donderdag 30 augustus 2012

Ledentrouw?

In verschillende kranten staat het bericht dat hoewel er meer dan 100 bibliotheekvestigingen in een jaar tijd zijn verdwenen het aantal leden relatief stabiel blijft. De vraag is alleen of het dan dezelfde leden zijn die blijven en naar een andere vestiging gaan, of dat het beeld diffuser is.

In onderzoek van Biebpanel, een online vragen panel onder bibliotheekleden is ook de vraag gesteld of mensen lid blijven op het moment dat hun meest nabije vestiging zou sluiten. Dan blijkt dat een kwart van de leden niet bereid is om verder te reizen naar een andere vestiging. Dus zij zouden hun lidmaatschap opzeggen. Op de vraag of men verder zou willen reizen voor een grotere, beter geoutilleerde vestiging zegt de helft van de ondervraagden de voorkeur te geven aan de kleinere vestiging dichtbij. Overigens is 43% wel bereid om iets verder te reizen.

Het artikel roept bij mij dus ook vragen op. Mooi die leden trouw. Maar zijn het dezelfde leden? Of zijn mensen afgehaakt en komen er in de bibliotheken die de negatieve lijn van ledenverlies hebben doorbroken steeds meer leden bij? Ik weet het niet.

woensdag 29 augustus 2012

Mondelinge informatieoverdracht in de bibliotheek

Onze bibliotheken hebben al een flink aantal jaren spreekuren van verschillende partijen. Denk daarbij aan bijvoorbeeld een spreekuur van de Nederlandse Vereniging van Klassieke Homeopaten, van advocaten, notarissen. Maar ook een spreekuur van de historische vereniging van Oud Akersloot, en van de groep enthousiastelingen in Castricum, Transition Town die alles weten over groen en duurzaam.
De complete lijst: Vereniging van Rugpatiënten, Vereniging van Klassieke Homeopaten, Historische Vereniging Oud-Akersloot, MS-vereniging, letselschade advocaten, Vereniging van Slechthorenden, Servicepunt voor Mantelzorgondersteuning, notarissen, Transition Town (alles over groen en duurzaam), advocaten en een inloopspreekuur over alles rondom de computer

Waarom huisvest de bibliotheek met zoveel graagte spreekuren van verschillende partijen? Dat heeft te maken met de informatiefunctie van de bibliotheek, en dan niet alleen in boeken of websites. Wij vinden het ook belangrijk dat burgers met hun vragen ergens terecht kunnen, bij een persoon. Want soms is iets opzoeken in een boek te lastig, te veel moeite of kun je het antwoord niet zo makkelijk vinden. Een gesprek met iemand met kennis van zaken is dan veel handiger.

Wat mij betreft zou er op elk dagdeel dat een bibliotheekvestiging geopend is een spreekuur kunnen zijn. Er is al een mooi begin mee gemaakt, maar het kan nog beter. We zullen dus actief verder zoeken naar partijen die hun kennis via de bibliotheek als platform willen delen, beschikbaar stellen. En natuurlijk gaan we ook nadenken over een spreekuurfunctie van bibliothecarissen. Hoe zoek je, hoe ga je om met sociale media, internetvragen. Een 'genius' spreekuur, al dan niet op aanvraag. Net zoals in de Applestore ;-) Dat kunnen wij best.

donderdag 16 augustus 2012

Waar zit de innovatiekracht?

Op twitter word ik 'uitgedaagd' door Joost Heessels dat het erg makkelijk is om als directeur van een bibliotheek te zeggen dat innovatie van onderaf moet komen. Hij vindt dat innovatie van boven en van onder af moet komen. En dat ben ik van harte met hem eens. Ik zal aan de hand van hoe het in Kennemerwaard gaat proberen duidelijk te maken hoe ik er naar kijk.

In Kennemerwaard hanteren we een behoeftepiramide als we kijken naar onze producten en diensten. Dat model hebben we samen met een externe begeleider ontwikkeld, Ferd van den Eerenbeemt. Daarna zijn we er zelf mee verder gegaan. We hebben het voorgelegd aan al onze medewerkers. En dat leverde heel veel herkenning op, maar ook veel onrust. Want wij, het managementteam van Kennemerwaard, vinden dat de bibliotheek vooral haar toegevoegde waarde heeft in de onderste trede van de piramide (handhaven), en dat de uitdaging ligt in de bovenste trede (bijdragen). Precies die twee treden waar we onvoldoende aandacht aan hadden besteed de afgelopen jaren.

We merken de twee jaren na de introductie van dit denkmodel dat het voor veel medewerkers, met name die zich met productontwikkeling bezig houden, een meetlat is waarlangs ze hun werk, hun activiteiten leggen om te kijken of ze met de goede dingen bezig zijn. Ik vind dat winst, en ik vind dat ook echt iets wat een directie moet doen. Handvatten geven aan medewerkers, waarom doe je het, waar is de bibliotheek voor bedoeld. Als directeur, als managementteam ben je verantwoordelijk voor de strategie en voor de keuzes die je maakt als bibliotheek.

We hebben bij het schrijven van ons meerjarenbeleidsplan meerdere sessies gehad met onze medewerkers, waarin we lieten zien als managementteam wat wij denken dat belangrijke ontwikkelingen zijn. Vervolgens hebben we de medewerkers gevraagd om met elkaar na te denken over wat de bibliotheek de komende jaren niet meer zou moeten doen, en wat wel. Ik kan daarbij melden dat een aantal denkbeelden die het managementteam zo'n twee, drie jaar geleden op boze blikken en hoon kwam te staan in de afgelopen update ronde van dit voorjaar door medewerkers zelf werden genoemd. Dat is winst. Het kost (soms) tijd om medewerkers mee te krijgen in veranderingen.

Ik zie in onze bibliotheek veel medewerkers die bol staan van de ideeën. Die door elke dag met klanten bezig te zijn zien hoe het anders kan, hoe het beter kan. Die soms met hele 'wilde' ideeën komen. Zolang het idee binnen het huidige of toekomstige beleid past is het kijken of we het gelijk kunnen aanpakken, of dat er eerst tijd en geld vrij gemaakt moet worden. Niet alles kan, niet alles hoeft via het managementteam. (Kleine) veranderingen die het werk op de vloer makkelijker of beter maken die binnen het mandaat van een team liggen moet je wat mij betreft ook zelf oppakken, mits niet strijdig met afspraken die voor het groter geheel gelden.

Met mijn opmerking dat innovatie van onderaf moet komen bedoel ik vooral te zeggen: wacht niet op je directeur tot hij/zij je een opdracht geeft. En als directeur heb je de opdracht om niet op je medewerkers te mopperen als ze niet gelijk met je meegaan, maar na te denken hoe je ze mee kunt krijgen. In een ideale situatie kom je elkaar ergens halverwege tegen. Meer reëel is dat je aan beide kanten, directie en medewerker, zo je momenten van frustratie hebt, en je onbegrepen voelt ;-)  De kunst is aan beide kanten een open geest te houden, en te kijken naar elkaars kwaliteiten.

Een verrassende bibliotheek

Als ik op vakantie ben kan ik het vaak toch niet laten om ergens een bibliotheek binnen te lopen. Deze keer werd ik blij verrast door de bibliotheek van zakformaat in Bad Zwischenahn in Noord-Duitsland. 24 uur per dag open, 7 dagen per week. Een ruilbibliotheek opgezet door de bibliotheek.

Het lijkt me wel wat om zoiets op te zetten als opvolger voor de strandbibliotheek. Zijn er nog meer bibliotheken die dat zien zitten? Dan maken we er een mooie serie van rondom Nederlandse boekenhelden.

woensdag 15 augustus 2012

De bibliotheek als vraagbaak

Op de site van Webbiebnl staat een artikel over de vraag of er ooit weer een digitale vraagbaak van bibliotheken komt voor het algemeen publiek. Huub van Dommelen van Webbiebbl stelt deze vraag naar aanleiding van de actie van Esther Valent. Huub heeft er niet veel fiducie in dat als het van de directeuren moet komen dat het dan ooit van de grond gaat komen. Hij ziet het liever onder gebracht bij het SIOB.
En hij vraagt zich af waarom dit in hemelsnaam dan niet van de grond zou kunnen komen.
De vraag stellen is eenvoudiger dan het antwoord geven, maar ik ga een poging doen.

Ten aanzien van @ladin was er ooit een inzet per provincie (ik vertel nu uit de oude doos, en met een waarschijnlijk gekleurd beeld). Je moest zoveel uur leveren als provincie, en de vragen werden dan verdeeld over de verschillende deelnemende bibliotheken. In de provincie waarin ik toen werkte was er altijd gesteggel over het beantwoorden van de vragen. Want ja, er waren genoeg bibliothecarissen die het wilden doen, die ook bijscholing kregen in hoe het moest en aan welke voorwaarden het antwoord moest voldoen. Maar collega's van verschillende bibliotheken vonden elkaars antwoorden niet goed genoeg, vonden dat sommige bibliotheken onvoldoende antwoorden gaven, dat de 'groten' altijd de moeilijkste vragen moesten beantwoorden. In dit geval was die grootste bibliotheek een WSF, dus ik had daarbij toch het gevoel dat 'adel verplicht', maar goed, men dacht er daar anders over. Al met al weet ik dat er in 'mijn' bibliotheek echt waarde aan werd gehecht, dat er vastgestelde uren waren waarop onze bibliothecarissen er mee bezig waren, en zag ik het ook echt als een toegevoegde waarde. Voor het publiek, en voor onze bibliothecarissen omdat ze daarmee hun zoekvaardigheden goed op peil hielden.

Uiteindelijk is @ladin volgens mij gestopt omdat er minder vragen kwamen en omdat er in sommige provincies geen gezamenlijke bemensing meer mogelijk bleek. Je zou kunnen stellen dat lokale bibliotheekdirecteuren niet bereid waren of in staat waren, om over hun lokale schutting heen te kijken naar welke (potentiele) marktpositie er onder 'vragend' publiek werd opgegeven. Tot zover de geschiedenis.

Dan nu: waarom moet iemand als Esther Valent dit op persoonlijke titel aanzwengelen. Ik zou zeggen: juist dit moet op persoonlijke titel. Belangrijke innovaties komen niet of zelden van directies. (Hoewel echt grote veranderingen vaak wel stevige acties vragen van directies, om een nieuwe koers uit te zetten.) Juist bibliothecarissen moeten op dit soort vlakken aan guerilla-innovatie doen. En dan moet je ook bereid zijn om er zelf energie in te stoppen, zoals Esther doet. Als je het eenmaal aan de praat hebt, dan kun je ook met resultaten naar je directie toe. Dan krijg je er wel uren voor. Als je het als idee bij de directie neerlegt, dan moet het in uren gevat, in een projectplan, in resultaten. NEE! Niet doen bij zulke initiatieven. (En nu zeg ik niet dat ik tegen projectplannen ben, maar gooi niet alles gelijk op directieniveau).

Che Guevara
Als ik kijk naar de initiatieven die de afgelopen jaren met enig succes zijn ingevoerd in bibliotheekland, zijn het altijd initiatieven die met een klein groepje beginnen. Een kleine groep bibliothecarissen of een groep directeuren, of een enkele alleenstaande bibliotheek. Denk bijvoorbeeld aan Biebsearch, Bibliotheek op School, het formulemanagement, 23dingen, 7 dingen, Makkelijk Lezen Plein. En zo kan ik nog wel even door gaan. Al deze ontwikkelingen (los van wat je er inhoudelijk van vindt) zijn klein begonnen, met een klein aantal enthousiaste mensen die met een idee aan de slag gingen. Soms gesteund door hun directies, soms ook niet. Dus trek zo'n initiatief met een paar enthousiaste bibliothecarissen vlot, en ga er dan de boer mee op. Ik ben er van overtuigd dat het dan ook bij bibliotheekdirecteuren zal aan slaan. Vast niet bij allemaal, want er zijn ca. 160 bibliotheekdirecteuren die ongeveer 160 verschillende meningen hebben ;-) De meesten gaan pas voor iets gezamenlijks lopen als er een lokaal belang aan zit. En dat laatste is heel erg lastig voor sommigen om te vatten als het om een digitale vraagbaak gaat waarbij je ook antwoorden gaat oplossen voor mensen die misschien wel geen lid zijn van de bibliotheek en niet in jouw werkgebied wonen! Dan moet er naar de mening van velen landelijk geld in, en geen lokaal geld. Jammer, want als we samen investeren komen we verder: als branche, als bibliotheken, als bibliothecarissen.

Vooralsnog zijn we in Kennemerwaard in gesprek hoe we het initiatief van Esther kunnen ondersteunen.  Ik hoop dat dit ook geldt voor de bibliotheken waar de andere ondersteuners van het idee werken. En zal ik mijn best doen om het bij de juiste personen op landelijk niveau onder de aandacht te brengen. Als Esther en haar collega's dan intussen zorgen met veel spirit dat dit initiatief ook breed draagvlak krijgt onder bibliothecarissen hebben we revolutie van onder af. GUERRILLA!


donderdag 9 augustus 2012

Verenigingsleven in bibliotheekland

Gisteren zat ik bij de IFLA satelliet conferentie die samen met de 100 jarige NVB georganiseerd werd in de Koninklijke Bibliotheek. Onderwerp was de toekomst van bibliotheek en informatie associaties (of verenigingen). Aanwezig waren vertegenwoordigers van de hele wereld. U.S.A, Nepal, Peru, Libanon, Finland, Australië, Nederland, België, de Caribean.

Er werden verschillende presentaties gegeven over hoe er in diverse landen gewerkt werd aan het opzetten van een succesvolle bibliotheekvereniging. Daarbij was het verhaal van bijvoorbeeld Nepal er één van ongelooflijk enthousiasme roeien met de zeer beperkte riemen die ze hebben. Weinig bibliotheken, en die bibliotheken hebben dan ook weinig geld te besteden voor een gezamenlijke bibliotheekvereniging die bijvoorbeeld lobby of scholing voor ze kan organiseren. Maar met een beetje hulp vanuit Europa zijn ze zeer gedreven bezig.

De net opgerichte Dutch Caribean Library Association gaf een presentatie de bol stond van het plezier. Muziek, lekker weer en eten waren de toverwoorden waarop deze nieuwe bibliotheekvereniging haar successtory gaat uitbouwen. Alle gekheid op een stokje: ze waren zeer gedreven om met elkaar ervaringen uit te wisselen, en veel te leren van elkaar in de Caribean. Daarnaast wilden ze ook veel en graag leren van de ervaringen in de rest van de wereld, want de middelen zijn beperkt.

Het verhaal van de ALA (American Library Association) is totaal aan de andere kant van het spectrum. Zo'n 250 medewerkers die bezig zijn met het organiseren van activiteiten, ondersteunen van lokale bibliotheken met lobbyprogramma's, bedenken van marketingcampagnes en tools. Kortom jaloersmakend. Overigens wist de directeur te melden dat heel veel van hun acties lang niet door alle bibliotheken werden over genomen. Men was het wel eens met de koers die werd gevaren, maar aan de uitvoering van diverse programma's werd geen verplichting gehangen. Lokale verschillen. Waar hebben we dat eerder gehoord ;-)

Het verhaal waar ik de meeste aandacht aan wil besteden is dat van de Canadian Library Association. Zij hebben in twee jaar tijd een enorme verandering ingezet. Door sterk verminderde inkomsten moest de CLA een koerswijziging inzetten. Ze moesten zich met hun leden beraden op waarvoor de CLA was, en wat haar leden van haar mochten verwachten. Daar zette het bestuur ook de vraag tegenover naar de leden: wat verwachten wij van jou. De vereniging dat ben je zelf.

Na een stevige discussie met de leden over de te varen koers heeft het bestuur op een gegeven moment gekozen voor een bepaalde richting. En houdt daar nu aan vast. Want je kunt niet blijven praten, je moet ook verder. Ze hebben de bezem gehaald door de structuur, het moest eenvoudiger en platter.
Hun 'lessons learned' zijn:
- communicatie is essentieel
- consulteer alle stakeholders
- focus op de sleutelonderwerpen die belangrijk zijn om de veranderingen door te zetten
- wees naief genoeg om te denken dat verandering kan
- wees dapper en strijdvaardig ( je hebt waarschijnlijk maar één kans om die verandering echt te maken)

Uiteindelijk is het het bestuur van de CLA gelukt om unaniem de veranderingen door te voeren. En om leden ook betrokken te krijgen bij de strategiewijziging.

Ik kan het niet laten om toch een vergelijking te trekken met ons branchestrategie en hoe wij als leden om gaan met onze VOB. Hoewel de branchestrategie met maar stem tegen (die van mij) is aangenomen heb ik het idee dat we als bibliotheekdirecteuren hier gezamenlijk voor gaan staan. Ik mis het gevoel dat we hier met z'n allen onze energie in gaan steken, om het te realiseren. Het moet van anderen komen, van het bestuur, van het SIOB, van Bibliotheek.nl. Iedereen heeft er voor hem of haar een goede reden voor, waarbij lokale autonomie en ondernemerschap een graag gebruikt argument is. Dat argument vind ik niet steekhoudend. Juist door dat wat er in de branchestrategie te omarmen zorg je er voor dat je lokale bibliotheek sterker wordt, dat je de burger en de klant beter kunt bedienen. Daar moet je met z'n allen de schouders onder willen zetten, elkaar helpen om het te bereiken.

Voor mij was overigens de reden om tegen te stemmen het feit dat ik vond dat er niets nieuws in stond, te weinig uitdagend, te weinig ambitie en te weinig op de uiteindelijke burger of klant gericht op diens impliciete of expliciete behoeften. Dat wil niet zeggen dat ik mij niet zal inzetten om de strategie van de branche ook in Kennemerwaard door te voeren. Ik voel mij onderdeel van de VOB, en als lid wil ik graag trots zijn op 'mijn' club. Dat wil nog niet echt lukken. Ik blijf hopen op een kampioensmentaliteit in plaats van middenmootvoetbal.

dinsdag 7 augustus 2012

Blij van onze activiteitenagenda

Vandaag zat ik de stapel post en stukken die na mijn vakantie mijn postvak deden uitpuilen door te werken. Daarin bevonden zich ook de folders van de activiteitenagenda voor september en oktober. Ik word er blij van als ik lees wat de komende maanden allemaal weer in onze vestigingen organiseren. Inspirerend, prikkelend, uitdagend, voor jong en oud, actueel of verdieping op historie, voor kenners en kunners; voor niet-kenners en niet-kunners.

Ik doe een greep uit het aanbod:
Een ochtend over Mindfulness;  een workshop over Leren Luisteren (naar je kind);  een lezing over de Eurocrisis; een lezing over Trekvogels of over Indiëgangers uit Castricum.
Of om je digitale vaardigheden bij te houden of te ontwikkelen een beginnerscursus Creatief met Word; een workshop Powerbloggen; cursussen Digitale fotobewerking of een workshop hoe je mobiel belt.
Ook rondom het thema gezondheid en opvoeden hebben we weer de nodige lezingen en workshop.
En dan noem ik nog niet onze boekverfilmingen samen met Provadja, al een flink aantal jaren een succcesvolle formule.

Kortom: de bibliotheek heeft weer voldoende om u te verrassen, u verdieping te bieden. En als u ook nog iets extra's meeneemt na afloop van het bezoek zo'n lezing, workshop of verfilming; bijvoorbeeld een goed gesprek met een medebezoeker dan hebben we ook nog gezorgd voor een verbinding tussen mensen. Ik word van de gedachte al helemaal blij ;-)