Het gaat er om spannen

We zijn de afgelopen tijd in Kennemerwaard druk bezig geweest met allerlei ideeën voor de toekomst. We hebben een mooie toekomstdroom gemaakt in een BHAG, in droge tekst en in verhaalvorm. We hebben een organisatieontwikkelplan gemaakt en we hebben een nieuw functiehuis gemaakt. De bouwstenen liggen er om een mooie toekomst tegemoet te gaan.

En toch.... na het lezen van het artikel van Edwin Mijnsbergen in de Informatieprofessional over de toekomstige informatiespecialist voelde ik mij onrustig worden. Op het gebied van de informatiespecialisme zoals Edwin dat ziet..... we laten daar steken vallen.  Door wat ervaringen die we hier hebben gehad doordat we de boer zijn opgegaan en onze diensten hebben 'verkocht' aan scholen, weet ik: het gaat er om spannen. We moeten echt bijschakelen. De tijd gaat snel en de veranderingen razen aan ons voorbij.

Ik moet in alle eerlijkheid bekennen dat ik af en toe me ernstig zorgen maak. En dat wil wat zeggen, want ik ben een optimistisch mens. Ik geloof in de kracht van mensen, van onze mensen en dus in de kracht van onze organisatie. Maar we moeten echt naar een hoger niveau. We zullen in staat moeten zijn om de dienstverlening die wij aan het onderwijs verlenen naar dat hogere niveau te brengen. Het gaat om de inhoud waarop we het verschil moeten maken. Onze betere kennis van onze collectie, onze databanken, de kennis en vaardigheden om de rijkdom en overvloed aan informatie op het internet te kunnen filteren. Het gaat om de kennis en vaardigheden om te kunnen gidsen op al die (nieuwe) ontwikkelingen.

Ik denk dat we op de inhoud van collectie en databanken de slag wel kunnen maken. Daar zullen we best aan moeten trekken, maar dat gaat goed komen. Onder andere door de functie-innovatie van circa 10-15 jaar geleden aangejaagd door Stef van Breugel heeft er in de frontoffice een uitholling plaats gevonden. De brede vakkennis van vroeger hebben veel medewerkers niet meer, of een specialistische kennis. Of we hebben nagelaten ze daar op aan te spreken. In Kennemerwaard prijs ik mij gelukkig met het feit dat er nog veel medewerkers zijn die wel kennis hebben in de breedte, die als kernkwaliteit nieuwsgierigheid hebben. En we hebben er altijd voor gekozen om onze specialisten ook in te blijven zetten in de frontoffice. Daardoor kunnen deze medewerkers hun collega's ook meenemen in de ontwikkeling. Van elkaar leren. Dus voor die kant van het verschil maken zie ik het niet zo somber in.

Maar de kant van het meegaan in de informatiemaatschappij, om daar een gidsrol in te kunnen spelen. Daar zie ik donkere wolken. Gelukkig hebben we wel medewerkers die prima een groep ouderen kan scholen op het gebied van sociale media. We hebben wel medewerkers die speciaal gezocht worden door specifieke klanten die wegwijs geholpen willen worden op sociale media of geholpen willen worden in het zoeken op internet. We hebben wel medewerkers die interactieve programma's met schoolkinderen kunnen doen. Medewerkers die in staat zijn om als gids op te treden voor bijvoorbeeld kritische ondernemers of leerkrachten van voortgezet onderwijs, die hebben we niet. Die moeten we inhuren. En dat doen we dan ook. Maar ik wil ze in mijn eigen team hebben. En dat gaat denk ik veel meer moeite kosten. Want het gaat er om dat je meer weet, het in je vingers hebt én een vertaalslag kunt maken naar de groep waar je op dat moment voor staat.

We hebben bij mijn weten hebben we niet echt de specialist in huis die helemaal bij is op de manier waarop Edwin daar over schrijft. En dan vooral iemand die er een vertaling van kan maken voor onze eigen organisatie. En als die persoon er wel is, nodig ik hem bij deze uit met mij te komen praten. Want dan wil ik hem of haar graag gebruiken als vliegwiel voor onze organisatie! En als je niet bij ons werkt, maar je voelt je aangesproken en uitgedaagd, dan nodig ik je ook van harte uit om eens te komen praten.

Omdat ik graag positief afsluit ben ik heel blij met de mensen die bij ons de dienstverlening aan VVE en basisonderwijs doen. Met onze combinatiefunctionarissen maken we echt een verschil op die scholen die dat samen met ons doen. De lees- en taalvaardigheden van de kinderen op die scholen gaan vooruit, en kinderen weten beter informatie te vinden, te beoordelen en er zit meer variatie in spreekbeurten en werkstukken. Daar zitten we al op een hoger niveau en is het zaak om daar ook echt blijvend op in te zetten.

Het komend jaar gaan we van start met ons ontwikkelplan. En dus is het voor iedereen van hoog tot laag in de organisatie een tandje er bij, schakelen naar een hogere versnelling. Omdat het moet, omdat we kunnen en omdat we willen!

WEL WEL WEL WEL WEL WEL DOEN

Waar mijn vorige blog ging over wat we volgens onze medewerkers allemaal niet meer moesten doen, waar onze missie en visie niet over mocht gaan, wil ik nu met jullie delen wat er volgens hen allemaal WEL in moet, wat er wel moet gebeuren:
filosoferen met elkaar
mentaliteitsverandering
met elkaar praten in plaats van over elkaar
in gesprek gaan met bezoekers
kiezen
praten met en luisteren met de medewerkers
meer personeelsuren voor uitvoeren van projecten tbv laaggeletterdheid
crowdsourcing
leden mee laten denken over nieuw beleid
inzetten op 100 talenten
een domeinspecialist digitale vaardigheden aanstellen
leden inzetten voor collectie
meer werken volgens de cyclus 'nieuwe dingen' van Rob Bruijnzeels (met de gebruiker creëren)
meer communicatie met meer contacten
meer reclame voor de bibliotheek
voortdurende scholing en ontwikkeling voor het personeel
goed bibliotheekcafé met lekkere koffie en broodjes, taartjes
blijven dansen en keuzes maken
online 'branding'
actief en persoonlijk
ten behoeve van publiek, imago en nieuwe klanten
uitbreiden van 'diensten' zoals de combinatiefunctionaris (samen met scholen iets creëren zodat je waardevol blijft)
nog meer op verblijfsfunctie inzetten
nog meer naar de scholen toe met themacollecties
online aanwezig voor huiswerkondersteuning
experimenteren
educatie van 0-100
ontwikkelen naar een kenniscentrum
specialisten
commerciëler werken
bieden van podium en ontmoeting
voorlopen op digitaal vlak
binnenkomen bij instellingen
centraal punt worden voor samenwerking met instanties
aansluiten bij landelijke ontwikkelingen
100 talenten voor alle leeftijden
imago veranderen
bekendheid creëren
multifunctioneel gebruik van gebouw
inspireren
creëren
participeren
bibliotheek als sociaal podium voor lezingen, muziek, toneel
meer momenten om met collega's te brainstormen
reading/dining
publieke ontmoetingsplaats
ruimer open
retail
inzetten op e-books
nieuw professioneel personeel
workshops digitaal creëren (wiki's, video, curation)
kennisnetwerk, personen en platform gestuurd door burgers
werkplekken bieden
loslaten
kansen voor alle medewerkers
minder versnipperde programmering
minder veel maar groter
midden in de maatschappij
actief zijn in de maatschappij
poort tot kennis zijn in de breedste zin van het woord
kwaliteit leveren
oud en nieuw verbinden: erfgoed en nieuwe media
taalaanbieder worden
cultureel erfgoed ism bv historische verenigingen voro het voetlicht brengen
groen en duurzaam
bibliotheek voor ondernemers
HRM als voorwaarde
permanente educatie voor medewerkers
twittergebruik als voorwaarde voor iedere medewerker (ook MT)
de collectie anders presenteren
in behoeftepiramide scherper formuleren waar we voor gaan en wat we faciliteren
gebruiker wordt onderwerp, personeel wordt meewerkend voorwerp
focus op digitaal
gemeenten mee nemen in onze toekomstvisie
realiseren waar de bibliotheek voor is en waar de bieb voor staat en als laatste:

nieuwsgierigheid als kernkwaliteit

Ik voel me gesteund en uitgedaagd ;-)

NIET NIET NIET NIET NIET

De oogst van een kwartiertje schrijven tijdens de personeelsbijeenkomst  vorige maand door onze medewerkers op de vraag wat de bibliotheek in ons nieuw te ontwikkelen visie en missie niet zou moeten zijn:

Marketingcirkel.nl

star zijn,
vestigingen sluiten,
geen afbraak van wat met liefde en zorg is opgebouwd,
braaf binnen zitten wachten,
teruggang,
stilzitten,
steeds hetzelfde doen,
alles voor lief nemen,
met de trend mee gaan,
uitrollen, (is voor tapijtleggers)
innoveren en veranderen en alleen met onszelf bezig zijn en zo de klant/dienstverlening uit het oog verliezen, passief en objectief,
blijven hangen in het oude patroon,
vasthouden aan uitleencentrum,
vastgeroeste medewerkers die niet willen veranderen,
top down beleid maken,
mensen op vaste plek houden als dat niet past,
demotiveren personeel door regeltjes en het maar laten duren,
vasthouden aan ouderwetse opstelling,
ruimte geven aan onwil en anti-verandering,
blind inzetten op landelijke activiteiten,
achterover leunen,
alles voor de uitleen,
topdown werken,
niks doen met gevolgde opleiding van medewerkers zoals 23 dingen,
je schamen voor je beroep 'bibliothecaris' of bibliotheekmedewerker,
je verstoppen achter je pc,
doen omdat we het al zolang zo doen,
werken zoals de VOB het zegt ( verzamelen, ontsluiten, beschikbaar stellen),
bezuinigen op openingstijden,
alles open laten in plaats van in behoeftepiramide heldere accenten te leggen,
fysieke bibliotheek te veel afbouwen,
gebrek aan tijd,
te veel focussen op gebouw en inrichting, opruimen en ordenen,
bezuinigen op collectie,
stilstaan,
alleen van boeken zijn,
recreatie, zoals 'hobbyboeken'

en als hekkensluiter: bij ons zelf blijven?

Gelukkig zie ik een mooie mix van enthousiasme en van behoudendheid, van verantwoordelijkheid voelen en van verantwoordelijkheid wegschuiven.... we zijn net een echte bibliotheek ;-)

Wie heeft het juiste recept?

Afgelopen dagen heeft zich, wederom, een felle discussie afgespeeld over het retaildenken in het openbare bibliotheekwerk in Nederland. Aanleiding was een interview in Bibliotheekblad met Hanneke Kunst, aanhanger en aanjager van retaildenken van het eerste uur. En daarop kwamen de reacties van vermaarde tegenstanders van dit denken en ook voorstanders van dit concept. Ook op twitter barstte de discussie weer los.

Ik moet zeggen dat ik er inmiddels heel erg moe van word. Want wie heeft nou het juiste recept om de bibliotheek van de toekomst neer te zetten? Je kunt heel veel van retail vinden, je kunt het prachtig vinden, want meer leden en meer uitleningen. Je kunt het afschuwelijk vinden want het gaat in de toekomst niet meer over uitleningen en leden, het gaat om zingeving en het gaat om maatschappelijke waarde. In ieder geval denk ik dat je het niet als een doel moet zien, maar als een middel. En zo gebruiken wij het dus ook. Een middel om vernieuwing in te zetten. Eén die voor veel medewerkers nog behapbaar is, en dat zelfs nog niet altijd. Wij zetten het in om onze huidige lezers beter te kunnen bedienen, en om het beeld dat zij van de bibliotheek hebben positief te beïnvloeden. Daar zijn vast ook andere manieren voor... wij gebruiken retail.

Er zijn collega's in het land die geloven dat het e-book onze redding is, mits we de rechten eindelijk voor elkaar krijgen. Er zijn collega's die daar absoluut niet in  geloven. Ook hiervoor geldt dat het geen doel op zich is, het is een middel. En het is goed om te kijken hoe je dit in je dienstverlening kunt opnemen. Want ons publiek heeft op dat gebied wel een verwachtingspatroon, ze willen het graag via de bibliotheek kunnen lenen. Zo niet, hebben ze nog wel een vriend, vriendin, kennis die voor hen 5.000 titels op een stickje zet. Dat lid zie je nooit meer terug en die schrijft zich uit. In Kennemerwaard bieden we dat wat er is op landelijk niveau, uitgezonderd het e-portal van de NBD,  via onze website aan. Dus zijn wij blij met Lees meer, al kan het allemaal nog veel beter.

Er zijn collega's die vinden dat het om zingeving moet gaan, om de informatiefunctie, om content curation. Er zijn er  die dat een heilloze weg vinden. Wij zijn die positie in hun ogen al jaren kwijt en gaan die achterstand nooit meer inlopen. In Kennemerwaard zetten we wel met hernieuwde krachten in op de informatiefunctie. Door mee te doen met Biebsearch, door met combinatiefunctionarissen op scholen het onderwijs te ondersteunen in leesbevordering en informatievaardigheden. Dat vraagt andere medewerkers met andere competenties. Daar moeten we ruimte voor vinden, soms in eigen begroting, soms door co-financiering. Met een krimpend budget en bulten ambities is dat niet eenvoudig.

Je zou kunnen zeggen dat bibliotheek Kennemerwaard een opportunist is. of dat we geen visie hebben op het bibliotheekwerk. Ik denk dat we al werkend aan verbetering op zoek zijn, naar hoe we de waarde van de bibliotheek voor de toekomst nieuwe invulling kunnen geven. Wij hangen alles wat we doen op aan de behoeftepiramide die ons richting geeft. Want we doen veel, proberen het goede te behouden en tegelijkertijd te vernieuwen en te innoveren. Ik weet zeker dat heel veel collega's in het land op dezelfde manier bezig zijn, ieder vanuit zijn of haar idee van wat goed is nu en in de toekomst. Laten we vooral open staan voor elkaars ideeën  en van elkaar leren. Want al wil je niets met retail, dat wil niet zeggen dat de gedachte die er in ieder geval voor mij achter zit, kijken en luisteren naar je klant, een heel belangrijke is. En dat moet zich niet beperken tot je fysieke vestiging, ook in het educatieve en digitale terrein gaat dit op. Het gaat er om dat besef bij je medewerkers tussen de oren te krijgen, voor zover ze dat niet hadden. En dat het bibliotheekwerk van de toekomst er één is waarin je je plek in de maatschappij moet bevechten op maatschappelijke waarde. Door je burgers verdieping te bieden, door ze ter verleiden iets te ontdekken wat ze daarvoor nog niet wisten, om ze het beste uit zichzelf te laten halen, ze de mogelijkheid te geven zich te ontwikkelen.

Ik vind de Overijsselse bibliotheken een mooi voorbeeld. Zij voeren de retail door, en zetten daarnaast ook met hun Innovatielab goed in op vernieuwing, digitale ontwikkelingen en zingeving. Het één kan prima naast het ander bestaan, en waarschijnlijk bevruchten ze elkaar ook nog. En natuurlijk lukt het bij de ene bibliotheek beter dan bij de ander. De een richt zich meer op digitalisering, de ander is heel blij met het uitmelken van de uitleenfunctie.

Ik ken collega's die roepen dat we één koers moeten varen. Ik ken collega's die zeggen dat we lokaal gefinancierd worden en dat het dus een mission impossible is om één nationale bibliotheekorganisatie met franchisehouders na te streven. Beide hebben vast gelijk. Vooralsnog is het zo dat we met onder andere het bekvechten over wel of niet retail geen stap verder komen.

Ik leer heel graag van mijn collega's, van mensen binnen en buiten de branche. Ik ben geïnteresseerd in hun ideeën  En ik doe er mijn voordeel mee. En als ik iets hoor of zie dat ik toepasbaar en kansrijk acht voor Kennemerwaard ga ik er mee aan de slag. Van die zaken die ik minder kansrijk acht, of wat kritische kanttekeningen bij heb, probeer ik (geheel tegen mijn karakter in ;-) mij toch te onthouden van veroordeling. Dat helpt namelijk niets. Het mooie is dat zolang we allemaal nog lokaal gefinancierd worden we tot op zekere hoogte de ruimte hebben tot lokaal ondernemerschap. En daaronder versta ik ook goed kijken wat je buren, je collega's doen, en daar van te leren. Want daar was de bibliotheek toch van? Een ieder de kans te geven via vrije toegang tot informatie, cultuur en educatie om het beste uit zich zelf te halen? En laat dat nou voor iedereen iets anders kunnen zijn.

Behoedzaam voorwaarts

Het is zo tegengesteld aan mijn karakter, maar in het zoeken naar oplossingen als je met bezuinigingen wordt geconfronteerd gaat het er vaak om dat je behoedzaam voorwaarts gaat. Wie vertel je wat en wanneer. En hoe duidelijk maak je je boodschap, en waar hang je hem aan op.

Begin dit jaar kregen we te horen dat de gemeente Bergen, waarvan de bibliotheek net dit jaar met ons is gefuseerd, vanaf 2014 in vier jaar tijd € 150.000,-- op de subsidie wil gaan korten. Dat is ongeveer 20% van het subsidiebedrag, en voor dat geld moeten dan drie vestigingen in de lucht worden gehouden.

We hadden met de wethouder overlegd hoe we dit het best zouden kunnen aanpakken. Zij wilde graag een co-creatieve aanpak, en daar voelen wij ook wel voor. Dus hebben we eerst een sessie belegd met belangengroeperingen in de kernen. Dat hebben we  in oktober gedaan.

Gisteravond hadden we een voorlichting voor leden van de raadscommissie. De opkomst was helaas niet zo groot, er was een parallelsessie over een nieuw te bouwen gemeentehuis. Politiek gezien natuurlijk veel interessanter dan de toekomst van de bibliotheek ;-) Voor degenen die er wel waren heeft eerst de ambtenaar verteld wat de visie is van de gemeente. Zij hanteren een aantal uitgangspunten voor de toekomst wanneer er bezuinigd moet worden:
• Vertrouwen op de eigen kracht (van burgers)
•  Samenwerken met andere instellingen
•  Behoud en vernieuw
•  Cultureel ondernemerschap
•  Doelgroepen van de toekomst

Met de bezuinigingsopdracht in het achterhoofd is de gemeente inmiddels tot de conclusie gekomen dat drie volwaardige vestigingen niet meer haalbaar is. Maar ze willen wel dat de bibliotheek zich blijft inspannen ten behoeve van leesvaardigheid, informatievaardigheid en mediawijsheid van alle burgers van Bergen. Voor de overige diensten willen ze graag zien dat die kostendekkend zijn en dat er maatwerk wordt geleverd. Dus bijvoorbeeld een strandbibliotheek, lezingen, activiteiten voor zelfontplooiing... dat moet kostendekkend. Dat zal nog een hele klus blijken.

Nu zijn we er nog niet, maar ik ben wel heel erg blij met de uitspraak van de gemeente dat ze de drie belangrijkste elementen van het bibliotheekwerk, de belangrijkste toegevoegde waarden hebben overgenomen. Waarbij ze ook ontvankelijk lijken te zijn voor ons argument dat als wij echt een verschil willen maken op deze terreinen dat we dan structurele aandacht in scholen aan deze onderwerpen moeten geven. En dat de kracht om dat te doen bij de bibliotheek ligt in de ondersteuning van het onderwijs.

Tijdens zo'n presentatie hanteren we binnen Kennemerwaard altijd weer onze behoeftepiramide. 
Die maakt zo duidelijk waar de belangrijkste taken van de bibliotheek liggen, en waarvan we ook nooit in discussie hoeven of er subsidie heen moet. De onderste trede van de piramide staat nooit ter discussie. De bibliotheek heeft absoluut een rol in het mensen mogelijk maken zich staande te kunnen houden in de maatschappij door hen het plezier in lezen bij te brengen, door hen te leren informatie te zoeken en die te beoordelen op betrouwbaarheid. 

Aan het eind van ons verhaal maakten we een financieel overzicht. Wat hadden wij al gedaan om de tekorten op te vangen, welke mogelijkheden liggen er nog. En we hebben het plaatje rond gekregen. Maar we hadden alleen geen geld voor de huisvesting meer over voor twee van de drie vestigingen. Behoedzaam voorwaarts want een oplossing willen we en één die ons in staat stelt het verschil te maken in juist die drie belangrijke vaardigheden die je nodig hebt om als volwaardig burger mee te kunnen doen.