The Third Space, wie betrek je bij je project?

Bij het opstarten van ons project gericht op jongeren zonder startkwalificatie hebben we aan de voorkant het nodige aan onderzoek gedaan. Onze marketing-medewerker, tevens projectleider, heeft flink wat deskresearch gedaan. Op basis van landelijk publiek toegankelijke informatie wist zij boven water te halen dat in De Mare, de wijk waar we ons project wilden gaan uitvoeren, procentueel het aantal jongeren dat gebruik maakt van jeugdzorg hoger is dan in een aantal andere wijken in Alkmaar. Nu is het niet zo dat jongeren die bekend zijn bij jeugdzorg per definitie ook vroegtijdige schoolverlaters zijn, maar er is wel een correlatie tussen de cijfers. Navraag bij de ambtenaar van de regionale meld- en coördinatiefunctie (RMC) bevestigde ons beeld. 

Met die kennis op zak ging het projectteam met elkaar om tafel om te bepalen met welke sleutelfiguren en instanties we willen samenwerken, wie waarschijnlijk het proces willen volgen, wie we tevreden moeten houden en wie geïnteresseerd kan zijn in ons project. Een stakeholdersanalyse dus. Dat leverde een mooie lijst op van namen. De sleutelfiguren zijn partijen waarbij uit de analyse duidelijk is geworden dat we daar contact mee moeten zoeken. Belangrijke partijen als het Horizon college en andere scholen uit het voortgezet onderwijs, Straatgeluid, Kopzorg, SPOT van Artiance. Het doel is kijken op welke manier we met hen kunnen samenwerken.  Andere belanghebbenden zijn partijen die we moeten informeren, maar waar we niet direct mee zullen samenwerken. Dat zijn bijvoorbeeld wijkagenten, de GGD, het lokale buurthuis en de winkeliersvereniging. Dat geldt ook voor de geïnteresseerden. Hierbij denken we aan InHolland, de Stadsfabriek, DNO-Doen. 

Het is van groot belang om het contact met deze partijen warm te houden, omdat we uit ervaring hebben gemerkt dat we anders als bibliotheek snel worden vergeten door deze partijen. We worden nog steeds teveel geassocieerd met een 'uitleenpunt' in plaats van een organisatie die activiteiten organiseert ter vergroting van maatschappelijke kansen van mensen. Als we dus deze organisaties goed informeren kunnen ze soms doorverwijzen en maakt het hen in ieder geval ook bekend met een andere kant van de bibliotheek en het ABC Huis. Wie we in ieder geval tevreden moeten houden of maken is PICA en de andere bibliotheken van The Third Space. We doen dit project omdat we geloven dat er een andere aanpak nodig is om de rol van de bibliotheek in de samenleving te gaan invullen. Een aanpak waarbij je niet van te voren stuurt op een uitkomst maar je oordeel uitstelt, aannames test en bijstelt en met de doelgroep samen ontwerpt wat er voor hen nodig is.

Onze stakeholdersanalyse heeft geleid tot het leggen van verbanden met organisaties waarmee we in een aantal gevallen al samenwerken, in sommige gevallen hernieuwde contacten en in alle gevallen een wederzijds belang in het samenwerken om iets voor jongeren zonder startkwalificatie te kunnen betekenen. Wat TTS ons met het format waarbinnen we werken telkens oplevert dat we gestructureerd te werk gaan in combinatie met niet weten waar we uit gaan komen. Dat is spannend, uitdagend en vrolijk stemmend als het tot (kleine) resultaten leidt voor onszelf en/of de doelgroep.

Vervolg van The Third Space

Eerder schreef ik al over het grote project waarmee we bezig zijn samen met 8 andere bibliotheken, The Third Space (TTS), medegefinancierd door stichting PICA. Een paar weken geleden heeft de projectgroep 'het net opgehaald' om te kijken wat we nu inmiddels weten van de doelgroep jongeren, en dan in het bijzonder de jongeren zonder startkwalificatie. Op basis daarvan gaan we verder ontwikkelen. Ik laat jullie graag delen in grote lijnen wat we inmiddels hebben geleerd:

Belangrijke inzichten vooraf: 

Het is bij dit project van tevoren niet duidelijk waar we precies heen gaan. Dit is hoe het TTS-project is ingericht. We ontwerpen experimenten en komen verder door te leren van fouten die we maken en van inzichten die we tijdens dit proces opdoen. 

De onderzoeksvraag 'Hoe kunnen we jongeren (14-27 jaar) zonder startkwalificatie in Alkmaar de Mare, Alkmaar Noord en Daalmeer helpen zich verder te ontwikkelen?’ 

Een vraag die hieruit voortvloeit is: Hoe kunnen we zorgen dat het intern gedragen kan worden? 

Subvragen: 

⦁ Hoe kunnen we een (hybride) neutrale plek zijn voor deze jongeren? 

⦁ Hoe kunnen we (met bestaande of nieuwe diensten) 'met kleine stapjes' bijdragen aan hun verdere ontwikkeling?

In samenwerking met Straatgeluid zijn we in gesprek gegaan met de doelgroep. De belangrijkste inzichten uit deze gesprekken zijn: 

1. Activiteiten gericht op leuk, informeel en laagdrempeligheid werken het beste. 

 2. Er zijn jongeren die je met geen mogelijkheid in de bibliotheek krijgt, dit moeten we accepteren en kijken of er voor mogelijkheden zijn op extern of digitaal gebied. 

 3. Veel jongeren gingen vroeger wel naar de bibliotheek. Tijdens de middelbare schoolperiode verandert dit. 

 4. Soms verrassen ze ons met ideeën voor activiteiten, zoals een schaaktoernooi in de bieb! Dat laatste schijnt al te gebeuren bij bibliotheek Rotterdam  met zogeheten ‘HipHop Schaaktoernooien’. Het is interessant om te verkennen hoeveel animo daarvoor zou zijn. 

 5. Jongeren waren verrast dat er jonge mensen bij de bibliotheek werkten. Echt contact met min of meer leeftijdgenoten is dus immens belangrijk om een band op te bouwen zodat er een gesprek mogelijk is. Van belang is voor deze groep jongeren dat een activiteit leuk voor ze is. Iets leren is geen trigger. Deze jongeren zullen normaal gesproken niet snel naar de bibliotheek komen. Een aantal gingen vroeger wel, maar ze lijken met name tijdens de middelbare schoolperiode af te haken. Een van de jongeren gaf aan dat hij veel schaakte. Dat zou een ingang kunnen zijn voor de bibliotheek. 

De input van deze gesprekken zijn besproken met het vestigingsteam van De Mare, een open gesprek om beelden te delen die jongeren hebben terug gegeven. Hoe ervaren zij de bibliotheek? En hoe ervaren de collega's jongeren als zij hen tegenkomen tijdens hun werkzaamheden voor Bibliotheek Kennemerwaard. Dat leverde mooie inzichten op die met elkaar gedeeld werden: 

1. De jongerendoelgroep is ontzettend belangrijk om aan ons te binden. Dit is de leeftijdsgroep waarin we de meeste ‘klanten’ kwijtraken. 

2. We hebben allemaal intrinsieke motivatie om meer met jongeren te doen. Dat is ontzettend mooi om te zien. 

3. We zien ook echt mogelijkheden waarin wij als bibliotheek een rol zouden kunnen spelen in het leven/ontwikkeling van jongeren. 

Het was mooi om te horen hoe alle collega's die zich bij de bibliotheek met jongeren bezighouden een hele sterke intrinsieke motivatie hadden om iets met deze doelgroep te gaan doen. Ze zagen mooie kansen waarin de bibliotheek een rol kan spelen. Van belang is ook het besef dat de bibliotheek een unieke rol kan spelen om jongeren even weg te halen uit de thuissituatie. Het kan echter ook zo zijn dat we als bibliotheek juist naar de jongeren toe moeten gaan. Je kan daarbij ook gebruikmaken van een bestaande plek daar waar de jongeren zich al bevinden. We moeten echt aansluiten bij waar de behoefte van de jongeren ligt en samen met hen ontdekken, ontwerpen en co-creëren. 

Dat bracht de discussie op wat de kritische succesfactoren zijn als we kijken naar het ontwikkelen van een "prototype" (hier gaan we in de volgende fase mee aan de slag). Waar moeten we rekening mee houden, wat zijn belangrijke randvoorwaarden om tot een goede dienstverlening voor en door jongeren te komen?

1. Medewerkers die met de jongeren werken moeten hen een veilig en vertrouwd gevoel kunnen geven (hen serieus nemen/authentiek/’een van hen’-gevoel). 

2. Er moet voldoende diversiteit onder medewerkers zijn 

3. De klantbeleving moet aansluiten 

4. Voorwaarden voor duurzame borging moeten er zijn: het project moet niet afhankelijk zijn van 1 of 2 medewerkers en schaalbaar zijn 

5. Onderzoeken wat ‘hybride’ mogelijk is.

We zijn bezig met het ontwikkelen van dienstverlening aan jongeren, voor en door, gekoppeld aan ons meerjarenbeleidsplan. Verschillende collega’s doen hieraan mee, zodat er door verschillende programmalijnen van de organisatie heen aandacht is voor de doelgroep jongeren. Wat opvalt tijdens ons traject tot nu toe is hoe belangrijk het is om echt de tijd voor de doelgroep te nemen. Het luisteren en het serieus nemen van de jongeren zijn heel belangrijk. Het is van belang om te kijken naar collega’s die op een goede manier met deze doelgroep om kunnen gaan. Daarnaast is diversiteit in het team belangrijk, omdat de ene jongere juist beter klikt met een collega die wat meer afstand houdt in een gesprek en de ander zich beter kan vinden in een extraverte collega. Wat soms ook kan helpen is wanneer ze een rolmodel hebben, bijvoorbeeld iemand die vroeger tot de doelgroep behoorde. 

Dit lijkt een open deur, maar het is de kunst om niet te snel te willen toe werken naar 'een oplossing' of 'een antwoord'. We zijn in de bibliotheek te vaak gericht op resultaat boeken, vertellen dat we 'de oplossing' op de plank hebben liggen, niks mis mee, maar daar verliezen we ook de kans mee om doelgroepen zoals jongeren (en ik denk dat het voor bijna alle doelgroepen geldt) veel nauwer aan ons te verbinden en samen te ontdekken wat we voor elkaar kunnen betekenen. In de gesprekken blijkt dat de jongeren ons ook heel veel te leren hebben in de manier waarop wij contact met hen leggen en met hen omgaan. Voorlopig dus nog niet uitgeleerd in dit project!

De kracht van muziek

Eind februari mocht ik mee met het Regionaal Jeugd Orkest Artiance (RJOA) op uitwisseling naar Bath. Een bus vol kinderen tussen de 12 en 21 jaar, een aantal 'orkestouders', 2 acteurs en hun docent, de dirigent en de 'viooljuf' en 2 leden van het management stonden op zondagochtend om 6.15 uur klaar voor vertrek. Na het inpakken van de instrumenten en de bagage, het uitzwaaien door de ouders vertrokken we richting Calais om daar de boot te nemen.

In Bath heeft het orkest in 2 dagen tijd 6 keer opgetreden. Als eerste in een verzorgingstehuis voor dementerende bejaarden. Daar werd door de acteurs in een aantal korte scenes tussen de muziekstukken door het verhaal van Truus Wijsmuller verteld. De bewoners van het tehuis genoten van de muziek en sommigen schoten na de voorstelling de acteurs aan om herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog op te halen. Mooi om te zien hoe de muziek de bewoners raakte, sommigen wiegend in hun stoel, anderen meezwaaiend met hun hand als waren ze de dirigent of aandachtig luisterend.

Bij de basisschool waarna er daarna 2 keer werd opgetreden kwamen de kinderen heel braaf binnen, gingen braaf zitten en luisterden vol aandacht. Bij beide optredens werd een kind gevraagd de dirigent te helpen met dirigeren. Zo trots als dat kind dan voor het orkest stond. Zo mooi om de interactie te zien met alle kinderen en het orkest. Gespannen koppies, opgetogen gezichten, meedeinende lijven. Trotse orkestleden die blij waren met de reacties van de kinderen.

De laatste dag 3 optredens op een school voor speciaal onderwijs. Ook hier een grote klik tussen de leerlingen en de orkestleden. Soms ook best confronterend voor de orkestleden, die in veel gevallen best een bevoorrecht leven hebben en nu heel direct zagen en ondervonden dat niet iedereen dezelfde kansen in het leven heeft. Heel mooi om te zien dat de orkestleden ook oogcontact legden met de leerlingen, dat er interactie was. Dat er gezamenlijk muziek gemaakt werd, samen gezongen. Dat er bij beide groepen ontroering en blijdschap beleefd werd. Het was een ervaring die volgens mij heel veel impact heeft gehad, iets wat de kinderen en ikzelf zeker ook niet snel zullen vergeten. Verbinding over grenzen heen. Dat is de kracht van muziek. 

Werkbezoek raadsleden gemeente Alkmaar

Gisteravond ontvingen we de raadsleden van de gemeente Alkmaar. Tijdens coronatijd lukte het niet om raadsleden op locatie kennis te laten maken met alles wat Artiance, Bibliotheek Kennemerwaard en ABC Huis te bieden hebben. Gisteravond kon het gelukkig weer. Na een korte presentatie over het nieuwe meerjarenbeleidsplan en hoe dat aansluit op de speerpunten van de gemeente konden de raadsleden korte 'workshops' volgen van collega's die inzicht gaven in een aantal van onze aansprekende projecten. Ik noem ze hieronder:

SPOT: een creatieve werkplaats voor psychisch kwetsbare jongeren. Een samenwerking tussen Artiance en GGZ Noord-Holland Noord, mede gefinancierd door het fonds Cultuurparticipatie en door de gemeente Alkmaar. Naast één van de kunstdocenten waren er ook vier jongeren die heel goed aan de raadsleden konden uitleggen wat dit project voor hen betekent. Inmiddels hebben we al tussen de 150 tot 180 jongeren geholpen om uit de put te komen en weer focus in hun leven aan te brengen. Zodanig dat ze weer terug kunnen naar school of naar werk.

Groots Alkmaar: een maandelijkse online tv-uitzending voor en door senioren. Een samenwerking tussen Artiance en Bibliotheek Kennemerwaard De senioren die dit samen met een filmer/regisseur maken legden uit wat ze doen, hoe ze op zoek naar aansprekende culturele activiteiten of instellingen zijn en die maandelijks uitlichten. Op die manier worden ouderen aangemoedigd om er op uit te gaan en cultureel actief te worden of te blijven. De uitzending wordt ook uitgezonden op de lokale tv en heeft zo een groter bereik dan de al 600 kijkers op YouTube.

Kunstschool: Een project van Artiance waarbij mensen met een beperking en daardoor een afstand tot de arbeidsmarkt een vierjarige kunstopleiding kunnen volgen. Tijdens die opleiding worden ze creatief uitgedaagd om zichzelf verder te ontwikkelen en worden hen ook handreikingen gedaan (oa via een workshop van de bibliotheek op het gebied van social media) om hun kunst te vermarkten.

Escape game: Een project van Bibliotheek Kennemerwaard samen met Escape Room Egmond. Door het lezen van een aantal jeugdboeken waarin aanwijzingen zitten voor het op te lossen raadsel worden jongeren aangemoedigd om te lezen. Dit spel wordt op een aantal basis- en vmboscholen gespeeld en maakt kinderen op een andere manier enthousiast voor lezen.

CrossTown Murals: Een project van Artiance waarbij jongeren les krijgen in het maken van graffiti. Vervolgens wordt dit op legale plekken in de stad ook uitgevoerd en wordt er gewerkt aan een soort 'lint' van graffiti kunstwerken door de stad.

De Werkplaats: een project dat nog in de denkfase zit, naar voorbeeld van Plek 3 in bibliotheek Venlo. Een plek waar een rijke leeromgeving wordt nagestreefd en waarvoor Artiance en Bibliotheek Kennemerwaard subsidie van de gemeente Alkmaar heeft gekregen om een pilot voor 2 groepen kinderen te gaan opstarten. Een plek waar kinderen ondersteund worden in het nastreven van hun dromen, het vlammetje van nieuwsgierigheid en leergierigheid wordt aangewakkerd.

Taalhuis: Een langdurig project van de bibliotheek waarin laaggeletterde inwoners geholpen worden hun taalvaardigheden te verbeteren, geholpen worden digivaardiger te worden en hun rekenvaardigheid te vergroten. Daarin worden ook alternatieve en creatieve methodes gebruikt om de doelgroep te vinden en te bereiken. Zo gaat de bibliotheek er op uit met een bakfiets om in wijkcentra, op markten en andere plekken inwoners op te zoeken die niet uit zichzelf naar de bibliotheek komen. 

Proeftuin De Mare/Jobflow: In de vestiging van de bibliotheek De Mare is een proeftuin gestart als samenwerking tussen Artiance en Bibliotheek Kennemerwaard. We gaan met inwoners in gesprek over waar hun behoefte ligt. Het project JobFlow richt zich specifiek op jongeren zonder startkwalificatie. Om hun aandacht te vangen maken we gebruik van oa VR-brillen, iets wat ze leuk en spannend vinden en waarmee ook spellen kunnen worden gespeeld of ontwikkeld. Zo trekken we de jongeren de bibliotheek binnen en kunnen we samen met hen ontdekken wat hun dromen en ambities zijn en wat ze nodig hebben om die te vervullen. 

Al met al was het een volle avond en hebben we nog niet de helft laten zien van wat Artiance en Bibliotheek Kennemerwaard samen en ieder afzonderlijk doen. Tijdens de rondleiding bij Artiance kon er nog het één en ander worden getoond wat er aan muziek, theater en andere lessen wordt gegeven. Bij de bibliotheek zagen de raadsleden hoe het gebruik veranderd is door het leescafé, de bezoekers aan de leestafel en de studerende jongeren. Na afloop gaven de raadsleden aan dat ze het heel informatief was, dat er eigenlijk te weinig tijd was om alles in zich op te nemen. Nou dan doen we het volgend jaar gewoon weer!