseerd is op passie voor het goede, whatever that may be ;-)