Terugkijkend op een geslaagde heropening

Afgelopen weken waren we druk bezig in Alkmaar Centrum om onze heringerichte bibliotheek klaar te maken voor de heropening van 27 september en de open dag op 28 september. Alles was tot in de puntjes voorbereid en iedereen had er zin in. We hebben vrijdag en zaterdag twee zeer geslaagde dagen gehad. Op vrijdag vooral collega's, relaties, politici die kwamen om te kijken en te luisteren, op zaterdag een vol programma met een proeverij van wat de bibliotheek allemaal te bieden heeft. Als je benieuwd bent dan ben je van harte welkom om te komen kijken, om te vragen, om uit te proberen. Wil ik hier op deze plek de openingsspeech met jullie delen, waarin volgens mij duidelijk wordt waarom we het allemaal gedaan hebben.

Vandaag staat er een trotse bibliotheekdirecteur voor u. Trots op onze heringerichte bibliotheek. Een bibliotheek die is aangepast op de wensen van veel van onze gebruikers, en aangepast op de rol die de bibliotheek in deze veranderende tijd speelt in de samenleving.

Deze verandering hebben we grotendeels op eigen kracht gedaan. We hebben de ideeën die elders in het land en in onze vestiging Akersloot al,waren uitgetest hier in Alkmaar Centrum verder uitgewerkt en doorgevoerd. Daarbij hebben we zelf van te voren goed nagedacht over de nieuwe elementen die we wilden inbrengen. Inbreng van de eigen ideeën, en inbreng van eigen geld. En inzet van onze eigen mensen. Ik wil op deze plek alle medewerkers van Alkmaar Centrum en degene van andere vestigingen die zich hebben ingezet voor en tijdens de herinrichting nogmaals hartelijk danken. Zonder jullie inzet en betrokkenheid was het niet gelukt. Dank jullie wel. Want dit alles hebben we gerealiseerd zonder extra subsidie van de gemeente.  Nu zijn echter de centen op, maar het succes van deze nieuwe inrichting smaakt naar meer. Dus u begrijpt.... Vertegenwoordigers van de politiek dat we heel graag onze vestiging in De Mare ook zo'n make-over willen geven. En niet alleen in Alkmaar maar ook onze andere vestigingen zouden we wat graag zo mooi en actueel maken…..

Is er nu veel veranderd in de bibliotheek? Ja en nee. We zijn nog steeds van boeken, van lezen, van informatie.  Dat aandacht voor lezen nog steeds belangrijk is blijkt maar weer uit het artikel in het NRC van vorige week, waaruit blijkt dat Nederland het niet goed doet op het gebied van leesvaardigheid. We zijn nog steeds van rust, maar ook van reuring. We zijn van leesplezier, recreatie, maar ook van verdieping en van het debat. De waarheid en de leugen staan naast elkaar op de plank en we geven mensen handvatten over hoe je informatie kunt vinden en hoe je die beoordeelt op betrouwbaarheid. We maken kinderen mediawijs en informatievaardig. We zetten ons in om laaggeletterdheid te bestrijden, en we zijn een platform voor het uitwisselen van informatie over duurzaamheid en erfgoed. We zijn voor iedereen, van 0 tot 100.

Deze bibliotheek is voor en door onze bezoekers. Zo zijn de teksten op de kleden geschreven door 3 bezoekers van de bibliotheek. Ze verwoorden wat de bibliotheek voor hen betekent. Die bijdrage is maar één vorm van wat burgers bij kunnen dragen aan de bibliotheek. Zo is de bibliotheek meer en meer een platform aan het worden waar mensen hun kennis delen met anderen. Dit podium waarop ik sta is de afgelopen tijd al gebruikt voor een workshop over voetreflexologie, een lezing over glas in lood in Alkmaar en voor een dj remix cursus. Mensen hebben kennis en vaardigheden en willen die delen met anderen. Samen kom je verder.  En welke plek is daarvoor beter geschikt dan de bibliotheek, die er is voor vrije toegang tot cultuur, informatie en educatie.

De bibliotheek is natuurlijk ook nog steeds een plek waar je boeken kunt lenen, en doordat we nu veel meer kunnen tonen wat voor een prachtige verhalen onze collectie vormen,   zien we ook dat onze leden meer gaan lenen. Ze worden verleid. In 2012 werd deze bibliotheek bijna 300.000 keer bezocht. Ik vertrouw er op dat we in 2013 daar over heen gaan. Vandaag krijgt u een voorproefje  van wat de bibliotheek allemaal te bieden heeft. Ik nodig u nu graag uit om rond te kijken, dingen te vragen, uit te proberen en vooral te genieten. 

Masterclass New Librarianship, deel 8

In week 3 van de lessen van David Lankes over New Librarianship gaat het over de bibliotheken. Lankes begint er mee te zeggen dat je van een bibliotheek meer mag verwachten dan alleen boeken. En dan zegt hij precies wat mij uit het hart gegrepen is en wat ikzelf ook vaak zeg: boeken zijn (of boeken uitlenen) geen doel op zich, zij zijn een middel. En dus zegt Lankes, is zeggen dat we zonder boeken en zonder e-boeken niets zouden kunnen, dat we reddeloos verloren zijn niet waar. Dat het lastig zal zijn, dat klopt natuurlijk wel, want het beeld dat mensen van ons hebben is dat we van uitlenen zijn.
Vervolgens haalt hij Ranganathan's vijf wetten van bibliotheekwetenschap (uit 1931!!) aan:

Boeken zijn er om te gebruiken
Iedere lezer zijn boek
Voor ieder boek een lezer
Bespaar tijd voor de lezer
De bibliotheek is een groeiend organisme.

Dat probleem van informatieschaarste bestaat niet meer, sterker nog.... Er is sprake van informatie-overvloed, -overdaad en -obesitas. Waar nu een gebrek aan is, is aan tijd. Gebrek aan tijd om informatie tot je te nemen, gebrek aan tijd (of vaardigheid) om de keuze te kunnen maken uit al die informatie van wat voor jou belangrijke en toepasbaar is.  En er is misschien ook wel gebrek aan attentie/belangstelling, aan interesse in de 'juiste' informatie.  Ik had vorige week daar nog een discussie over, of er wel brede maatschappelijke belangstelling is voor het brede spectrum aan informatie. Of er wel mensen zijn die iets diepgravend willen navorsen. Dat zou ook de taak van de bibliotheek moeten zijn, om iemand uit te dagen niet alleen naar bevestiging van zijn eigen denkbeelden te zoeken, maar ook juist op zoek te  gaan naar de tegengeluiden. Want alleen dan kun je je een eigen mening vormen en blijf je kritisch nadenken.

Omdat we in een tijd zitten waarin de wereld om ons heen snel verandert, is het nodig om als bibliotheek mee te veranderen zodat we van waarde blijven. Dat betekent volgens Lankes dat wij als medewerkers van de bibliotheek en ons publiek moeten worden heropgevoed. Onze denkbeelden en onze acties, onze dienstverleningsideeën zijn gebaseerd op een oud paradigma. Bibliotheken zijn opgericht in de tijd dat boeken prijzig waren en informatie schaars was. Door het zakken van de productieprijs van boeken, en een verhoging van het budget van bibliotheken hebben we een enorme bloei doorgemaakt in uitleen- en bezitcijfers. We bouwden grote collecties op en de uitleencijfers gingen sky high. Wat waren we succesvol, en wat stapten we graag in de valkuil van schermen met de uitleencijfers. Waren we toen al zo slim om de behoefte er achter te noemen en te gebruiken als verantwoording naar onze subsidiegevers? We hadden het toen ook wel over volksverheffing, maar in mijn beleving koppelden we dat vooral aan het bevorderen van lezen van 'de massa'. Of we toen al in kaart brachten wat we er allemaal naast deden (klassenbezoeken, computerlessen, zoeklessen, lezingen etc.) dat heb ik zelf niet meer zo voor ogen. 

flickr.com

Lankes zegt dat we in de lobby die wij voeren naar politiek en burgers het belang moeten benadrukken voor een goede informatievoorziening voor de gemeenschap. Dit is belangrijk op korte en lange termijn. Lankes bedoelt informatie in de breedste zin. In blijven zetten op alleen boeken of e-boeken is een doodlopende straat. Het gaat Lankes echt om kennis-creatie, het faciliteren er van en het aanzetten tot en uitdagen van je gemeenschap om zichzelf te verbeteren. De bibliotheek als belevenis, als gedeelde ervaring. Dat moet je als bibliotheek, als bibliothecarissen samen met je gemeenschap willen doen, gedeelde verantwoordelijkheid waarbij de bibliothecaris toegerust is om dit creëren samen vorm te geven. Dan helpen boeken, databases, kranten, tijdschriften allemaal, maar dat is het dus niet alleen. Het gaat er om dat je burgers medeverantwoordelijk laat worden voor het kritisch burgerschap, voor het verbeteren van de maatschappij. Om in Kennemerwaard termen te spreken, om bij te dragen aan de maatschappij.

Ik vind het een enorm uitdagend idee om hiermee aan de slag te gaan. We zijn in Kennemerwaard stapsgewijs bezig. In onze bibliotheek van 100 talenten in Heerhugowaard vragen we kinderen wat zij willen leren en hoe ze dat willen doen. Zij helpen mee het educatieve programma te vullen. In onze heringerichte vestiging Alkmaar Centrum vragen we mensen die een folder of poster in de bibliotheek kwijt willen of zij iets over hun cursus of lezing op ons podium willen vertellen. Dat hangen we nu op aan onze bovenste trede 'bijdragen' van de behoeftepiramide, dat we een platform willen bieden aan een ieder die zijn/haar informatie wil delen met een ander in de maatschappij. En wij moedigen dat op deze manier aan. En het grappige is dat heel veel aanbieders van cursussen en lezingen het vreselijk leuk vinden om in de bibliotheek iets te komen vertellen over hun vak. 

We hebben het in Kennemerwaard nu nog niet 'opgehangen' aan de missie van Lankes, omdat wij ons die nog niet eigen hebben gemaakt. Daarvoor wil ik volgend jaar een begin maken door met onze gemeenschappen, met onze medewerkers in gesprek te gaan. Waar willen we naar toe als bibliotheek, wat willen we zelf, wat is onze ambitie, en wat wil onze gemeenschap van ons. Een spannende reis die begint met dit soort denkexercities. 
Lankes sluit deze sessie af met een filmpje over goede en slechte missie statements. Hij geeft een aantal voorbeelden van goede missies en van minder goede. Crux van een goed verwoorde missie volgens Lankes is dat hij kort is, krachtig, actief, proactief, inspirerend en niet op aanbod gericht van 'spullen'. Dus vrije toegang tot informatie, cultuur en educatie .... dat is niet actief genoeg..... ook werk aan de winkel voor de IFLA ;-)

Masterclass New Librarianship, deel 7

Ik hoop dat ik het ga halen om de masterclass af te maken, de agenda stroomt vol en iedereen begint op stoom te komen. Hoe zegt men dat ook al weer? "Willen is kunnen" Ik ga mijn best doen. Dit wordt in ieder geval weer een lang blog.

Een reflectie op wat David Lankes schrijft naar aanleiding van het Salzburger Curriculum. Uitgedacht door een aantal slimme mensen uit bibliotheken en musea. Waar hij driftig gebruik van heeft gemaakt.
Deze groep slimmeriken hebben met elkaar bedacht wat de bibliotheek (en het museum) van de toekomst zou moeten zijn, en wat dat betekent voor de eisen aan de bibliothecaris van de toekomst.

Lankes deelt het Salzburger Curriculum in twee stukken op. Het framewerk en de actuele gebieden/onderwerpen. Onder het framewerk vallen de missie, de toepasbaarheid en de waarden. De missie schreef ik al eerder over op mijn blog. Over de toepasbaarheid van het curriculum zegt Lankes dat het formeel en voortdurend leren moet zijn. Volgens mij bedoelt hij dat je als bibliotheek in moet zetten op een leven lang leren. Voor je burgers en voor je zelf als organisatie met je medewerkers. De waarden die daarbij noodzakelijk zijn: openheid en transparantie, zelfreflectie, samenwerken binnen en buiten de bibliotheek, service, empathie en respect, continue leren en excellentie nastreven, creativiteit en verbeelding.

Daarna licht Lankes de actuele onderwerpen toe.

Transformationeel sociaal engagement: Als bibliothecaris moet je een vorm van activisme aanhangen. Daarmee bedoelt Lankes dat je een sociale verantwoordelijkheid moet voelen. Wij als bibliothecarissen moeten ons verantwoordelijk voelen voor de leerprocessen die een maatschappij, een gemeenschap nodig heeft om zichzelf te kunnen verbeteren. Dat betekent dat je een kritische sociale analyse moet maken. Wat speelt er in je gemeenschap en wat kun jij daar als bibliotheek aan bijdragen om hierin verbetering aan te brengen. Dat betekent dat je je zelf op de agenda moet zetten, maar dat je ook het publiek moet agenderen. Dus aansluiten bij wat je gemeenschap wil vanuit die doelstelling dat je de gemeenschap wilt helpen zichzelf te verbeteren. (Dat is dus niet u vraagt wij draaien). je moet er een lobby voor orgnaisaren, de bibliotheek sluit aan bij de grotere agenda van de gemeenschap. Dat maakt ook dat je veel beter naar mijn idee je maatschappelijke waarde kunt aantonen. Sterker nog, ik denk dat als je dit goed doet je dat nergens meer hoeft uit te leggen, dan doen anderen dat voor je. Je draagt dan namelijk bij aan het duurzaam oplossen van problemen, aan de duurzaamheid van een gemeenschap doordat je voor ze werkt en met ze werkt. Je begrijpt de maatschappelijk noden, je weet wat de maatschappij nodig heeft. Daar komt als kers op de taart ;-) conflictmanagement bij. Want dit is allemaal heel noodzakelijk en idealistisch, er zal altijd sprake zijn van conflicterende belangen of problemen. (Ik neem maar als voorbeeld de 20% van de klanten die gericht zoeken die niet blij zijn als je de bibliotheek inricht op werelden, dat conflicteert met de 80% die willen snuffelen en nu na jaren behelpen wel blij zijn met een inrichting op thema). Je moet conflicten kunnen benoemen, en daar waar mogelijk op zoek gaan naar de gezamenlijke waarde. (In het geval van mijn voorbeeld, die klanten die gericht willen zoeken een alternatief bieden van gratis thuis reserveren en het dan op kunnen halen in de bibliotheek).

www.powerpr.nl

Technologie: Lankes zegt dat je in de eisen voor vaardigheden van bibliothecarissen niet heel specifiek moet maken welke kennis men moet hebben van technologie. Er verandert namelijk veel en snel op dat gebied, dus is het handiger om in de eisen op het beoogde resultaat te gaan zien. Zoals het creëren van en onderhouden van een effectieve virtuele aanwezigheid op internet (webpresence). Verder is de vaardigheid om technologie aan te leren belangrijk, en de vaardigheid om die over te kunnen dragen aan collega's en de community. En bij die overdracht moet je als bibliothecaris de vaardigheid hebben om dat over de generaties heen te doen. Flexibiliteit is zeer belangrijk, kun je als bibliothecaris schakelen op en evolueren met de technologie. Ik zie het bij me zelf (hand in eigen boezem), ik heb braaf 23 dingen gedaan, en getuige dit blog en mijn twitteraccount maak ik ook wel gebruik van een aantal geleerde zaken. De verdiepdingen, de muziekdingen, ik heb er niet of nauwelijks naar gekeken moet ik in alle eerlijkheid bekennen. Nu is de vraag of het voor mij als directeur van belang is om alle nieuwe technologieën onder de knie te hebben, maar ik hink een beetje op twee gedachten daarbij. Goed voorbeeld doet ten slotte goed volgen ;-)  Wat verder dan nog door Lankes wordt genoemd is dat je als bibliothecaris in staat moet zijn om te crowdsourcen, naar buiten te reiken. Met crowdsourcing bedoelt Lankes niet dat je daar op zoek moet naar de derde geldstroom, hij bedoelt dat je je burgers mee laat denken in het vinden van oplossingen. De wisdom of the crowd aanspreken.

Management voor participatie: Om je gemeenschap goed ten dienste te kunnen zijn, en om ze te laten participeren in jouw bibliotheek heb je volgens Lankes begrip van institutionele duurzaamheid nodig. Hoe zorg je voor het voortbestaan van jouw organisatie, van jouw initiatieven. Daarvoor heb je kennis nodig van fondsen, gemeentelijke geldstromen en ook van hoe je je relevantie aantoont. Je zult moeten lobbyen voor je organisatie. Dat is de verantwoordelijkheid van iedere bibliothecaris. En mij uit het hart gegrepen! Van mij mogen medewerkers het best oneens zijn met beslissingen die door managementteam en mij genomen worden. We kunnen daar intern over discussiëren en kijken of we nader tot elkaar kunnen komen. Waar ik echt laaiend van word is als ik een medewerker tegen een bezoeker hoor zeggen: Dat hebben 'ze' boven besloten, ik vind het ook niks of woorden van dergelijke strekking. We staan samen voor de goede zaak, en daar hebben we het intern over. Naar buiten hebben we één  verhaal. En als je je daar niet in kunt vinden moet je je afvragen of je dan wel voor deze bibliotheek wilt werken, of hoe je verandering kun aanbrengen in het gekozen beleid door intern te bespreken hoe het anders kan.
Lankes zegt dat je als bibliothecaris ook een besef moet hebben van bedrijfsvoering, van budgettering en van economie. Eigenlijk de basis van huishouden zal ik maar zeggen ;-) Het is goed je af te vragen wat dingen globaal kosten en welke opbrengsten, in harde pecunia of in maatschappelijke waarde daar tegen over staan. Verder zegt Lankes dat je ethiek en waarden moet kennen, en met elkaar moet delen. Hij zegt dat je met elkaar moet delen. De voordelen en de winst, maar dat je ook moet weten wat je wanneer deelt met wie. Dat sluit voor mijn idee aan op wat ik hierboven zei. Verder moet je kunnen werken in en met interdisciplinaire teams, bestaande uit medewerkers van verschillende takken van sport en ook van verschillende instellingen. Dat zal in de toekomst meer en meer het geval worden als je je echt wilt gaan richten op het helpen verbeteren van gemeenschappen. En als laatste binnen dit hoofdstuk zegt Lankes dat je goed moet zijn in het analyseren van gegevens, vooraf zul je moeten bepalen welke impact je nastreeft, en welke waardering of waarderesultaat je zoekt. Als blijkt dat iets niet werkt zul je ook bereid moeten zijn de stekker er uit te trekken.

Management van 'eigendommen'/'bezit': Als bibliotheek heb je een collectie, data en een netwerk. Met deze vaardigheid bedoelt Lankes dat je als bibliothecaris ook goed moet weten hoe je dit 'bezit' moet bewaren. Hoe je het moet veiligstellen en conserveren, maar ook hoe je nieuw bezit vergaart. Welke visie heb je op je collectie, waar bestaat die uit en vooral: voor wie is de collectie bedoeld. Lankes zegt ook dat als je weet voor wie je collectie bedoeld is, je de vaardigheid moet hebben om die zo goed mogelijk te verspreiden. Je wilt tenslotte je schatten zo goed mogelijk delen en onder de aandacht brengen. Dus kennis van marketingtechnieken (in basis), kennis van ontsluiting, weten wat werkt, en dingen uitproberen. Lankes kijkt naar de bibliotheek en de collectie in de breedste zin van het woord. Hij heeft het over een markt van ideeën. Dat beeld spreekt me erg aan, zo'n markt met allemaal (streek)producten waar je lekker tussen de kramen kunt snuffelen, overal wat proberen en proeven en op een gegeven moment precies weten bij wie je wat kunt halen.

Culturele vaardigheden: Onder dit kopje zet Lankes een flink aantal zaken op een rij die heel erg actueel zijn. Hij heeft het over de bibliotheek als stilteplek. In de loop der jaren werd de bibliotheek daar heel erg mee geassocieerd, en zijn er ook in heringerichte bibliotheken (ook de onze) stilteplekken gecreëerd. Waar je je kunt concentreren en terug trekken om je nieuwe ideeën eigen te maken. Maar tegelijkertijd zegt Lankes dat je ook nieuwe vormen van leren moet onderzoeken en aanbieden als bibliotheek. Bied een discussieplatform aan, probeer gaming in de bibliotheek uit, daag uit en prikkel. De nieuwe collectie volgens Lankes gaat langs nieuwe scheidslijnen. Die scheidslijnen zijn cultuur, ras, ideeën, leeftijd, sekse. Binnen die groepen en tussen die groepen zit een spanningsveld. Niet dezelfde leerbehoeften en niet dezelfde manier waarop, en ook niet altijd begrip voor elkaar. Wij zien het in onze heringerichte bibliotheek waarbij er door sommige bezoekers wordt geklaagd dat we de jeugd over drie plekken hebben verdeeld. Dat levert bij sommige leden de verzuchting op dat het vroeger in ieder geval maar op één plek lawaaiig was, en nu nergens meer rustig. Hetgeen natuurlijk behoorlijk overtrokken is, maar dat toont aan dat er over en weer niet altijd begrip is. Je zult dus als bibliothecaris goed moeten kunnen communiceren en kunnen bemiddelen tussen groepen met die verschillende behoeften. Interculturele vaardigheden! Je moet op micro en macro niveau kunnen analyseren wat er aan de hand is en kunnen schakelen tussen de behoeften van de verschillende groepen. Dat is echt niet eenvoudig, een behoorlijke opgave. Het helpt als je als bibliotheek een gevarieerd personeelsbestand hebt, in leeftijd, sekse en  afkomst. Met het hebben van culturele vaardigheden bedoelt Lankes ook dat we zoveel mogelijk vaktaal moeten vermijden, of op zijn minst begrijpelijk moeten maken. Dat is een valkuil, ik weet dat wij het wel eens hebben over 'de catwalk', 'de werelden', 'het medialab', 'displayen'..... Als laatste van de culturele vaardigheden noemt Lankes dat je verschillende manieren van leren en van geletterdheid moet kunnen ondersteunen. Dat betekent dat je leren via gesprek, via contemplatie, via gaming, via beelden (ik denk dat gelijk ook 100 talenten) moet kunnen ondersteunen. Je moet je gemeenschap kennen en dezelfde taal als zij kunnen spreken.

Kennis/leren/innovatie : Lankes sluit dan af door te zeggen dat bibliotheken niet hetzelfde is als boeken, als een database of een gebouw. Bibliotheken zijn een missie, een 'learning space'. Dat betekent echt een positieverandering, die we niet alleen intern nog moeten maken maar ook heel erg duidelijk met onze buitenwereld moeten delen. Daar moeten we samen als bibliothecarissen aan willen bouwen. Soms moet je improviseren en soms moet je innoveren. Het gaat er om dat je als bibliothecaris op de informatietaak gaat zitten, je interpreteert de informatie en je verspreidt hem. Jij als bibliothecaris weet hoe je de informatie moet zoeken en hoe je die op betrouwbaarheid moet beoordelen. En dat is ongelooflijk waardevol. Om Neil Gaiman te citeren: Google kan je 100.000 antwoorden geven, een bibliothecaris kan je het goede antwoord geven.