Kerstcadeau

Drie weken geleden organiseerden we een discussieavond voor de raadsleden van onze vier gemeenten. Het thema was laaggeletterdheid en de rol die de bibliotheek speelt in bestrijding er van. Een geanimeerde avond. En zoals zo vaak vinden de beste gesprekken plaats tijdens het drankje na de tijd.

Zo ook nu. Een raadslid van D66, uit Alkmaar schoot MT-lid Jan Kaldenbach aan. "Waarom zijn jullie niet op zondag open?" Het antwoord van Jan was helder: "Het ontbreekt ons aan de middelen". We zijn nu wel af en toe een zondag open, maar elke zondag dat kunnen we niet betalen. En op een andere dag dicht gaan ten faveure van de zondag dat willen we niet . We vinden namelijk dat we mooie openingstijden hebben: elke werkdag van 9 uur 's ochtends tot 8 uur 's avonds; en op zaterdag van 10 tot 5 uur.

Het raadslid vroeg of wij gegevens aan konden leveren over wat de kosten zouden zijn van openstelling op zondag. Hij wilde een motie voorbereiden voor de raad waarin hij het college de opdracht zou geven de bibliotheek extra te financieren, vanuit het participatiebudget, voor de zondagopenstelling van september tot en met mei. Het raadslid van VVD en van de lokale partij OPA gaven aan dat zij deze motie zouden steunen. Zo maar!

We zijn natuurlijk in de pen geklommen en de berekeningen gemaakt. We hebben ook extra argumenten aangedragen waarom zondagopenstelling een mooi cadeau aan de stad zou zijn. Laagdrempelig, taalachterstanden bestrijden, mediawijsheid, cultuurbeleving door programmering op zondag etc etc. En we hebben natuurlijk ook verteld hoe succesvol de heringerichte bibliotheek tot nu toe is: elke maand zo'n 5.000 bezoekers extra dan daarvoor. 

We hebben ook nog op een rijtje gezet waarom we de extra middelen nodig hadden. En als je dat voor de politiek doet, zie je zelf ineens weer wat je de afgelopen jaren hebt bereikt. Vanaf 2006 zijn de bibliotheekvestigingen Alkmaar Centrum en Alkmaar De Mare in totaal 25 uur extra open gegaan. Zonder extra middelen van de gemeente, zonder sluiting van andere vestigingen, met meenemen van een taakstelling van € 70.000,-- en met het uitblijven van loon- en prijscompensatie. Al met al een bedrag van ongeveer € 254.000,-- door slimme oplossingen als zelfbediening en betere inzet van medewerkers op piek- en daluren. Je vergeet zo snel je successen te vieren, maar dit was natuurlijk al een prachtig resultaat in de afgelopen jaren.

Voorafgaand aan de raadsvergadering sprak ik vertegenwoordigers van de middenstand in de stad. Zij werken met de culturele instellingen samen om op een aantal zondagen in het jaar een cultureel programma te bieden in de stad. En ze financieren ook mee. Ze wilden graag weten hoe het zat met onze zondagopenstelling. Ik kon heet van de naald melden dat er een motie die avond zou worden ingediend. Ik vond het heel erg mooi wat de ene ondernemer zei (vrij vertaald): "De politiek moet begrijpen dat het hier niet om jullie en jullie publiek alleen gaat. Als jullie op zondag open gaan dan gaan jullie de levendigheid van de binnenstad versterken. Jullie trekken zo veel mensen, investeren in de bibliotheek is investeren in het MKB!"

Met die steun in de rug en het lobbywerk dat de indieners van de motie al hadden gedaan was het gisteravond eigenlijk een gelopen koers. We hebben een prachtig kerstcadeau van de gemeenteraad van Alkmaar gekregen, voor de burgers van Alkmaar. Vanaf januari zijn we elke zondag open.

Stap voor stap werken aan de toekomst

Vorige week dinsdag hielden we een studiedag met onze Raad van Toezicht en managementteam. We houden er van een externe spreker uit te nodigen om ons te inspireren. Dit keer hadden we Mari Nelissen en Marina Polderman van bibliotheek Noord Oost Brabant (NOBB)uitgenodigd. Twee van de schrijvers van het boeiende en vragen opwerpende essay : "Over bibliotheken en betrokkenheid". Samen met Mari en Marina hebben we met elkaar gesproken over wat de taak van de bibliotheek is, en welke mogelijkheden er liggen in de toekomst. Het was een open gedachtewisseling, elkaar vertellen over successen, experimenten, mislukkingen, weerstanden, ontwikkelingen.

NOBB is ongeveer gelijkertijd begonnen als Kennemerwaard met het nadenken over de toekomst. De startpunten waren iets anders. Bij NOBB hebben ze zich gerealiseerd dat alles altijd verandert, en dat het misschien wel slimmer is om stil te staan bij wat niet verandert. Tijd voor reflectie inbouwen, niet hijgerig achter trends aanlopen, goed proberen te duiden hoe veranderingen passen in het 'constante'. Nadenken over wat de eeuwigheidswaarde is van de bibliotheek. Dat vind ik een mooi uitgangspunt.

Vervolgens hebben ze in NOBB een verandertraject ingezet. Zoals Mari het zo mooi verwoordde: we hebben een Hollywood gevel neergezet.

De uitleningen als bibliotheekprestatie, en daarachter stevig aan het werk om een nieuw kompas voor de toekomst te vinden. Hij vindt, net als ik, dat de tegenstelling tussen 'retail'- en 'inhoud' bibliotheken een farce is. In de meeste gevallen wordt retail ingezet als middel om de doelstelling van de bibliotheek te verwezenlijken. Met dien verstande dat de bibliotheek niet werkt voor klanten, maar voor burgers. Dat betekent overigens niet dat je er geen marketing op los kunt laten, niet klantvriendelijk of klantgedreven zou moeten zijn. Pas toe wat je helpt om je doelstelling te realiseren.

In de gesprekken die ze met de medewerkers bij NOBB hebben gevoerd over de toekomst hebben ze een aantal zaken benoemd waar ze mee aan de slag wilden:
de bibliotheek kan beter informatie ontsluiten dan Google.
ICT en logistiek maken een te groot aandeel uit van de begroting, dat moet verschuiven naar innovatie.
Lokale verankering binnen de gemeente moet gewaarborgd zijn.
Verbreding en verbinding maken, connecties met de samenleving, zorgen dat je lokaal draagvlak hebt.

Dit alles heeft geleid tot veel experimenten bij de NOBB. Leidraad is daarbij een jaarlijks door de bibliothecarissen gekozen thema dat aanhaakt bij ontwikkelingen in de maatschappij. De medewerkers, bibliothecarissen worden geacht veel te lezen, bij te zijn op de boekenrubrieken in krant, op radio en tv. Hun vakkennis is het kapitaal waarmee NOBB aan de slag gaat. Er is vrijheid voor medewerkers op bepaalde plekken in de organisatie waar ze kunnen experimenteren. Tegelijkertijd is er natuurlijk ook nog het logistieke proces, de uitlening die moet draaien. Dat spanningsveld moet de bibliotheek mee om zien te gaan. Beide processen zijn essentieel en medewerkers die aan één van die taken een goede bijdrage leveren verdienen waardering.

Binnen de NOBB wordt de nieuwsgierigheid van medewerkers aangemoedigd. Daarbij wordt er ook van uit gegaan dat je als bibliothecaris geen 9 tot 5 mentaliteit hebt. Bibliothecaris ben je 24 uur per dag, 7 dagen in de week. Je hebt je ogen en oren open voor de ontwikkelingen in de maatschappij, en voor wat er speelt in jouw lokale gemeenschap. En daar maak je een vertaalslag op voor de bibliotheek. Aansluitend bij de doelstelling dat je aan leesbevordering wilt doen, informatievaardigheden wilt aanleren, burgers mondig wilt maken, en ze voldoende voorbereiden en toerusten om mee te kunnen doen in de maatschappij.

Tijdens de studiedag konden we mooie parallellen trekken tussen NOBB en Kennemerwaard. Wij hanteren iets andere uitgangspunten, onze inmiddels bij vaste volgers van mijn blogs bekende behoeftepiramide. Daarbij gaan we heel erg uit van wat de toegevoegde waarde is van de bibliotheek, en vooral met welk doel burgers naar de bibliotheek komen. Een experiment als Kennismakers van NOBB past heel goed in ons idee over bijdragen. Je kennis delen via de bibliotheek. En dat zijn we nu stapsgewijs aan het uitzoeken hoe we dat zo goed mogelijk kunnen faciliteren en aanjagen.

Het kunnen en mogen experimenteren is iets dat ook heel erg bij Kennemerwaard past. Guerrilla-innovatie, belonen als mensen bereid zijn dat stapje extra te doen om iets nieuws te bedenken dat past in de doelstelling van de bibliotheek. Ons Groen Informatie Platform is daar een prachtig voorbeeld van. Ruimte maken voor innovatie, die slag hebben we gemaakt, en moeten we vooral ook vasthouden en uitbouwen. Medewerkers uitdagen hun vakinhoud te verbreden, te verdiepen en ze daar ook op laten uitblinken. Daar zijn we al wel mee bezig, maar dat kan nog beter en gestructureerder. Met kennis opbouwen van onze collectie, en daar vanuit lokale 'kennismakers' verdieping op kunnen bieden.

Het was een zeer geanimeerde studiedag, waarbij het uitwisselen van ervaringen tussen onze Raad van Toezicht, managementteam en de ervaringen van Mari en Marina mij weer heel veel input hebben gegeven voor het beleidsplan waar we volgend jaar mee aan de slag willen. Zoeken naar vragen waar je (tijdelijke) antwoorden op probeert te formuleren. Kennis delen en zo weer nieuwe ideeën op doen. Dat is toch het mooiste wat er is?