Al doende leren op onbekend terrein

We zijn als bibliotheek Kennemerwaard bezig met een groot project dat de naam The Third Space draagt. In dit project zijn we samen met nog 8 bibliotheken, medegefinancierd door PICA op zoek naar hoe we bepaalde doelgroepen beter kunnen bedienen. We onderzoeken waar hun behoeften liggen en gaan samen met hen ‘iets’ ontwikkelen dat past bij hun vraag. We willen ook ontdekken hoe we ons aanbod hybride kunnen maken, online en offline. We hebben een kleine kerngroep, projectgroep die het project trekt.  Het is een zoektocht op voor ons (relatief) onbekend terrein

We hebben ervoor gekozen om ons te richten op jongeren zonder startkwalificatie. Dat sluit mooi aan bij een proeftuin die we in onze vestiging De Mare aan het opzetten zijn en bij het project JobFlow dat we met subsidie van de Koninklijke Bibliotheek uitvoeren voor diezelfde doelgroep.  

Waar te beginnen? Het is een groep die de bibliotheek niet of nauwelijks bezoekt en die de bibliotheek niet of nauwelijks bereikt. Hoe groot is deze groep eigenlijk? Daarvoor doet onze marketingmedewerker, tevens projectleider, eerst stevig deskresearch. En wat blijkt, juist in de wijk De Mare is deze doelgroep oververtegenwoordigd bij aansprak op jeugdzorg. Hier ligt dus wel een kans om iets voor deze groep te doen.  

Om de doelgroep te kunnen bereiken hebben we contact gezocht met de verschillende partners in de stad. In het gebouw van één van onze partners hebben we een bijeenkomst met jongeren gepland waarin we hen bevragen op waar ze tegen aan lopen, of ze nog wel eens in de bibliotheek komen, waarvoor ze wel naar de bibliotheek zouden willen komen. 

De belangrijkste opbrengsten van die bijeenkomst is dat jongeren gelijkwaardig behandeld willen worden en dat ze niet oordelend tegemoet getreden worden. Dat krijgen ze al te vaak van ouders, onderwijs en hulpverleners. De bibliotheek kan daarin dus echt onderscheidend zijn en daar ligt ook gelijk een uitdaging voor ons. Te vaak hebben jongeren al een negatieve ervaring met de bibliotheek gehad, zijn ze eruit gestuurd omdat ze zich ‘niet hebben gedragen'.  Hoe zorgen we ervoor dat we op een open manier met jongeren het gesprek aangaan als ze in de vestiging wat al te zeer ‘aanwezig’ zijn. 

Lezen doen deze jongeren niet of nauwelijks meer, lenen doen ze zeker niet. Op waarvoor ze dan wel naar de bibliotheek willen komen zijn de antwoorden divers. Een soort rode draad valt wel te ontdekken in hun antwoorden. Vrijetijdsbesteding in de vorm van gamen, sporten, muziek of spelletjes. In mijn woorden: zorgen dat er een groep gelijkgestemden is waarmee ze dingen samen kunnen doen. Een ander element wat een aantal keren werd genoemd is het geven van informatie, onder andere over muziek, voorlichting over drugs en informatie over toeslagen, budgetteren, regelen van verzekeringen etc.  

In een vervolgsessie gaan we nadenken over iets wat we concreet de jongeren kunnen bieden en dat samen met hen ontwikkelen. Al doende leren met de jongeren en met elkaar. Wordt vervolgd dus... 

Espoo bibliotheek, studiereis Finland

 

Lippulaiva library in Espoo. Espoo is een voorstad van Helsinki. Deze bibliotheek is een flagship store, of in goed Nederlands het vlaggenschip van deze wijk in Espoo. Ze hebben zich laten inspireren door Oodi en andere bibliotheken in Scandinavie zoals Dokk1 en de Deichmann bibliotheek in Oslo. Het ziet er overigens totaal anders uit dan Oodi of Dokk1, Deichmann ken ik (nog) niet. 

De inrichting van de bibliotheek is in co-creatie met inwoners bedacht. De bibliotheek is gevestigd op de bovenste verdieping van een groot winkelcentrum. Zelf ben ik daar nooit zo'n groot voorstander van om een bibliotheek niet op de begane grond te huisvesten. Ja, de vierkante meters zijn er waarschijnlijk prijziger maar je verliest echt een gedeelte van je aanloop omdat mensen je moeilijker weten te vinden. De spontane binnenloop zal minder zijn omdat je er 'naar toe moet'. Dat gezegd hebbende was de bibliotheek op een doordeweekse middag best goed bezocht.

Het is qua uitstraling een warme bibliotheek met veel hout. Op de kinderafdeling is onder andere een kleine glijbaan, baby- en peuterboeken staan in bakken op hun hoogte dus op de grond.  Er is zelfs een kleine klimmogelijkheid op de kinderafdeling. Het is een combinatie van kunnen bewegen met kunnen zitten of hangen. De glijbaan heeft de bibliotheek te danken aan een meisje dat op de vraag; 'waar zou je nou echt gelukkig van worden als dat in de bibliotheek zou zijn' antwoordde: 'van een glijbaan'. Ze hebben wellicht wijs geworden door ervaringen zoals die van Rozet er voor gekozen om een heel kleine glijbaan te maken ;-) Er staan stoelen aan de zijkant van de peuter- en kleuterhoek zodat ouders daar kunnen zitten en naar hun kinderen kunnen kijken. En natuurlijk kun je daar ook voorlezen. 

Er zijn veel lees- en studieplekken, met een ouderwetse leeszaal uitstraling.  Gehoorgevend aan de wens van duurzaamheid is het meubilair gedeeltelijk gerecycled, opgeknapt en opnieuw bekleed. Het ziet er moet ik eerlijk zeggen heel gelikt uit, niet alsof het uit de kringloopwinkel komt. Maar misschien is het inderdaad wel het oude meubilair van de bibliotheek dat is opgeknapt.

Voorin de bibliotheek zit een speelruimte en een creativiteitshoek met mogelijkheid om zelf te schilderen en spelletjes te spelen zoals tafelvoetbal en gaming. Dat beantwoord duidelijk aan een vraag, er zitten de nodige jongeren en kinderen te spelen. Ik sla wel aan op de creativiteitshoek, een wand waarop kinderen met krijt en verf lekker kunnen tekenen en schilderen. Dat lijkt me wel iets voor in onze verbouwplannen in Alkmaar voor het ABC Huis.

Ook hier is een keuken waar gezamenlijk gekookt kan worden. Ik vind het opvallend dat dit blijkbaar redelijk gebruikelijk is in de Scandinavische of in ieder geval Finse bibliotheken. Ik vind het mooi, je kunt hier van alles rondom koken en gezond eten organiseren maar ook het publiek uit nodigen om gebruik te maken van de keuken. In plaats van de huiskamer van de stad de woonkeuken van de stad worden. Dé plek waar in de meeste huizen met een woonkeuken iedereen zich verzameld om tijdens het koken (of het kijken naar koken ;-) bij te praten over de dag en daarna gezamenlijk de maaltijd te genieten. 

We krijgen van het team een korte uitleg over hoe ze in de bibliotheek contact hebben met de basisscholen in hun werkgebied. Espoo kent een cultureel programma voor alle scholen waarin ze kennis maken met diverse kunstvormen. Daarnaast is er een apart bibliotheekprogramma waarin ook elk kind elk jaar kennis maakt met de bibliotheek. En dan is er ook zo’n programma voor sport. Het is wel bijzonder om te horen dat de bibliotheek dus zo belangrijk wordt gevonden dat er een apart programma voor is waar alle scholen ook op intekenen en dat dit niet onder het cultuurprogramma wordt gestopt. Tijdens de kennismaking krijgen de kinderen les in zoeken in de catalogus en programma's rondom leesbevordering. Een programma zoals De Bibliotheek op School kennen ze niet, de leesvaardigheid ligt hier hoger dan in Nederland. 

Op studiereis naar Helsinki

Begin juni had ik het voorrecht om met een aantal collega's uit Noord- en Zuid-Holland op studiereis te mogen naar Helsinki, om daar onder andere de nieuwe bibliotheek Oodi te bezoeken. Er valt veel te leren van onze Finse collega's, met enige jaloezie leren we over hun budget en het draagvlak voor bibliotheekwerk in de samenleving.

Bibliotheekwerk in Finland is gratis voor alle leeftijden. Oodi is faciliterend ingericht, er wordt weinig door de bibliotheek zelf georganiseerd, de stad en haar inwoners programmeren.  Het is een voorziening van/voor/door de stad. Je mag alle ruimtes gratis gebruiken, ook als instelling mits je dan je activiteit ook gratis aanbiedt aan de bezoekers. Er zit wel een check op of de verhuur van vergaderruimten niet door commerciële partijen wordt gekaapt. Dat is niet de bedoeling. 

 

Op scholen is er veel aandacht voor kunst en cultuur, lezen en taal en kennis en informatie. Een programma als Cultuur met Kwaliteit, Cultuur Primair kennen ze (al heet het anders), elke schoolklas krijgt gedurende de schoolcarrière meerdere malen te maken met diverse kunstvormen. Er is ook een apart programma voor de bibliotheek, maar dat zijn meer individuele klassenbezoeken. Zoiets als De Bibliotheek op School kennen de Finse bibliotheken niet. Veel scholen hebben zelf een schoolbibliotheek en lezen staat daar minder onder druk dan in Nederland. Samenwerking tussen centrum voor de kunsten en bibliotheken is niet gebruikelijk. De samenleving an sich is wel cultureel minded, we hebben veel musea gezien van diverse soorten waar ook programma’s voor kinderen worden gemaakt. 

 

In alle grote bezochte bibliotheken is er veel aandacht voor de makersplaatsen, voor leren programmeren en techniek. Opvallend vond ik dat in de 2 grote bibliotheken (waaronder Espoo maar daar schrijf ik een apart blogje over) een ‘gemeenschapskeuken’ was, vrij te gebruiken voor het publiek om er te koken en samen te eten. Het leek me naast 'huiskamer van de stad' ook een mooie geuzentitel om 'woonkeuken van de stad' te zijn, uiteindelijk is dat in een huis met een woonkeuken vaak de plek waar mensen zich verzamelen en gesprekken voeren.

 

Welke kansen/inspiratie heb ik gezien voor het ABC Huis: 

• De studio’s waarin je muziek kunt maken en opnemen.  

• De verzameling van cassettebandjes en cd’s van plaatselijke muzikanten die door leden zelf zijn aangedragen zodat ook andere inwoners deze muziek leren kennen en er van kunnen genieten. 

• Het van/voor/door programmeren, in Helsinki is dit al zo gewoon dat de bibliotheek er zelf bijna niets meer voor hoeft te doen. Ze faciliteren. Ze hebben de jaren ervoor wel veel samen met ‘de stad’ opgetrokken zodat mensen het nu ook weten en er gebruik van maken. 

• De makersplaatsen, veel ruimte voor creativiteit en zelf dingen uit proberen, ontwerpen etc. 

• Niet alles invullen, het belang van open ruimtes zodat bezoekers er zelf een invulling aan kunnen geven. 

 

 

Oodi is de nieuwe centrale bibliotheek van Helsinki. 

Het is een groot modern gebouw, hout en glas en beton. Het ligt mooi aan een plein omzoomd met grasveld waarop met mooi weer gerecreëerd wordt. Voor de ingang aan het plein een soort stormbaan met klimtoestellen om in te klimmen en te spelen voor de jeugd en een basketbalveldje. Een skateboardbaan waarin je rondjes kunt draaien. Al die buitenfaciliteiten worden goed gebruikt, er zijn geen woningen in de directe buurt, wel ‘om de hoek’ dus hopelijk geen klagende buren. Al deze buitenfaciliteiten versterken het gevoel van plezierig toeven en de insteek van de Scandinavische levensvisie van spelend en bewegend leren. 

Dan naar binnen waar nog meer moois te beleven valt. 

Op de gegane grond bevindt zich een grote ontvangst ruimte, er staan alleen sprinters maar verder geen andere boeken. Er zijn 3 balies en een extra tijdelijke balie met printmogelijkheden voor een coronabewijs. De drie balies zijn verdeeld: 1 voor Europa/Europese informatie, 1 voor informatie over Helsinki, en 1 voor de bibliotheek. 

 

De ‘spelregels’ van de bibliotheek staan op het aankondigingenscherm, de waarden van de bibliotheek in drie talen; Fins, Zweeds en Engels. Respect, non-discrimation, comfort en well-Being, promise that our staff is here for you. Ik vind dat mooi gedaan, je weet wat er van jou als bezoeker wordt verwacht en ook wat je van het personeel mag verwachten. 

Op de begane grond is verder een restaurant, een filmzaal en een evenementenzaal, waar op het moment van bezoek een externe partij een bijeenkomst organiseert voor Oekraïense vluchtelingen die een eigen bedrijf willen opstarten. 

Oodi kent een grote eerste verdieping gericht op ‘maken’: studio’s voor opnames van muziek, vlogs of podcasts, naai- en breimachines, 3D printers, laser-cutters, muziekinstrumenten te leen, keuken met apparatuur. Het gebruik van apparatuur is gratis, je betaald voor materiaal zoals vinyl of plastic draad voor de 3D printers. Op de vraag of de bibliotheek ook samenwerkte met een muziekschool of centrum voor de kunsten was het antwoord ontkennend. Op de vraag waarom niet kwam geen antwoord 😉 Er is op de eerste verdieping altijd personeel aanwezig om te helpen of uitleg te geven. Daarnaast zitten er op deze verdieping game-ruimten, kun je reserveren en betreden met je bibliotheekpas. Heel slim gaan deze open om 14 uur als de scholen uit gaan, zodat de jeugd niet verleid wordt om niet naar school te gaan. Misbruik van de gameruimte, te ‘oude’ spellen voor kinderen wordt voorkomen doordat die gekoppeld worden aan de pasjes waarop de leeftijd te zien is. Ook op deze afdeling nog een expositieruimte, werk- en vergaderruimte en een open ruimte waar je met je laptop kunt werken. 

Tweede verdieping: zoals ze het zelf zeggen “de boekhemel”. Hier staat de collectie. De kinderafdeling is relatief kaal, er zijn speelkleden en wat kleine attributen voor kinderen om mee te spelen. Je wordt geacht je schoenen uit te doen. Er is veel aandacht voor voorlezen, in de peuter- en kleuterhoek zitten ouders met hun kinderen gemoedelijk bij elkaar. Er is een opstelruimte voor de buggy’s aan de zijkant bij het raam. Verder is het een redelijk lege ruimte, niet alles ingevuld. De voorleesruimte en een lezingenzaaltje zit onder het ‘balkon’.  Bovenop zit een chill-ruimte waar je ook je schoenen uit moet doen voor iets grotere kinderen of tieners. Loop en kijk je de andere kant op dan vind je daar de collectie bladmuziek, cd’s en dvd’s, bordspellen en de boeken. Er zit ook nog een kleine koffiecorner en een deur naar het dakterras. Ook hier zitten mensen te studeren of naar muziek te luisteren met een koptelefoon op. Her en der zijn informatiebalies maar die zijn niet perse bezet met personeel. Oodi kent een innamesysteem op de begane grond met een sorteerrobot. De robots brengen de ingeleverde materialen van de begane grond naar boven en transporteren het vanuit stations op de verdiepingen waar het door personeel verder wordt opgeruimd. Gereserveerde boeken staan niet op naam van lener in de kast, de lener krijgt bericht dat het boek/materiaal er is en op welke plank het moet staan.

 

Al met al een prachtige bibliotheek waar de inwoners van Helsinki ook goed gebruik van maken.

Alle dagen open, op werkdagen van 8-21, zaterdag van 10-20 uur.