Koppermaandagprent

Toen ik de vraag kreeg of ik de koppermaandagprent wilde presenteren hoefde ik niet lang na te denken. Ik voel me vereerd om een bijdrage te leveren aan de voortzetting van een oude traditie. Ik ben in het dagelijks leven directeur van bibliotheek Kennemerwaard. En één van de dingen die de bibliotheek probeert te doen is mensen helpen zaken te duiden, om betekenissen te achterhalen. Daarom leek het me mooi om een duiding te geven aan de prent en over de naam van de maakster. Een haan… Een Barnevelder haan, een dubbeldoelkip… voor vlees en voor eieren. Nou legt die haan geen eieren, maar zonder haan geen eieren ;-) En de maakster… Sarai de Haan. Dat ze voor de haan koos als beeltenis van haar koppermaandagproef is vast geen toeval… maar daarover straks meer.

De haan, ik heb het opgezocht, heeft talrijke mythologische betekenissen. Hij is al eeuwen in gebruik als offersymbool. Een bouw-, rivier- of zoenoffer. Of om mooi weer of vruchtbaarheid af te smeken. In de Noorse mythologie komen hanen veelvuldig voor. Zo bewaakte de haan ‘Goudkam’ de regenboogbrug Bifrost die naar de Asgaard, de woonplaats van de goden leidde. De gouden haan Vithafmir waakte op de top van de wereldboom Yggdrasil tegen allerlei nakend onheil. En de rode haan Fralar bracht de gevallen krijgers van het Walhalla terug tot leven voor de ultieme strijd: de Ragnarok.

Voor de Britse Kelten was de haan een heilig dier en we kennen allemaal het symbool van Gallië…. De kraaiende haan. In verschillende mythologieën, zoals die van de oude Grieken en in het Hindoeïsme staat de haan voor de opkomst van de zon. En in de Afrikaanse mythologie, meegenomen naar het Caraïbisch gebied wordt hanenbloed gebruikt als een krachtig element voor offers in de Voodoo.

En dan zijn we terug bij offeren.

Dan naar de naam van de maakster: Sarai…. Of Saraï…. Of Sara…. De vrouw van Abraham…. En was daar niet iets mee? Moesten Abraham en Sara niet hun enige zoon Izaäk die ze pas op zeer late leeftijd hadden gekregen, hun hoop op voortzetting van hun geslacht… moesten zij die niet offeren omdat de Heer hun geloof op de proef wilde stellen? Volgens de geschiedenis was het gebruikelijk in de regio waar het Joodse volk woonde om kinderen te offeren. Met dit verhaal in de bijbel (en overigens ook in de Koran, maar dan is het Ismael die dreigt geofferd te worden als eerste zoon) wordt de boodschap afgegeven dat mensenoffers vanaf dan niet meer toegestaan worden. Dat dieren die plaats in moeten nemen… in het geval van Izaak en Ismael door een ram, maar dus in andere offeringen door een haan.

En hoe gaan wij dan tegenwoordig om met onze hanen en kippen? We offeren ze op ons altaar van consumentisme. Eéndaags haantjes, maar liefst 45 miljoen per jaar worden vernietigd omdat ze als nutteloos worden beschouwd. Als je naar de prachtige haan van Sarai kijkt word ik toch heel erg verdrietig van het idee van de vernietiging van al die kleine kuikentjes. Waarom laten we ze niet uitgroeien tot de prachtige dieren zoals Sarai die verbeeldt? Sarai vertelde me laatst dat ze bezig is met haar vriend om een biologische boerderij te starten. En daar komen onder andere Barnevelder dubbeldoelkippen op het erf te lopen. Met vast zo’n prachtige haan erbij. Voor mij staat dat beeld van deze kraaiende haan voor een nieuwe manier van kijken naar dieren. Ik ben geen vegetariër, ik lust graag een stukje vis of vlees op zijn tijd. Dat het dier daarvoor een goed leven moet hebben geleid vind ik wel heel belangrijk. En dan word ik blij van mensen die stappen maken om zoiets mogelijk te maken. Zoals Sarai doet. Deze prent brengt het voor mij samen: het is in twee opzichten een verbeelding: het is een droom van een haan, en het is de droom van een De Haan!