Onderzoek maatschappelijke waarde, maak het breed!

Ik zat bij de presentatie van het nieuw meerjarenbeleidsplan van de OB Amsterdam. De presentaties van Frank Huysmans en van Tom Kniesmeijer waren een feest van herkenning. Bevestiging van trends die door heel veel bibliotheken al zijn herkend en erkend, en waar op in wordt gespeeld. Daarna kwam de presentatie van Martin Berendse, ook daar een herkenbaar verhaal. De bibliotheek midden in de samenleving, knooppunt in de wijk.  Daarnaast, wellicht voor veel bibliotheken te hoog gegrepen, wel passend voor Amsterdam een digitale ambitie, een mooi verhaal dat klopt voor zover ik de Amsterdamse setting ken. Ik moet het plan nog lezen, dus helemaal zeker weet ik het nog niet. Het enthousiasme van Martin Berendse voor zijn organisatie en de ambitie die uit zijn verhaal sprak was mooi om te zien en stemt de burger optimistisch ;-)

Tijdens een van de presentaties werd verteld dat het SIOB bezig is met een onderzoek naar welke gegevens nodig zijn om de maatschappelijke waarde van de bibliotheek aan te tonen. En dat ze er over dachten de OBA als pilot te nemen. Dat zou ik heel erg jammer vinden als dat zou gebeuren. Niet omdat ik het de OBA niet gun, maar omdat ik denk dat dit onderzoek breder moet worden ingezet. 

Ik wil met klem het SIOB oproepen om niet alleen de OBA te kiezen voor dit onderzoek. Om een aantal redenen: 

1. Martin Berendse vertelde dat ze waarschijnlijk de komende jaren de nullijn krijgen van de gemeente Amsterdam, dus geen kaalslag zoals zoveel collega's voor hun kiezen krijgen. Blijkbaar is het verhaal van de OBA sterk genoeg.

2. Blus waar de brand is. Zoek een bibliotheek waar die maatschappelijke waarde ter discussie staat, in de plattelandsgebieden. Neem Gelderland Zuid, Rivierenland, KopgroepBibliotheken, AanZet, Midden-Brabant, Noord-Oost Brabant. Help hen om hun raadsleden in die vele gemeenten waarmee ze te maken hebben een goed onderbouwd verhaal te geven, voor zover ze dat al niet hebben. 

3. Erken dat er meer bibliotheken zijn dan de grote stadsbibliotheken zoals de OBA. Als je werk wilt maken van dat netwerk van bibliotheken moet je inzetten op dat netwerk. Dat strekt zich uit van Maastricht tot Den Helder, en van Groningen naar Middelburg.  Het bibliotheekwerk in de plattelandsgebieden heeft deze ondersteuning minstens zo hard nodig als de stad! 
4. Zet een nieuwe trend! Erken de verschillen in het bibliotheekwerk, en doe er je voordeel mee. Probeer bij pilots, nieuwe ontwikkelingen minimaal twee bibliotheken te betrekken. Een stadsbibliotheek en een plattelandsbibliotheek. Zo kun je betere producten ontwikkelen en help je het netwerk sterker te worden.

Op naar het miljoen

27 november hadden we een prachtige mijlpaal. We mochten de 500.000ste bezoeker verwelkomen sinds wij vorig jarig juli verbouwd hebben. Een bos bloemen en een gratis jaarabonnement voor de betreffende bezoeker. De familie Stoop was de gelukkige. En een mooi verhaal is dat meneer en mevrouw Stoop op 27 november 20 jaar bij elkaar waren. Ze gingen samen de stad in. En op hun fietstocht de stad in dachten ze, kom laten we even gezellig de bieb in gaan. Mooi toch dat zij onze 500.000ste bezoeker waren, en mooi toch dat zij het als goede invulling van een feestelijke dag beschouwen om naar de bibliotheek te gaan.

Open brief aan de (nieuwe) raadsleden van Alkmaar

Geacht (nieuw) raadslid,

Van harte gefeliciteerd met uw verkiezing in de raad van Alkmaar.

Of u nu terugkeert in de raad of als nieuw raadslid bent gekozen, de komende vier jaar zullen in het teken staan van veranderingen. Onder andere omdat het rijk belangrijke taken in het sociale domein heeft overgeheveld naar de gemeente. U als gemeenteraadslid zult hierover beslissingen moeten nemen. 

Mocht uw partij betrokken zijn bij de collegeonderhandelingen willen we graag het volgende bij u onder de aandacht brengen. Eén op de negen Nederlanders is laaggeletterd, en heeft moeite zich zelfstandig te redden in de maatschappij. Een kwart van de kinderen in Nederland stroomt met twee jaar leesachterstand uit het basisonderwijs, en heeft daarmee een groot probleem in de verdere school- en arbeidscarrière. Bestrijding van laaggeletterdheid en preventie van taalachterstanden zou wat de bibliotheek betreft hoog op de politieke agenda moeten staan. De bibliotheek levert daarin al een belangrijke bijdrage, maar kan nog meer betekenen op dit beleidsterrein.

Naast de verantwoordelijkheden op het gebied van zorg, welzijn, werkgelegenheid ligt er binnen Alkmaar ook het vraagstuk over het voorzieningenniveau. Kunt u dat in deze tijd handhaven, of moet het over een andere boeg? En welke maatschappelijke doelen wilt u met die voorzieningen bereiken,  wat verwacht u aan sociaal rendement van organisaties. 

Eén van die voorzieningen is de bibliotheek. Ook bibliotheken hebben te maken met veranderingen, zowel in gebruik als in activiteiten en diensten. Bibliotheek Kennemerwaard is bezig met het ontwikkelen van een nieuw beleidsplan. Daarin zetten we de veranderingslijn van de afgelopen vier jaar door. Meer geld en uren naar bestrijding van taalachterstanden, bevordering van informatievaardigheden, meer inzetten op maatschappelijke waarde van de bibliotheek, de bibliotheek midden in en ten dienste van de lokale gemeenschap. Tenslotte gaat het niet alleen om wat de bibliotheek ‘kost’, maar vooral ook wat de bibliotheek u als gemeente kan opleveren aan (sociaal) rendement.

Wist u bijvoorbeeld wat bezoekers van de bibliotheek als antwoord gaven bij de vraag wat het bibliotheeklidmaatschap voor hen betekent?:  73% kan zichzelf beter vermaken en 69% voelt zich wijzer geworden door het gebruik van de bibliotheek. Daarnaast blijkt uit onderzoek in andere gemeenten dat eenzame burgers de bibliotheek als de meest prettige instantie ervaren om te bezoeken.

.

Over deze en andere zaken zouden wij graag met u in gesprek gaan. Begin 2015 zullen wij een informatieavond over onze nieuwe beleidsplan organiseren. Mocht u voor die tijd al benieuwd zijn naar onze plannen bent u natuurlijk van harte welkom voor een gesprek over de plannen van de bibliotheek, en hoe deze de doelstellingen van de gemeente Alkmaar kunnen versterken.

Ik wens u veel succes in de komende raadsperiode.

Met vriendelijke groet,

Erna Winters

Directeur/bestuurder bibliotheek Kennemerwaard

Zaaien om te kunnen oogsten

Volgende week is het zover. Dan gaan meer dan 30 partijen het Bondgenootschap geletterdheid samen met bibliotheek Kennemerwaard ondertekenen. Een middel om verbondenheid te creëren op één van de grote problemen die onze maatschappij kent: laaggeletterdheid. Je zou het niet zo verwachten in een ontwikkeld land als Nederland maar 1 op de 9 volwassenen is laaggeletterd, en een kwart van de kinderen gaan in Nederland met 2 jaar leesachterstand van het basisonderwijs af. Voorwaar een groot maatschappelijk probleem wat echt meer aandacht verdient.


Begin dit jaar zijn we bij bijna alle raadsfracties in de gemeenten Castricum, Heerhugowaard en Bergen op bezoek geweest om met hen te praten over de toekomst van de bibliotheek. Overal bespraken we bovenstaand probleem. Natuurlijk kregen we af en toe terug dat leesbevordering toch vooral een taak van het onderwijs is, en dat 'de anderhalve allochtoon' in het dorp niet mee telde als een groot probleem. Maar toch, bij een aantal raadsleden was wel een soort besef gekomen dat de bibliotheek veel meer is dan boeken uitlenen, en zich op het maatschappelijk veld goed kan manifesteren.


Eind oktober hielden wij een bijeenkomst voor al onze raadsleden uit de vier gemeenten, waarin we informatie geven over wat wij als bibliotheek allemaal doen op het sociaal domein. Ook de wethouders met de WMO en de 3 decentralisaties hadden van ons een brief met 'position paper' gekregen. Allemaal informatie zaaien, en hopelijk ook enthousiasme kweken voor het werk wat we doen. Onze medewerkers en samenwerkingspartners vertelden op die avond met veel liefde en gedrevenheid over hun werk, hun contacten en hun resultaten. Na afloop kregen we bedankjes van de raadsleden over de informatieve en gezellige avond.


Vorige week was er een mooi tussenoogst moment. Ik werd uitgenodigd bij de wethouder Jeugdzorg en Onderwijs in de gemeente Castricum. Deze wethouder hadden we gesproken voordat ze wethouder was, en we hebben toen verteld over het probleem laaggeletterdheid. Nu nodigde ze mij uit en vroeg mij om te vertellen wat we allemaal doen en kunnen doen om laaggeletterdheid te voorkomen en te bestrijden. Ik vertelde haar over het bondgenootschap, en dat we heel graag zouden zien dat zij als gemeente ook ondertekenaar worden. Ze wilde graag meer informatie, en ging er ook mee aan de slag. Volgende week gaat ook Castricum onderdeel uitmaken van het Bondgenootschap. En wij mogen voor het eind van het jaar met een plan van aanpak komen over hoe wij als bibliotheek in de gemeente Castricum laaggeletterdheid kunnen bestrijden. Dan hoop ik natuurlijk dat daar ook extra geld voor beschikbaar komt ;-)


Als laatste wil ik jullie het filmpje van Lisa waar ik de wethouder op attendeerde niet onthouden. Ze heeft het bekeken, en ook gelijk op twitter gezet omdat het haar raakte. Fijn als je verhaal wordt opgepakt!

Een duwtje in de rug

Op 18 september heeft de Innovatieraad voor het eerst geld toegekend aan de ingediende projecten die door Edwin Mijnsbergen in zijn inventarisatie naar voren waren gekomen. Een stevig aantal projecten vanuit het hele land. Meer dan honderdvijftig projecten, groot en klein, en soms ook rijp en groen door elkaar. De hele lijst overziend moet ik zeggen dat ik als voorzitter van Innovatieraad heel blij ben met het overzicht. Wat gebeurt er veel in bibliotheekland!

Adeline en Johan van het SIOB en B.NL hebben een aantal dagen hard gewerkt om al die projecten in te delen op de velden van Cohen, en om ze te scoren op haalbaarheid, vernieuwend, schaalbaarheid, complexiteit. Een ware heldendaad hebben ze verricht met al dat werk! Want het is niet eenvoudig om die projecten goed te duiden, dat konden we merken bij de bespreking er van. Want wat voor de ene organisatie nieuw is, is voor een ander al gesneden koek. Terwijl op een ander domein misschien diezelfde vooruitstrevende bibliotheek nog een beginneling is. Dat maakt het wegen echt niet eenvoudig, en toont ook aan dat er in het bibliotheekveld in Nederland heel veel bibliotheken in diverse stadia van innovatie bezig zijn in diverse domeinen. Dus alle hulde aan Adeline en Johan en aan alle bibliotheken.

We hebben uiteindelijk besloten om niet zelf als innovatieraad de scores nog eens dunnetjes over te doen. Dat zou tot ellenlange discussies leiden, en wellicht haarkloverij op wanneer iets innovatief was, en wanneer niet. We hebben de projecten met de hoogste scores beoordeeld op basis van ons gevoel. Werden we er warm van, enthousiast. Draagt een project naar ons idee iets bij aan de ontwikkeling van de bibliotheek, aan het toekomstige bibliotheekwerk in al zijn veelvormigheid?

Van te voren hebben we heel duidelijk afgesproken dat leden van de Innovatieraad, waaronder ook ikzelf natuurlijk, zich van stemming zouden onthouden op projecten die door hun eigen organisaties waren ingediend.  Dat om belangenverstrengeling te voorkomen. De overige innovatieraadleden zijn wel zo kritisch op projecten dat er geen sprake is van songfestivalstemgedrag ;-) dus er worden geen stemmen gegeven omdat we elkaars buren zijn, of elkaar zo aardig vinden.

Binnen drie groepen van de beleidsvelden van Cohen is er uiteindelijk geld toegekend aan projecten. In de vierde groep bleken alle projecten al geld te hebben gekregen in een eerdere ronde, en dat leek ons dan voldoende. Wat was voor ons nou de overweging om deze projecten uit te kiezen.

Durf te vragen: dit project ziet de Innovatieraad in relatie tot het Landelijk Social Media Team (LSMT). Hiermee wordt al een stevige invulling gegeven aan nieuw bibliotheekwerk, luisteren naar de vraag van burgers op sociale media, en die interactief op de hoogte stellen van wat de bibliotheek allemaal te bieden heeft. En ook webcare zit al in dit project ingebed. Maar wat er nog niet heel erg in zit, is het digitale inlichtingenwerk, Dus bij het luisteren over wat er allemaal rondom lezen, luisteren, films etc op Twitter en Facebook voorbij komt, vragen rondom thema's die voor de bibliotheek relevant zijn beantwoorden. Omdat naar het oordeel van de Innovatieraad daarmee die landelijke dienstverlening een verdere verdieping krijgt hebben we het project van Esther Valent uitgekozen. Het landelijk Social Media Team krijgt de opdracht om samen met Esther haar idee te borgen in het LSMT, en een business case te maken zodat dit project ook geborgd kan worden binnen de dienstverlening van de bibliotheken die hier aan mee (gaan) doen.

Wijsheid in tijden van crisis en Lezers van Stavast: Dit twee projecten geven naar ons idee een nieuwe impuls aan het bibliotheekwerk. De kennis van de bibliothecaris staat weer centraal, maar ook zijn nieuwsgierigheid, zijn reflectie op de maatschappij en de wens om daar met burgers over van gedachten te wisselen. De bibliothecaris als programmeur, begeleider, filosoof, spiegel. Een project waar veel bibliotheken in hun werkgebied ook een spin-off van kunnen maken,

Raspberry Pi: Een project gericht op het leren programmeren, kennis maken met open source programmeertaal en zo jongeren samen laten werken in het vinden van oplossingen voor bepaalde vraagstukken, of gewoon samen leuke of grappige dingen maken. Achterliggend programma van dit project is de bibliotheek van 100 talenten, waarbij de bibliotheek aansluit bij de diverse intelligentie van kinderen en niet alleen op leesvaardigheid of mediawijsheid focust. De Innovatieraad ziet in dit project een mooie kans om samen te werken met de bibliotheken die al met een 'Makerslibrary' bezig zijn, en geeft dat dus ook als opdracht mee.


Al met al een mooie eerste oogst uit een rijk veld van inzendingen. Ik ben benieuwd naar wat er in het najaar nog meer in de prijzen valt.

Wat gaat de Innovatieraad het komende half jaar doen?

We communiceren via onze eigen open groep op biebtobieb, waar onder meer verslag is gedaan over de eerste bijeenkomst. Daar hebben we ook een oproep  gedaan voor ideeën, vraagstukken en thema’s die de sector bezighouden. De afzonderlijke leden van de innovatieraad reageren via de open discussie op biebtobieb op ingebrachte ideeën en vragen. Daarnaast hebben we een eigen twitteraccount, @innovatieraad, waar we zoveel mogelijk interessante tweets met betrekking tot (bibliotheek)innovatie verspreiden. Beide kanalen kunnen ook naar hartenlust gebruikt worden om de raad te benaderen.   

Eind 2013 zijn vanuit de Innovatieagenda vier projecten gefinancierd: alle projectleiders presenteren in de loop van 2014 hun project bij de innovatieraad. Daarnaast zullen ook andere projecten die in voorgaande jaren met innovatiegeld van SIOB/BNL zijn ondersteund de revue passeren.

https://innovatiemanagement.wikispaces.com/Model+van+Tidd+voor+het+innovatieproces

In de twee bijeenkomsten van de innovatieraad is onder andere uitvoerig gesproken over een visie op innovatie, ofwel een gezamenlijk uitgangspunt, welke bepalend is voor de activiteiten van en ondersteuning door de raad. Een notitie over dit model is in de zomer gepubliceerd.

Dit model zullen we gebruiken om te oordelen over de ondersteuning van ideeën, pilots en projecten in de tweede helft van 2014. We halen ideeën op met behulp van onder meer de inventarisatie van vorig jaar, uitkomsten van events als de innovatiedoedag  en aangedragen ideeën vanuit het veld (bijvoorbeeld via biebtobieb). En we vragen Edwin Mijnsbergen of hij een update van de inventarisatie wil maken, zodat we een(zo)  actueel (mogelijk) beeld hebben. Wat we verder nog willen doen is een update van de projectinventarisatie, uitwerking van kennisdeling en het organiseren van meer events zoals een innovatiedoedag, om de innovatiewil en –kracht levend te houden in de branche juist ook bij de doenkers.

Heb je opmerkingen, vragen, ideeën die je met ons wilt delen, schroom dan niet, voel je uitgenodigd om met één van ons contact op te nemen via biebtobieb of onze twitteraccount.

Wat heeft het eerste half jaar van de Innovatieraad opgeleverd?, deel 3

Omdat de innovatieraad van het SIOB ook nog zakgeld heeft gekregen, € 100.000,-- innovatiegeld hebben we een oproep gedaan via biebtobieb om met innovatievoorstellen te komen waaruit wij een keuze kunnen maken of we daar geld voor beschikbaar willen stellen. We kregen tot nu toe zes voorstellen  en vragen: google glass, durf te vragen, denktank, registratiesystemen, lezen en leesplezier en sociotheek die in de vergadering zijn besproken en waar vervolgens per voorstel op biebtobieb terugkoppeling op is gegeven. Vooralsnog hebben we voor geen van de ideeën nog geld beschikbaar gesteld. Of omdat er al iets was wat er op leek, en we de indieners daarmee  in contact konden brengen; soms nog te weinig onderbouwd, ook niet na doorvragen of omdat voor ons de koppeling met de doelstelling van de bibliotheek niet helder was.

We zijn er ons van bewust dat het gevaarlijk is om je als raad een mening aan te meten over innovatie in de branche, en over hoe die vorm gegeven zou moeten worden. Daarom zijn Adeline van der Berg (SIOB) en Johan Stapel (B.NL) (begeleiders innovatieraad) nog eens wezen praten met Bert Mulder  (lector aan de Haagse Hogeschool en een van de inleiders tijdens de eerste innovatiedenkdag najaar 2013). Naar aanleiding van de terugkoppeling van dat gesprek kwamen wij tot een verdere aanscherping van onze visie. We hebben als raad maar een beperkt budget, daarmee moeten we voor een bepaalde focus kiezen. Anders gezegd: aan welke soorten innovatie draagt de raad bij? Bert Mulder impliceert disruptieve innovatie in plaats van incrementele – is dat de juiste weg of verdienen verbetertrajecten en/of het afmaken van bestaande projecten meer aandacht? In gewoon Nederlands ;-) willen we gaan voor groots en meeslepende innovaties die de branche op zijn kop zet, of willen we gaan voor een groeiproces, waarin verandering in de branche meer geleidelijk kan gaan. Als innovatie wordt gezien als proces, op welke fases zou de raad dan moeten focussen? Biedt het rapport van commissie Cohen een kader voor deze focus? In hoeverre zouden de verschillende fases zoals beschreven in Permanent Innovation van Langdon Morris als richtlijn kunnen dienen?

Naar aanleiding van uitspraken van Bert Mulder, passeren een aantal verschillende mogelijke scenario’s voor het besteden van het budget de revue: een wedstrijd, poll, jaarlijkse bijdrage aan een ‘innovatiecentrum’ die daarmee het vertrouwen van de raad krijgt, onderscheid maken in klein en groot geld, nieuwe projecten, verbeterprojecten en groeiprojecten.

www.hansklaasse.nl 

We kiezen in eerste instantie dus meer voor de incrementele projecten, waarbij ik niet uitsluit dat er toch ruimte is voor een disruptieve besteding van het innovatiegeld. Maar dat zou wel eens kunnen betekenen dat wij dat als innovatieraad ook zodanig moeten herkennen en daar vol achter willen gaan staan. Dat we begeesterd raken van een idee en allemaal vol geloven in het idee van die innovator. Maar ik heb dat soort ideeën nog niet binnen zien komen, en ik weet ook niet of die zich bij ons zouden melden ;-) We hebben uiteindelijk een driesporenmodel van innovatie ontwikkeld  wat we voor onszelf als richtlijn gebruiken, aan de hand waarvan we ingediende projecten beoordelen. Als je dus van plan bent om een project in te dienen bij ons neem dan dit model in ieder geval even in ogenschouw. Kun je vast wel gebruiken bij het indienen van je project ;-)

Wat heeft een half jaar Innovatieraad opgeleverd, deel 2

Over zoiets als innovatie ben je natuurlijk niet zomaar uitgepraat, zeker niet met de groep zeer bevlogen mensen in de raad. Dus bij onze tweede meeting hebben we nogmaals onze verbale messen gescherpt en met elkaar gesproken over lacunes en aandachtsgebieden. 

We hebben gediscussieerd over borging en evaluatie van resultaten. De lessons learned zijn van groot belang voor de betrokken organisatie, en voor de branche. Je zou wel eens meer kunnen leren van wat er mis is gegaan, dan van de successen.Wij zien het als onze rol het delen van lessons learned na afronding van het project te signaleren en te stimuleren. Bij aanvang van het project moet al nagedacht worden over hoe het product / de dienst kan worden verduurzaamd (‘je begint pas te leren als het project al is afgerond’). Aan de ene kant  gaat het daarbij om borging en voortzetting van de resultaten, anderzijds om overdraagbaarheid naar het landelijk niveau. Wanneer hoort een project/dienst/product op welke plek thuis in het gehele stelsel? Moeten wij daar als innovatieraad en rol in spelen en zo ja hoe dan? Of bewijzen goede projecten zichzelf?

Wat natuurlijk ook ter tafel is gekomen is de lokale diversiteit: gezien de aard van de sector (decentraal), lijkt het soms alsof het krioelt van de initiatieven en projecten, hoewel het ook noodzakelijke lokale variaties betreft. Voor ons is het de kunst om hier de uitschieters uit te selecteren. De verbinding op nationaal niveau vindt op dit moment bijvoorbeeld plaats met de nieuwe wetgeving en het rapport van de commissie Cohen. Verder zal Edwin Mijnsbergen weer een nieuwe inventarisatie doen van innovatieve projecten in het land, waardoor er een beter overzicht ontstaat. We hopen als raad dat juist door die inventarisatie bibliotheken die min of meer met hetzelfde bezig zijn ‘de geest’ krijgen om contact met elkaar te leggen en te kijken of er door krachtenbundeling niet een groter effect kan worden bereikt. Daarnaast denken we dat sommige issues de sector als geheel kunnen bedreigen; de raad kan daarin een signalerende rol spelen. Die zullen wij dan aankaarten bij de Koninklijke Bibliotheek en bij de VOB.

Kennismaking van deelnemers IDD, foto door Moqub

De Innovatiedoedag verdient wel een aparte plek. Min of meer ontstaan uit de bootcamplibrary is in 2012 door een groep bibliothecarissen en betrokken mensen van buiten de branche een eerste IDD georganiseerd in Middelburg. Vooral weinig managers ;-) maar doenkers (denkers en doeners) die samen aan de slag gingen met ideeën. Persoonlijke noot van mij als voorzitter is dat ik hoop dat we met het ondersteunen van IDD bibliothecarissen even net dat extra steuntje in de rug kunnen geven om verder te gaan in hun ideeën. Misschien krijgen ze nog niet de handen op elkaar bij hun eigen directeur, maar door samen met collega’s en bevlogen mensen van buiten de branche aan hun idee te werken wordt hun verhaal sterker en de kans op uitvoering, ergens in het land, groter.

Op woensdag 21 mei de tweede Innovatiedoedag plaats, gedeeltelijk gesponsord vanuit de Innovatieagenda. Veertig deelnemers van bibliotheken, maar ook van daarbuiten, kwamen bijeen in Soest om nieuwe ideeën te bedenken in unconference-vorm. Tijdens de eindpresentatie in Idea passeerden diverse plannen de revue, die uiteenliepen van een culibieb (samen eten, tuinieren, koken en kennisdelen), een taal- en een mediawijsheidspel, tot ‘Gevonden!’, waarin de bibliotheekmedewerker met haar specifieke kennis en ervaring centraal staat. Wij als innovatieraad sloten aan het eind van de dag aan en zeiden toe de gepitchte ideeën – en mogelijke manieren van ondersteuning – te bespreken in de volgende vergadering op 19 juni. 

Er zijn diverse (video)verslagen van de dag beschikbaar op de IDD-website.  Inmiddels hebben we twee projecten aanmoedigingsgeld beschikbaar gesteld. 

Wat heeft het eerste half jaar Innovatieraad opgeleverd? deel 1

Eerst maar even de ontstaansgeschiedenis, ingegeven door de ervaringen  en aanbevelingen die het SIOB afgelopen Jaren had opgedaan met innovatie in de branche kwam zij in 2013 met het idee een innovatieraad op te richten.  De innovatieraad zou moeten zorgen voor draagvlak, krachtenbundeling en inspraak op het gebied van bibliotheekinnovatie. Eind 2013 werd de landelijke innovatieraad opgericht (zie hier voor de doelstelling en de taakomschrijving).

De raad bestaat uit de volgende personen: Theo Peeters - Theek5, Jos Debeij - de Bibliotheek Deventer, Jacques Malschaert - Bibliotheekservice Fryslân, Theo Meereboer - COMMiDEA, Frank Huysmans – WareKennis en ik zelf Erna Winters - Bibliotheek Kennemerwaard (voorzitter).

We zijn sinds de startbijeenkomst op 20 februari meerdere keren bij elkaar geweest, in totaal nu 3 keer. Vooral de eerste twee bijeenkomsten gingen heel erg over wat wij als raad nu verstaan onder innovatie, wat voor type innovaties wij belangrijk vinden, en hoe wij als raad een bijdrage kunnen leveren aan innovaties in de branche. Naast een roadmap van het SIOB, welke prioriteiten en aandachtsgebieden liggen er voor dit jaar, en hoe gaan we daar mee om, hadden we het ook vooral over onze visie op innovatie. We kwamen tot onder andere de volgende overwegingen:

TNS-NIPO

-       Innovaties zijn niet alleen digitaal: er ligt ook een inhoudelijke nadruk op het belang van lezen en informatievaardigheden. Technologische ‘snufjes’ moeten wel een goed inhoudelijk verhaal hebben, te linken zijn aan de doelstelling van de bibliotheek.

-       De link naar de maatschappelijke doelstelling van de bibliotheek is een belangrijk criterium, waarbij inhoudelijke speerpunten uit het rapport Cohen als basis gelden.

-       We willen een klimaat van innovatie bewerkstelligen en instrumenten gebruiken om innovatiekracht te vergroten, zoals een innovatiedoedag. Een innovatieve organisatiecultuur en veranderingen in benodigde vaardigheden voor medewerkers spelen daarin een grote rol.

-       Procesmatig willen wij ervoor zorgen dat projecten tot wasdom worden gebracht en goed worden ingebed in organisaties. Daarnaast willen wij uitgaan van een bewezen noodzaak van een oplossing; betrokkenen moeten zelf ook bereid zijn tijd en geld te investeren.

Wij als leden van de innovatieraad zien een grote kans om het ‘eigenaarschap’ van innovatie goed te beleggen, innovatie te organiseren en daarmee innovatieve initiatieven beter tot wasdom te laten komen door het toekennen van stimuleringsgelden. Als randvoorwaarde aan het toekennen van stimuleringsgeld vinden we dat resultaten moeten kunnen worden hergebruikt (overdraagbaarheid en opschaalbaarheid van projecten en ideeën) en vinden we kennisdeling met de branche uitermate belangrijk.

Dit was de eerste van een aantal blogs, er volgen er nog meer.

Transformeren, met burgers en vraaggedreven

Het vierde scenario Transformeren riep heel veel ideeën op bij de collega's. Sommigen vonden het heel erg lastig, een soort ver van mijn bed show, anderen gingen helemaal los. Dit was wat er uit de hoofden van onze mensen kwam:
Transformeren:
leven lang leren met opleidingen via de bieb, TEDx, HEMA academie, KHAN academy
webinars
specialisten-netwerken
op aanvraag van publiek specialisten invliegen
welke doelgroepen wil je/ga je bereiken?
Entertainment: films, games, muziek
lokale experts invliegen: podium en opnemen
lokaal opstarten, opschalen naar landelijk
historisch café ook aan wijken relateren

inkomsten verhogen
bedrijfsmatig werken
PR, ook bij doelgroepen zoals in de school
maatschappelijk belang van merk bibliotheek
randvoorwaarden: 200% zelfbediening, kennis collectie koppelen aan actualiteit en vraag
narrowcasting verder uitbouwen; aanklikbare informatie, zelf toevoegen door burgers; check door bieb
veel meer projecten
meer beeldinformatie bv via website, uitleg via filmpjes: hoe...
aanvullende een ruilbibliotheek, en ruilservice op diensten e.d.
gedifferentieerd personeelsbestand, vast/flexibel/zzp'er
nano-technologie, chip in je lijf en informatie in the cloud
sponsoring van maatschappelijke opdrachten
flexibiliteit personeel: competenties, lerend vermogen, netwerken, goed verwijzen, didactisch vermogen, kwetsbaarheid, pro-actief, flexibiliteit
24 uurs diensten ism Antillen
budgetspreekuren
werkgroepen om kennis te delen
informatienetwerken opbouwen fysiek/digitaal, gebruikersfora
voorop lopen met digitale ontwikkelingen
huiswerkbegeleiding/spreekbeurten/werkstukken
professionaliteit van alle medewerkers
gebruikers/aanbieders mede-eigenaar van bibliotheek, gebouw of dienstverlening?
lokale verankering met lokale aanbieders
vrijwilliger/klant vs professional
loslaten
educatiecentrum een leven lang leren
inzet van kwaliteiten burgers (ook kinderen) tbv bibliotheekwerk nieuwe stijl
hulp aan niet zelf redzamen
veiligheid bieden
bibliotheek lost op in de samenleving of alles onder één dak, faciliteren van andere partijen
winteracademie in Bergen
KISS (keep it simple stupid) op alles wat je doet, oa abonnementen
collectieve collectie van wat alle inwoners zelf ook hebben met die van de bieb.
splitsing van professionele samenwerking, structureel en niet structureel
voortrekkers zoeken en die bij bibliotheek betrekken
taalvaardigheid structureel bevorderen op alle niveaus voor alle doelgroepen
duurzaamheidsprojecten: Transition Town, moestuinprojecten, consuminderen, repair café
bibliotheek als aanjager en intermediair, als kennismakelaar, community centres
jeugd en techniek, werklessen in de bieb?
TV show voor en door kinderen ism bieb: aandacht voor kennis verzamelen, onderwerpen, editten, onderzoeken, financien, tijd, budgetteren
apple goed volgen, technologie roept nieuwe mogelijkheden en kansen op
facetime voor ouderen
programmering Volksuniversiteit
stilteplekken/studieplekken
massage, chi gong, energie
reuring
ontmoetingsplek, fysiek en digitaal, versterken
25% van de jongeren voelt zich eenzaam en % stijgt naarmate leeftijd stijgt
stimuleren burgerinitiatieven
niet lullen maar poetsen, DOEN!
veel experimenteren
vraaggedreven werken
fouten maken moet

Ook hier weer heel veel ideeën. Ik ga dat eens rustig laten bezinken en na de zomervakantie gaan we verder werken aan de scenario's en de keuzes die we moeten gaan maken.

Inspireren: meer maatwerk leveren, burgers op nieuwe ideeën brengen

Het derde scenario wat we ontwikkeld hebben in onze denksessies over het meerjarenbeleidsplan heet Inspireren. Daarin gaan we nog wel uit van het oude bibliotheekwerk, dat wij als bibliotheek wel weten wat burgers zouden moeten leren, tot zich zouden moeten nemen. Maar dat de burger er ook zelf iets aan bij gaat dragen. Co-creatie.
Dit is wat er door de collega's is gezegd bij het scenario Inspireren:
Uitlenen is een middel voor ontwikkeling en educatie
leesbevordering, lezen als primaire levensbehoefte
mediawijsheid
dichter bij de doelgroep (dBoS etc)
ontzorgen
deskundigheidsbevordering
24/7 informatie en collectie beschikbaar
thema's
meer PR en voorlichitng
DE onderwijspartner
maatwerk
kennis delen
bekende activiteiten zoals podium, lezingen, displays
socratisch café
transition town
kenniscafé
uitlenen in nieuw jasje
thuisbrengen of chauffeur
afhaalpunt
ebooks
streaming
instructie
startpakket

bibliotheekapp
digitale dienstverlening
meer inspelen op impulsen en zappgedrag
PR in het oog springend
met andere partners, bv flyer bij V&D
narrowcasting
pro-actief
markten e.d.
medewerkers: korte lijnen
meer initiatief nemen
inzet vrijwilligers
burgerinitiatief (horeca)
ontmoeting: sociale cohesie
eenzaamheid, aandacht voor eenzamen
leesclubs, debat, de ochtenden, taalcafé, speciaal voor doelgroepen
informatie en advies: helpen met zoeken
attenderen
via sociale media
via andere partners doelgroepen bereiken
via website workshops, instructies
veel vraag naar (specialistisch of praktisch) kennis (advocaat, formulier) gericht op zelfredzaamheid
spreekuren, algemeen digitaal, belasting
high tech en back to basic
vastleggen activiteiten in filmpjes en dan weer publiceren op YOUTUBE
platform bieden
werklozen begeleiden bij terugkeer in maatschappij
klik en tik
repaircafé in de bieb
studenten inzetten voor thuishulp bij pc problemen
kinderpodium
ambassadeurs voor de bieb
mensenbibliotheek
pensionado's inzetten
harmonisatie: lokaal initiatief lokaal uitwerken
informatie en advies: bibliothecaris aan het bureau, op de vloer zichtbaar, benaderbaar, pro-actief, fysiek en digitaal
regels en procedures -> eigen initiatief
zoek de klant op: wikipedia van de bibliotheek, digitale leeskring, debat, vraag ophalen, kennis delen, camping Bakkum
collega's inspireren, trots zijn op elkaar, op creativiteit
leerkrachten inspireren
vraag gedreven
100% kwaliteit op alles
diverse disciplines in co-creatie
arrangementen, op pad gaan
locatie is niet meer bepalend
kritisch burgerschap
tabletcafé's voor het onderwijs

Het grappige is dat er wel een verschuiving plaats vindt in wat er genoemd wordt, iets minder traditioneel bibliotheekwerk, iets meer nieuwe initiatieven. En toch zie je dat ook hier de collectie, de kwaliteit, de oude normen en waarden hoog in het vaandel staan. Morgen nog het laatste scenario uitwerken.

Verbeteren: De oude dienstverlening in stand houden, en dat met nieuwe ideeën verbeteren

Het tweede scenario waar we met onze medewerkers de afgelopen weken over gebrainstormd hebben was "Verbeteren". Dat komt er op neer dat je dat wat je altijd al deed, op een nieuwe manier probeert te doen. . Zelf vind ik de retail daar een mooi voorbeeld van. En we gaan meer uit van ontwikkelen met de klant, meer in co-creatie. Dit is wat er uit de hoofden van mijn collega's kwam bij het scenario

Verbeteren:

meer kwantificeren (relevante) cijfers, meer cijfers verzamelen en delen met gemeenten/partners
pr moet veel beter
site en agenda verbeteren
sociale media
200% zelfbediening, apparatuur betrouwbaar
mensenbieb -> kennisoverdracht 'new school'
communities, mondelinge kennisoverdracht en digitale kennisoverdracht
kwaliteit medewerkers (die dan ook blijven) (vaste medewerkers ??)
verblijfsfunctie aangenaam maken en verbeteren
eenzaamheidsbestrijding/wifi/koffie
meer open
context verbreden
branche verbreden
= meer/andere dingen doen: workshops, atelier, maken
WK in de bieb
floating collecties (route collecties), bookcrossing
leeskringen inhoud geven, bijvoorbeeld lezers van stavast
leeskringcafé op thema (à la tabletcafé's)
verdieping tabletcafé's
lezersadvies
persoonlijke contacten door formulebibliotheek
verbinding maken
digitaal inlichtingenwerk via bronnen/bestanden en via social media
samenwerking met welzijn, bv taalcafé
appeltaart
kwalitatief onderzoek naar behoeften klanten en niet-klanten
lidmaatschap aantrekkelijker maken: de boer op, duidelijk maken
werk- en studieplekken/ faciliteiten
bibliotheekwerk voor scholen
HRM: collegialiteit, minder afschuiven, pro-actief, meer verantwoording nemen, scholing, communicatie, keuzes in tijdsbesteding, verplicht delen van informatie/kennis (verbeteren van interne communicatie), actief promoten van bibliotheekproducten en activiteiten, positieve houding
service: klantcontact, medewerker blijft verantwoordelijk voor eindresultaat
kleine vestigingen teruggeven aan het dorp
pr/communicatie: mensen moeten weten wat we allemaal hebben; netwerk van bibliotheek benutten; netwerk van klanten gebruiken; ambassadeurs inzetten; (digitaal) zichtbaar; sociale media
samenwerking partners
actieve kruisbestuiving van kennis, deels digitaal
connectie, diverse taalaanbieders, pc-cursussen, aanbieders bij elkaar brengen en ontsluiten
verbetering: connectie/verbinding, verankering en verantwoording
digitale bibliotheek: ontsluiting van digitale media, versterking en aanvulling fysieke bibliotheek, 24/7 bereikbaar, collectie aanbod ruimer, gebruiksgemak, connectie tussen gebruikers versterken, communities, waardevol informatieaanbod door kennisdeling
'onze' bibliotheek meer in de maatschappij, lokale verankering herkenbaar, trots, laagdrempelig, huiskamer van het dorp, ruime openingstijden, samen met /door en voor inwoners
betekent meer doen
imago: jonger, multicultureler, naar de mensen toe, lobby, op scholen, daar waar behoefte is, toegankelijkheid vergroten (open), co-creatie, voor alles
inspelen op actualiteit
ook bij bezuinigingen blijven investeren
nee is geen nee, er kan meer
waan van de dag -> evalueren en reflectie (verbetering)
activiteiten aanbod: klant erbij betrekken, incl jongeren; leren van je 'fouten', flexibiliteit, kijk bij anderen (ook andere branche), actualiteit, ook minder elitair, meer jongeren activiteiten laten doen, meer laten zien aan gemeenten en klanten, deel de ervaring van klanten

Consolideren: Alles bij het oude laten en daarin excelleren

De afgelopen weken hebben we vier sessies gehad met een flinke vertegenwoordiging van onze medewerkers. Eerst kregen ze een presentatie te zien met een korte terugblik waar we vandaan komen (het lopende beleidsplan), en een blik vooruit, welke trends en ontwikkelingen zien we. En we lieten ze in grote lijnen zien welke scenario's bedacht zijn door de voorbereidingsgroep. Dit was wat onze collega's zeiden over het scenario Consolideren. Dit scenario komt er in het kort op neer dat we het traditionele bibliotheekwerk in stand houden, en het wel steeds beter doen. En zoals het gaat met brainstormen zijn alle ideeën goed. Ik vind het grappig om te zien dat bij een bibliotheek zoals de onze, die heel erg in beweging is, er ook zaken naar voren komen die veel minder bij het traditionele beeld van ons werk horen. Maar zoals gezegd, bij brainstormen is alles goed, dus hier  de weergave van wat in vier sessies genoemd is, rijp en groen, al in uitvoering of een mooi 'van plan' bij het scenario

CONSOLIDEREN:
educatieve dienstverlening en contacten intensiveren
goedlopende educatieve programma's handhaven en uitbouwen
goed kijken naar wijze van aanbieden programma's, ook in de bibliotheek
vaardigheden en kennis medewerkers versterken, bv didactische vaardigheden
nadruk op leesplezier en leesbevordering
in eerste instantie jeugd uitbouwen en dan later ook richting VO
ook in tehuizen
aandachtspunt: rol bibliothecaris: kennisdrager/gids/adviseur
opleiding?
hoe te realiseren: liefst niet onbemand, tenzij vestiging anders verdwijnt
doorontwikkeling op HEMA academie
kernwaarden bibliotheek centraal
centrum van kennis en informatie (voor iedereen)
betrouwbaarheid/toegankelijkheid/laagdrempelig
plek van ontmoeting: laagdrempelig = uniek
kennisaanbod verder ontwikkelen, met partners
behoud van vestigingen is essentieel
faciliteiten doorontwikkelen: toegankelijkheid borgen
toegankelijkheid vergroten (via website etc)
zelfbediening verder optimaliseren tbv informatieve dienstverlening
vestigingen essentieel als ontmoetingsplek
meer halen uit vestigingen halen door vraag & aanbod ipv alleen digitaal
vlaggenschepen behouden met ruime openingstijden
gekwalificeerd personeel als stabiele factor
kijken naar wat voor contracten voor medewerkers
'gat' tussen projecten en nieuwe initiatieven en informatiedienstverlening in traditionele zin zien te dichten
collectie informatieve boeken verminderen
goed begeleiden klanten naar andere bronnen van informatie
literatuur en leesbevordering uitbreiden
kennisboeken in verhaalvorm, strips/beeldverhalen, films etc, games
blijven bruisen
plezier in lezen staat boven aan
kinderen voorlezen, oa bij ouderen, bij asielzoekerscentra
spreekuren partners
geprikkeld en uitgedaagd blijven
ontspannen+rust+ontmoeten
out of the box denken
voldoende medewerkers
kwaliteit in collectie, apparatuur, medewerkers
klantvriendeljjkheid
service
ontmoetingsplek met goede koffie
uitlenen
de kunst van lezen, lyrisch over lezen
laagdrempelig
displays
netwerken/samenwerken met partners
open, positieve bedrijfscultuur en korte lijnen
boeken
kennis verspreiden
sociaal gebeuren
gebouw noodzakelijk
abonnementsgeld betaalbaar
breed aanbod
niet betuttelen


En dat is dan wat er is opgeschreven, er is zoveel meer gezegd ;-)

Een prachtige olievlek

De laatste weken zo voor de vakantie vliegt de tijd voorbij. Druk met de voorbereidingen voor ons nieuwe beleidsplan, gesprekken met gemeenten, nieuwe wethouders spreken, nieuwe raadsleden uitnodigen en in gesprek mee gaan over hun visie op de bibliotheek. En dat dan naast de 'normale' gang van zaken ;-). Het bloggen schiet er dan wel eens bij in. Ik heb een blog in voorbereiding over wat er allemaal in de roadshows wordt genoemd door medewerkers als zij over de scenario's nadenken. Toch wil ik vandaag over iets anders schrijven.


Ik hou van grootse projecten, om echt iets neer te zetten. En ik hou ook heel erg van kleine initiatieven, klein beginnen en kijken of je het kunt uitbouwen. Deze week hoorde ik van een ontroerend voorbeeld van dat laatste.


Al een paar jaar draaien wij het project "Lezen in de keuken". Onze medewerker Charlotte heeft in samenwerking met de lokale welzijnsorganisatie en samen met een aantal basisscholen een lees- en schrijfproject rondom koken opgezet. Moeders (meestal) die het Nederlands niet goed machtig zijn worden vanuit school benaderd of ze mee willen doen aan een taalproject. Met Charlotte samen gaan ze kookboeken bekijken en hun favorieten recept uitzoeken. Dat gaan ze vervolgens bespreken, uitschrijven in eenvoudig Nederlands en als afsluiting koken ze met elkaar voor he team van de school een maaltijd met die favoriete recepten. Inmiddels geloof ik dat het project al op vier basisscholen is gedraaid.


Nu is een groep van vrouwen die mee deed aan een project bij Charlotte gekomen. Ze willen heel graag een leeskring starten met elkaar. Om hun lees- en taalvaardigheid te vergroten en op peil te houden. Of de bibliotheek dat zou willen begeleiden. Daar hebben we ja op gezegd. Het eerste boek dat besproken is in de groep is het Dagboek van Anne Frank. Een groep allochtone vrouwen, voornamelijk van islamitische geloof heeft met elkaar het Dagboek van Anne Frank gelezen, ze hebben er over gesproken, meerdere keren. En als afsluiting gaan ze met elkaar op excursie naar het Anne Frank huis. Dat noem ik een prachtige olievlek, ik krijg er kippenvel van.

Beppie

Vanochtend was ik voor de eerste sessie van onze roadshows over ons nieuwe beleidsplan in Castricum. Deze roadshows doen we om samen met onze medewerkers na te denken over hoe de toekomst van de bibliotheek er uit gaat zien. We gaan dit ook nog doen met onze Raad van Toezicht, met de raadsleden en met de wethouders en ambtenaren. En natuurlijk met onze leden en met de burgers van onze gemeenten.

Ik zal in een latere blog de eerste uitwerking geven op de vier scenario's die we ontwikkeld hebben. Daar schreef ik al in een eerder blog over, de reacties komen in een volgend blog.

Nu wil ik vooral een sfeer beeld geven. Vooraf zei een medewerker dat ze het best lastig vond om mee te denken op strategisch niveau. Dat ze aan de verhalen van de vier managementteamleden kan merken dat strategisch denken en praten gesneden koek voor ons is. Dat ze moeite heeft om de 'zwevende' beelden te vertalen naar praktijk. En ik zei dat het juist mooi was dat ze dat ze kon benoemen, en dat beide nodig zijn om tot een goed plan te komen. Theorie moet je aan praktijk kunnen koppelen.

We hadden geanimeerde discussies aan vier verschillende tafels. Aan elke tafel werd vrij geassocieerd over de beelden die de scenario's bij de collega's op riepen. Er werden ook zorgen gedeeld, en ingesleten ideeën. Zoals dat alles nu gecentraliseerd was, dat er lokaal niks meer besloten mocht worden. Dan is zo'n rondje langs de vestigingen zo goed om te  doen, omdat je gelijk dat idee uit de wereld kunt helpen. Het is zo dat we na de fusie onze dienstverlening en tarieven hebben geharmoniseerd, maar de uitvoering van dienstverlening is niet gecentraliseerd. Sterker nog, die heeft baat bij lokale uitvoering. Stem even met de centraal verantwoordelijke af wat je van plan bent te gaan doen, zodat je niet per ongeluk zaken dubbel doet.

In één gesprek kwam duidelijk naar voren dat medewerkers dachten dat eigen initiatief niet echt gewenst was. Jammer, want ik zeg echt vaak, ook in teamoverleggen en personeelsbijeenkomsten dat eigen initiatief, mits passend in ons beleid, gewenst is. Fouten maken moet, omdat je als je dingen wilt leren je uit je comfortzone moet stappen. Dat kan nooit zonder kleine hickups en soms grote blunders. Je moet ze natuurlijk proberen te voorkomen, maar als dat niet lukt, dan moet je er vooral van leren. En ideeën om elkaar te helpen, om de dienstverlening beter te maken zijn altijd welkom! Dus ik hoop dat het idee dat ze vanochtend met me deelden ook opgepakt en uitgevoerd wordt.

Het was een erg leuke en inspirerende ochtend. Iedereen zat geanimeerd te praten en moest echt gedwongen worden om van tafel te wisselen. Goede gesprekken met goede input. En het mooist vond ik de afsluiting. Ik vroeg om een korte weergave van de input op de vier scenario's, en die kreeg ik. Daarna bedankte ik iedereen voor zijn/haar inbreng, en wilde sluiten. En toen stond er één medewerker op, die de opmerking over centralisatie en over de 'zwevende' beelden had gemaakt. En tegen wie ik had gezegd dat juist eigen initiatief heel erg gewaardeerd wordt.

Ze stond op en liet een plaatje zien. Beeldje dat voor het hoofdkantoor van Albert Heijn staat, dat Beppie heet. Het beeldje is er door Albert Heijn neergezet voor de medewerkers van het hoofdkantoor. Het staat voor de huisvrouw die boodschappen komt doen, opdat de medewerkers niet vergeten voor wie zij werken. Dat wilde ze ons allemaal meegeven. Mooie praat over plannen, idealen, maar zet altijd centraal om wie het gaat: de klant en de burger!

Dank je wel Katja!

Vechten voor burgerrechten

Vorige week was de aftrap van de campagne "The Right to e-read" van de EBLIDA. Het is een campagne waarbij we proberen zoveel mogelijk handtekeningen op te halen. We willen een verandering van het leenrecht bewerkstelligen in Brussel.Waarom is deze campagne nou nodig vraag je je misschien af? Iedereen kan toch e-lezen? E-boeken verschijnen, bibliotheken lenen ze, weliswaar mondjesmaat, uit. En als je dat allemaal te ingewikkeld vindt dat is er vast wel iemand in je vriendenkring die je van een usb-stick of cd-schijfje kan voorzien met daarop een duizendvoud van meestal niet legaal verkregen titels.

De reden voor deze campagne is tweeledig. Enerzijds willen we een bewustwording op gang brengen bij het algemeen publiek dat bibliotheken graag e-boeken zouden uitlenen. Dat dit lastig te realiseren is omdat wij afhankelijk zijn van de wil van uitgevers om ze via de bibliotheken uit te lenen. E-boeken vallen niet onder het auteursrecht en worden niet als een geprint boek beschouwd, maar als een dienst die je via een licentie moet inkopen. Dat is voor het algemeen publiek vaak helemaal niet duidelijk. Een e-boek is voor hen het zelfde als een gedrukt boek, er staat hetzelfde in en je doet er hetzelfde mee, namelijk lezen. Voor een gemiddelde lezer is het niet te verklaren waarom bibliotheken maar mondjesmaat e-boeken uit lenen.

Daarnaast willen we een bewustwording bij het algemeen publiek en bij de politiek dat de machtsbalans onevenredig is binnen het speelveld van e-boeken. Uitgevers bepalen welke titels zij beschikbaar stellen tegen welke prijs aan bibliotheken. Dat kan variëren van niet beschikbaar stellen tot een drie-vier of vijfvoudig tarief voor het uitlenen van een e-boek, en dan ook nog via de "one reader one copy" regeling. Er is geen sprake van een marktwerking hier, dit is echt marktfalen. De prijzen worden opgedreven in sommige Europese landen of er wordt domweg geweigerd om aan bibliotheken te leveren. Er is geen sprake meer van vrije toegang tot informatie, alleen wanneer over voldoende middelen beschikt om dat te kopen wat je nodig hebt, of wat je wilt lezen kun je over alles beschikken. Maar onze maatschappij kent meer burgers dan alleen degene die het zich kunnen veroorloven!

Even voor de duidelijkheid, want er wordt her en der aan zwartmakerij gedaan, als zouden bibliotheken eigenlijk piraterij bevorderen, juist het illegaal lezen bevorderen. Niets van dat alles is waar! In alle onderhandelingen die bibliotheken voeren, en ook in de petitie die we in Brussel willen gaan aanbieden, pleiten we heel sterk voor een billijke vergoeding voor de makers. Net zoals we bij de geprinte media doen, voor dvd's en cd's, voor alles waar auteursrecht op geheven kan worden, willen bibliotheken leenrecht betalen voor iedere uitlening. Dat hebben we altijd gedaan, en dat willen we blijven doen. Daar zijn we een betrouwbare partner in. En ook voor de duidelijkheid, ik weet dat niet alleen in Nederland, maar ook in andere landen er onderhandelingen gaande zijn tussen bibliotheken en uitgevers om te komen tot uitleenmodellen voor e-boeken. En daar zijn we heel erg blij mee. Want hopelijk is het zo dat als er één
schaap over de dam is.... er meer volgen.

Er moet echt een goede regeling komen binnen het auteursrecht om burgers het recht op vrije toegang tot informatie te kunnen blijven bieden. Wat mij betreft kun je het er nog over hebben of dat via openbare bibliotheken zou moeten, maar waarom niet? Want deze instituten bestaan al eeuwen en hebben zich altijd ingespannen om te zorgen dat burgers de informatie konden vinden die ze nodig hadden, zich ingespannen om die burgers mondig te maken, ze te prikkelen van nieuwe ideeën kennis te nemen, ze te verleiden andere werelden te ontdekken. Bibliotheken zijn leesmotoren en om Keith Richards nog maar eens vrij te citeren "bibliotheken zijn de equalizers van deze tijd". Gelijke kansen voor iedereen. Daarom is het noodzakelijk dat er een herziening komt van het auteursrecht. Het moet mogelijk worden om e-boeken uit te gaan lenen, van peer-to-peer of via bibliotheken in een eerlijke verhouding tussen verkoper en koper. Dus kom, heb je nog niet getekend? Doe dat dan hier. Heb je het al wel gedaan, roep dan je vrienden, familie, kennissen, collega's op om ook te tekenen. We gaan voor 10.000 handtekeningen in Nederland!

Verbouwen met de winkel open deel 2

Op 8 april hadden we in Kennemerwaard onze tweede denksessie over het nieuwe beleidsplan dat 2015 in moet gaan. Ik vertelde jullie al eerder over de eerste sessie. Op 8 april kwamen de vier werkgroepen bij elkaar om hun denkbeelden te delen. Zij hadden ieder een verhaal gemaakt dat klopte, als je het hoorde voelde je je gelijk aangetrokken tot dat scenario. Zowaar een mooi resultaat, want het waren vier verschillende scenario's. Eén van consolideren, dus doen wat we altijd al deden met kwaliteit. Twee verbeteren, de dingen die we nu doen beter maken en beter doen. Drie Inspireren: meer met de burgers samen doen, kennis creëren, burgers vragen hun kennis te delen. En vier Transformeren: de bibliotheek wordt meer een coöperatie-achtig bedrijf, we zijn er van en voor de burgers. Burgers wordt gevraagd mede-eigenaar zijn op onderdelen, bibliotheek levert op die onderdelen waar ze het maatschappelijk verschil kan maken zelf mensen, op onderdelen waar dat niet zo is worden juist burgers ingezet omdat zij het beter kunnen. We zijn in scenario 4 een bibliotheek van tegenstellingen geworden. Rust versus reuring, waarheid versus leugen, antwoorden versus vragen.

We werden allemaal ongelooflijk enthousiast van elkaars verhalen. Kritische vragen over en weer, wat bedoel je hier mee, hoe gaan we dat dan doen? Vooral heel veel waardering voor elkaars denkkracht en zin om aan de slag te gaan. Jaap Peters, die ons opnieuw begeleidde, gaf ons een aantal opdrachten om ter plekke uit te werken. Zoals wat het uitvoeren van de scenario's betekent voor: collectie, collectieve ambitie, sturingsfilosofie, financiën, personeel, verdienmodel, marketing en PR, ICT. We kwamen tot de conclusie dat het uitvoeren van het ene scenario heel andere gevolgen heeft bijvoorbeeld voor de aansturing, voor collectie en voor personeel dan een ander scenario. Best lastig. Want de gedachte is dat alle vier de scenario's geldig zijn. We voeren zaken uit in scenario 1 tot en met 4. De nadruk ligt nu nog bij 1 en 2, maar we staan al met een halve voet in 3 en doen al voorzichtige vingeroefeningen in 4. Het is een puzzel waarvan de stukjes in elkaar grijpen.

Jaap gaf ons mee dat het belangrijk is om in ieder geval ook na te denken over wat hij noemt "geen spijt beleid". Daarmee bedoelt hij dat we nu al iets moeten gaan oppakken met elkaar (al dan niet in kleine groepjes) dat ons heel erg aanspreekt. Waarvan we denken dat het zonde zou zijn om het niet op te pakken. En we moeten nadenken over wat er in elk scenario zit dat zo waardevol is dat het te goed is om te verliezen. Het is meestal ook iets wat je in een ander scenario kunt hergebruiken of opnieuw kunt inzetten. Dat wordt een leuke klus! Nu gaan we tot de zomer met elkaar de boer op. Het managementteam gaat de vestigingen langs, de voor onze medewerkers inmiddels bekende 'roadshow' (met zelfgebakken cake door de directeur als lokkertje ;-). We gaan ook in gesprek met de raadsleden en wethouders, om hun input en visie te krijgen op onze ideeën. En de medewerkers die betrokken waren bij de eerste twee sessies hebben de uitdaging opgepakt om alleen of in kleine groepjes ook te gaan praten met mensen uit hun netwerk over die aankijken tegen onze scenario's. Nu gaan we dus eerst verzamelen om straks met een rijke oogst aan input een goed plan te hebben voor de komende vier jaar.

Een Turks avontuur

In februari ontving ik een bericht via LinkedIn van een Turkse bibliothecaris. Of ik wilde spreken op het 50ste bibliotheekcongres in Ankara begin april. Of ik iets over de toekomst van bibliotheken wilde vertellen en iets over de bibliotheken van de toekomst. Ik was verrast en voelde me ook vereerd. Dat overkomt je toch niet dagelijks dat je gevraagd wordt om in het buitenland te spreken. Ik heb het wel eens eerder gedaan, daar niet van. Maar dat was vanuit de EBLIDA, omdat onze vergadering samenviel met een congres in dat land. Dat is toch anders dan rechtstreeks benaderd te worden.

Ik checkte mijn agenda, ja ik kon, en ik antwoordde dat ik graag kwam en me vereerd voelde. En ik stelde nog wat praktische vragen over de vliegreis, visum, hotel etc. Daarna..........stilte..........

Geen antwoord op mijn bericht op LinkedIn. Zou het niet meer hoeven, hadden ze een andere spreker gevonden? Inmiddels was het maart en nam de druk op de eerste dagen van april qua agenda toe. Nog maar eens een mail gestuurd via LinkedIn. Weer geen bericht.

Toen na een week, vanuit Turkije een bericht. Of ik nou kwam of niet, ze hadden nog steeds niets gehoord. Vreemd. Dus weer geantwoord dat ik graag kwam. Daarna weer stilte........

Na nog een paar dagen kreeg ik ineens een rechtstreekse mail van mijn Turkse collega. Niet via zijn werkadres, niet via LinkedIn maar via gmail. En mijn antwoorden kwamen toen ineens aan.  

Ik heb toen voorgesteld elkaar maar even te bellen, en dat gebeurde. Kortgesloten wat de bedoeling was, dat het hotel geregeld zou worden, dat ik zelf mijn ticket moest boeken (of ik dat dan wel via Turkish Airlines wilde doen, goed voor de Turkse economie ;-), ik zou op het vliegveld opgehaald worden als ik mijn vluchtgegevens doorgaf, en een link naar een website om mijn visum te regelen. Fijn, even een stem te horen zodat je van gedachten kunt wisselen, en gelijk het telefoonnummer opgeslagen in mijn mobiel.

Afgelopen dinsdag, ja 1 april, reisde ik af naar Ankara. Met een overstap in Istanbul zou ik rond een uur of half elf 's avonds aankomen in Ankara. Presentatie mee op een USB stick, en op het laatste moment ook nog even het adres van het hotel op een briefje geschreven. Je weet tenslotte maar nooit. De reis verliep voorspoedig. Ach ja, het gebruikelijke gedoe met de veiligheidscontrole waarbij ik me altijd in moet prenten dat het voor ons aller veiligheid is. En dan op het vliegveld in Ankara.....drie keer de aankomsthal doorgelopen. Heel veel mannetjes met een bordje voor zich, maar niemand met een bordje met mijn naam. Geen mannetje met een bordje 'kutuphane', niets. Buiten bij de taxi's ook genoeg mannetjes met een bordje, maar mijn naam staat er niet bij. Ik bel het telefoonnummer van mij contactpersoon en krijg het geluid van een piepende fax aan de andere kant. Hm, zou ik in een dure 1 april grap beland zijn?  Zo blij dat ik wel het adres van het hotel heb opgeschreven. Ik pak een taxi. 

In het hotel wordt mij gelijk gemeld dat ik verwacht word. Er is een kamer op mijn naam geboekt. Gelukkig! Ik vraag waar de volgende dag het congres plaats zal vinden. De jongeman van het hotel weet het niet. Ik vraag of er iemand van de organisatie is, hij zegt van niet. Ik vraag of hij weet hoe laat ik morgen ergens moet zijn.... Ja gelukkig gaat er een lampje branden. Er zal morgen een busje klaar staan om 9.00 uur die me naar de congreslocatie zal brengen. Enigszins gerustgesteld zoek ik mij kamer op en ga naar bed.

De volgende ochtend aan het ontbijt hoor ik ineens 'Ha Erna'. Ingrid Bon, collega uit Gelderland blijkt ook uitgenodigd te zijn, als lid van IFLA.  Er blijken toch nog wat meer Europeanen uitgenodigd te zijn. 

Het congres die ochtend gaat verder prima.  Professioneel met simultaan tolken. Alle deelnemers aan het congres krijgen een headset zodat wat er op het podium gezegd wordt ook gelijk wordt vertaald. Mijn presentatie over onze visie op bibliotheekwerk en praktijkvoorbeelden van Kennemerwaard worden met interesse gevolgd. En naderhand volgen een aantal positief kritische vragen.  Over hoe wij omgaan met collecties voor immigranten, of laaggeletterde immigranten het grootste probleem is in Nederland, of we speciale opleidingen hebben voor jeugdbibliothecarissen voor bijvoorbeeld ons project 100 talenten.


Tussen de middag werd er een leesevenement georganiseerd. Overal in de stad werd in het openbaar gelezen. Ingrid Bon en ik werden meegevraagd, dus daar zaten we even later. In een park, in de zon, met allemaal lezende mensen om ons heen. Ingrid met haar IPad, ik met mijn taalgidsje "Hoe en wat in het Turks" ;-)

Naderhand krijg ik de nodige complimenten van een aantal Turkse collega's, en als kers op de taart natuurlijk de gegraveerde glazen plaquette namens de Turkse minister van cultuur en toerisme. Kom daar maar eens om in Nederland ;-) 

In de korte gesprekken die ik daarna met de Turkse collega's heb valt me op dat zij minstens zo bevlogen zijn als veel van ons in Nederland. Dat ze op sommige punten een grote stap voorwaarts willen maken door gelijk over te gaan op digitaal lezen. Dit terwijl de beschikbaarheid van gedrukte boeken lang niet overal geregeld is. Hier is toch nog vaak schaarste op het gebied van de mogelijkheid om te kunnen lezen, omdat de collecties van boeken in bibliotheken vaak klein zijn en mensen thuis lang niet altijd boeken hebben. Turkije heeft procentueel veel meer laaggeletterden dan Nederland. En het land kent niet een volledige toegang tot informatie, geen volledige persvrijheid, afgelopen weken had de overheid toegang tot Twitter en YouTube geblokkeerd. Er werd overigens wel gegrinnikt toen ik in mijn presentatie iets zei over Twitter. Er werd driftig op instagram gedeeld met de wereld over wat er op het congres gebeurde.  Het is een land waarvan een gedeelte Koerdistan is, en waar af en toe geweld oplaait. Daar voert de Turkse overheid een beleid van Turkificering, of op zijn minst wordt het Koerden niet gemakkelijk gemaakt hun eigen taal en cultuur te beleven en te spreken. Dat roept geweld op in die regio. Over die situatie spraken Ingrid Bon en ik met een Turkse collega, een heel erg moeilijke situatie. Hoe blijf je dan trouw aan de principes van de doelstellingen van de bibliotheek? 

Wij in Nederland vergeten wel eens te gemakkelijk welke verworvenheden we hebben. Relatieve rijkdom, waardoor ook veel politici denken dat alles er voor iedereen is, al dan niet via internet. Vrije toegang tot informatie, cultuur en educatie. En dat laatste, de educatie is meer en meer de rol van de bibliotheek aan het worden. Mensen, burgers ondersteunen en uitdagen om zichzelf te ontwikkelen en het beste uit zichzelf te halen om daarmee bij te kunnen dragen aan de maatschappij. Een bezoek aan een land waarin dat een stuk minder makkelijk is zet je met beide benen op de grond. Onze democratische verworvenheden mogen we niet zomaar verkwanselen. Dat zouden (lokale) politici zich ook moeten realiseren.

Waar is lobbyen in Europa goed voor?

Soms vragen mensen mij wel eens wat de EBLIDA precies doet, en of het niet vooral een leuk baantje voor erbij is. Bij het eerste hoop ik zo een voorbeeld te geven van wat EBLIDA doet, vaak in samenwerking met andere internationale organisaties, en welk een monnikenwerk dat is. En op het tweede, ik ben er gemiddeld een halve dag per week mee bezig om mee te denken, zaken voor te bereiden, op de mail met ander Europese collega's van gedachten te wisselen over de te volgen koers. Allemaal werk achter de schermen. En ja, drie keer per jaar vergaderen op locatie die als je er een paar dagen aan vast kunt plakken na de vergadering niet misstaan op je reis cv. Dat is dan een leuke beloning voor al dat harde werk ;-)

Maar nu het voorbeeld: een meeting die op 20 maart van dit jaar plaats vond. IFLA en Copyright 4 Creativity coalitie organiseerden een ontbijtdebat met EU parlementariërs. Hiervoor was ook de directeur van de EBLIDA, Vincent Bonnet uitgenodigd. Onderwerp van de discussie was of er voldoende balans zit in de bestaande internationale en EU copyright regels en wetgeving in relatie tot de toegang tot informatie, research en innovatie, en de noodzaak om makers, rechthebbenden  te beschermen.

Dit debat werd mede voorgezeten door onder andere Europarlementariers uit Zweden en Nederland. Er waren sprekers uit diverse hoeken onder andere de directeur Intellectual Property Directorate, van de European Commission DG MARKT, Digital Projects & Policy. Een zware afvaardiging dus van diverse belanghebbenden.

Het debat kwam op een opportuun tijdstip, want de Europese commissie is bezig de 11.000 reacties op de internetconsultatie over het Europees Copyright te verwerken en te beoordelen. Eén van de EU parlementariërs startte het debat door vragen te stellen over hoe de huidige (regionale en internationale) regelgeving op het gebied van copyright bibliotheken hinderen in de brede context van een gezonde en digitale economie. Er was besef dat met de huidige regelgeving het lastig is om vrij verkeer van informatie over EU grenzen heen te realiseren. Dit is in strijd met de EU waarden en ambities, en het staat op gespannen voet met de sterke EU traditie van het initiëren van nieuwe technologieën en activiteiten om vrije stroom van informatie mogelijk te maken.  Er werd gesproken over de uitdagingen voor met name de universiteits- en onderzoeksbibliotheken om hun internationale wetenschappers over grenzen heen van de juiste informatie te kunnen voorzien. Dit is hoogstnoodzakelijk om als kenniseconomie een toppositie in de wereld in te kunnen nemen.

De directeur van de EBLIDA heeft in dat overleg uitgelegd met welke uitdagingen bibliotheken te maken hebben, met name op het gebied van digitale content en e-books. De lastige onderhandelingen over licenties. waarbij uitgevers kunnen bepalen hoe de collectie van bibliotheken er uit zien. Dat het voor openbare bibliotheken steeds moeilijker wordt om hun missie waar te maken, want hoe kunnen zij vrije toegang tot informatie bieden als zij niet meer alles kunnen verkrijgen, of tegen een hoge prijs. Er werd een stevig beroep op de Europarlementariërs gedaan om niet alleen vanuit een 'marktgedachte' naar informatie te kijken, maar ook vanuit een democratisch burgerrecht dat noodzakelijk is om aan de democratische burgerplicht van participatie te kunnen voldoen.

Al met al heeft er een levendige discussie plaats gevonden over de uitdagingen waar bibliotheken, openbaar en wetenschappelijk, en culturele erfgoed organisaties voor staan in de digitale wereld, en welke tekortkomingen er zijn van een puur op de markt gerichte beleidsaanpak als het gaat om wijzigingen in de copyright wetgevingen.

Natuurlijk zijn we er nog lang niet, er moet veel gepraat worden, veel gelobbyd. Ondertussen moeten er in de landen van Europa modellen uitgeprobeerd worden waarbij er licenties van uitgevers worden gekocht voor het uitlenen van e-books. Bibliotheken moeten hun verhaal nationaal, Europees en internationaal voor het voetlicht brengen, vanuit het belang van de burger. Uitgevers doen dat net zo goed, vanuit hun belang. Het zou mooi zijn als we tot een goed model komen in Europa dat recht doet aan de belangen van burgers (en daarmee dat van bibliotheken), voor de kenniseconomie, voor uitgevers, voor makers en rechthebbenden. Dat is hard werken, met name voor de directeur van de EBLIDA.

Op 23 april is de start van de campagne "The right to eread", je kunt er in je lokale bibliotheek ook aandacht aan besteden. Check de website van de EBLIDA, en let op de website en nieuwsbrief van de VOB.

Verbouwen met de winkel open

Vorige maand zijn we begonnen met de contouren voor ons nieuwe beleidsplan. In een sessie met onze accountmanagers, beleidsmedewerkers, leden van het managementteam, teamleiders hebben we de eerste stappen gemaakt naar nieuw beleid. We hebben ons eerst door Jaap Peters mee laten nemen in hoe ontwikkelingen in de maatschappij gaan. Er is altijd sprake van een bovenstroom en onderstroom. Dingen die je misschien al wel aan ziet komen, maar die nog niet heel erg opvallend zijn, dat is de onderstroom. Early adapters en innovators zien die ontwikkelingen al wel, maar de meerderheid heeft er een sceptische houding over. De bovenstroom daarvan denkt de meerderheid dat het allemaal wel zal blijven, dat het doemdenkers zijn die zeggen dat bijvoorbeeld de bibliotheek op zal houden te bestaan. Jaap schreef daar een interessant artikel over samen met Rob Wetzels, over hoe de verandering er eerder is dan de strategie. Het is de kunst om de verandering te zien en daar dan een strategie of scenario op te bedenken die past bij je organisatie.

Vervolgens hebben we ons door Mark Deckers laten meenemen in de ontwikkelingen in bibliotheekland soms ontzettend demotiverend ;-) en  vaak heel motiverend en in de maatschappij om ons heen, heel inspirerend. Met die mentale bagage zijn we aan de slag gegaan. We hebben twee scenario's uitgewerkt van de bovenstroom en twee van de onderstroom. Dat gaf resultaten in kwadranten rond de assen  van oud doen, oud denken, nieuw doen en nieuw denken. De werkgroep die met de resultaten van die middag aan de slag ging hebben eerst de assen van nieuwe aanduidingen voorzien. Vervolgens is de lijst met associaties per kwadrant die in de bijeenkomst tot stand kwam bestudeerd. De werkgroep is met een kernwoord per kwadrant gekomen, alsmede  met  een verbeelding die moet verduidelijken waar het in het betreffende kwadrant om gaat. Onderstaand is de uitkomst schematisch weergegeven en per kwadrant uitgewerkt.

Kwadrant 1. oud doen/oud denken

verbeelding:  ‘oude wijn in oude zakken’

kernwoord: consolideren

associaties uit de workshop: Bijbel/boeken/old fashion/folders/kennis uitlenen/oude stempel/aanbod

Kwadrant 2. oud denken/nieuw doen

verbeelding: ‘oude wijn in nieuwe zakken’

kernwoord: verbeteren

associaties uit de workshop: Wie heeft mijn kaas gegeten?/e-reader/ nieuw jasje/mensenbibliotheek/social media/verbinding/kennis verdelen/inspiratie

Kwadrant 3. oud doen/nieuw denken

verbeelding:  ‘nieuwe wijn in oude zakken’

kernwoord: inspireren

associaties uit de workshop: Game of Thrones/ Little Free Library /vintage/kennismaken/ ?/uniform

Kwadrant 4. nieuw  doen/nieuw denken

verbeelding:  ‘nieuwe wijn in nieuwe zakken’

kernwoord: transformeren

associaties uit de workshop: Utopia/connectie/couture/faciliteren/kennis maken/co-creatie

Op 8 april gaan we verder met de ideeën. Maar voor die tijd ligt er eerst huiswerk voor vier groepen, die elk een scenario moeten uitwerken. Iedere groep schets in een verhaal van ongeveer 500 woorden met bijbehorende plaatjes/beelden hoe dat kwadrant er voor de bibliotheek in 2020 uit ziet. Het verhaal moet zo geschreven zijn dat je het gelijk gelooft en dat je er enthousiast van wordt. Er komen dus voor 8 april vier verhalen (met plaatjes en beelden) de de input vormen voor die volgende bijeenkomst.
Tijdens die bijeenkomst gaan we aan de slag om de consequenties per scenario te bespreken en in kaart te brengen. Lekker, werken aan de winkel van de toekomst terwijl de winkel van nu open blijft. En ik mag met nieuwe wijn in nieuwe zakken aan de gang. Ik zie een nieuw soort Beaujolais al flonkeren in het glas ;-)