Verdringing of niet?

Het blog van Peter van Nugteren naar aanleiding van de uitzending van Bieb-a-palooza roept om een reactie, want het betreft hier onder andere kritiek op de visie van bibliotheek Kennemerwaard, in de uitzending door Marieke van Hartevelt verwoord. Peter vraagt op Bieb-to-bieb om een bredere discussie in de branche, omdat uit reacties op zijn blog door medewerkers uit de bibliotheek blijkt dat zij zich bedreigd voelen door de inzet van vrijwilligers, dat de waardering voor het vak onvoldoende is, laat staan de waardering voor vrijwilligers. En dat beleidsmakers en bibliotheken een speelbal zijn geworden van de liberale politiek.

Juist…. Er staat nogal wat. Ik kan niet voor andere bibliotheken spreken, alleen voor onze eigen organisatie: bibliotheek Kennemerwaard. Daar werken we met zo’n 130-135 professionals en daarnaast ook nog zo’n 250 vrijwilligers. Onze betaalde krachten hebben we de afgelopen jaren steeds aangemoedigd om zich te ontwikkelen en mee te groeien in de veranderingen die gaande zijn in de bibliotheek en de samenleving. Zo hebben we al jaren (zoals bijna alle bibliotheken in Nederland) zelfbedieningsapparatuur, waardoor onze leners zelf hun boeken e.d. kunnen uitlenen en inleveren. Daardoor zijn er minder medewerkers nodig om dat logistieke proces te begeleiden. De vrijgekomen uren zijn oa ingezet voor uitbreiding openingsuren en voor het organiseren van activiteiten rondom taal- en leesbevordering, bestrijding laaggeletterdheid, lezingen en debatten, digitale vaardigheden etc. Zoals in veel bibliotheken gebeurt.

In de meeste van onze vestigingen worden ook vrijwilligers ingezet om leners te assisteren bij het bedienen van de zelfbedieningsapparatuur mocht een klant er niet uitkomen. Als het te ingewikkeld wordt is er een betaalde kracht die bijspringt. Het werk dat wij aan vrijwilligers bieden heeft ook als doelstelling om mensen (excuus voor het ‘kotswoord’ ) meer te kunnen laten participeren. Hun kansen in de samenleving te vergroten. In sommige gevallen heeft het ook geleid tot een betaalde baan, bij ons of ergens anders. En soms is het vrijwilligerswerk dat men bij ons doet een zinvolle tijdsbesteding, een maatschappelijke betrokkenheid van iemand die al betaald werk heeft. Vrijwilligers hebben we in alle soorten en maten (net als onze medewerkers ;-)

We hebben vrijwilligers voor de taalcafé’s, voor de digitale cursussen, voor de coderdojo’s, als gastheer/vrouw bij lezingen en activiteiten, als organisatoren van activiteiten voor en door ouderen. En in al die gevallen is er ook altijd een medewerker van de bibliotheek die begeleidt, coördineert, stimuleert, organiseert. Onze ondernemingsraad heeft zijn zorgen uitgesproken toen we deze beweging in gingen zetten. “Is dit geen verdringing van werk, en wat nu als iemand niet mee kan in de verandering?” Ik heb hen toen beloofd dat ik mij ‘dood zou knokken’ richting gemeenten om het budget voor personeel overeind te houden. Maar dat ik ook zie dat wat er van de bibliotheek wordt gevraagd andere kwaliteiten vraagt dan nu. Ik denk dat het in de toekomst waarschijnlijk met minder mensen zal moeten die een beter salaris krijgen. 

Die belofte heb ik in een personeelsvergadering ten overstaan van het voltallig personeel herhaald.

Zij mogen mij aan die belofte houden. Ik verwacht er ook iets voor terug. Ik verwacht dat onze medewerkers zich blijven ontwikkelen, en daar bieden wij ook de mogelijkheden voor. Binnen onze organisatie is veel ruimte om je bij te scholen, om te scholen en naar andere functies door te stromen of taken op te pakken. Verandering is een constante bij ons. En dat is best lastig, dat realiseer ik mij terdege! Dus hebben we ook een cultuur dat je bij ons, ongeacht je plek in de organisatie mee kunt denken en bij kunt dragen in de ideeën en plannen voor de toekomst. Al het genoemde in deze alinea geldt ook voor onze vrijwilligers, al gebiedt de eerlijkheid mij te zeggen dat dit nog in ontwikkeling is. Dat kan en moet nog beter.

Verdringing? Nee, wat mij betreft niet. Verschuiving, ja! Binnen Kennemerwaard maken we bewuste keuzes waar we ons als organisatie op willen onderscheiden. En dat is op kennis en professionaliteit, van onze medewerkers en onze vrijwilligers. Op al die terreinen waar we als bibliotheek actief op willen zijn vinden wij dat we zelf voldoende kennis in huis moeten hebben om het te kunnen organiseren of coördineren. En indien nodig vullen we die kennis aan met samenwerkingspartners met hun professionals of vrijwilligers.

Door ons zo op te stellen, bereid tot verandering en tot zelf initiatief nemen zien onze gemeenten ons als een solide samenwerkingspartner. Waarmee ze bepaalde doelen kunnen realiseren. 

Maakt ons dat speelbal van liberale politiek? Ik denk van niet. Als bibliotheek, management en onze specialisten, hebben we regelmatig gesprekken met wethouders, raadsleden, ambtenaren. En ja, als we met een liberaal politicus praten benadrukken we andere dingen dan wanneer we met een socialist praten, of met een christendemocraat. Onze doelstelling blijft altijd ons uitgangspunt. Doordat we onze boodschap iedere keer vanuit de kern vertellen, ‘volksverheffing’ om het maar ouderwets te formuleren, zijn we consistent. De gemeenten vragen ons met enige regelmaat of wij mee willen denken bij bepaalde vraagstukken, en ze zijn vaak ook (soms na enige tijd en na voorinvestering van de bibliotheek) om ons met projectgeld of structureel te subsidiëren voor een extra taak. En dat is bij ‘links’ georiënteerde colleges en bij ‘rechts’ georiënteerde colleges. Ik voel mij geen speelbal van de lokale politiek…. De bibliotheek is er voor en door de inwoners van onze gemeenten, we leveren een bijdrage aan hun persoonlijke ontwikkeling.

Ik heb ons vak hoog in het vaandel, ik ben bibliothecaris, en trots er één te zijn. Als in de doelstelling van de wet staat dat wij “bijdragen aan de persoonlijk ontwikkeling van het algemeen publiek ter verbetering van de maatschappelijk kansen”, dan geldt dat ook voor onze medewerkers en vrijwilligers. Verandering is een constante in het leven, dus pak de kansen die je geboden worden om mee te denken, te praten, te ontwikkelen.  Bij ons mag je fouten maken (misschien een beetje moeten zelfs, omdat je dan echt dingen uit probeert die je nog niet eerder deed), je hoeft niet perse naar een andere functie. Het mag en het kan. We helpen je. Wil je blijven werken in je oude functie, ook dat kan, mits je wel bij blijft in je vak. Je zult je vakkennis op peil moeten houden, we hebben goed geïnformeerde, goed geschoolde medewerkers en vrijwilligers nodig. En daar investeren we in.

Iedereen die wil en kan, mits we op hetzelfde subsidieniveau blijven, kan bij ons een leuke baan hebben. Wie niet kan, kan bijgeschoold, of we kijken naar een andere functie. En als dat niet in de organisatie kan, dan kijken we wat er buiten de organisatie mogelijk is. Wie niet wil…., daar gaan we het gesprek mee aan naar het waarom. En mochten we daar niet uitkomen, dan gaan we afscheid nemen van elkaar. Met respect voor ieders standpunt,  want je hoeft het niet met de gekozen koers van de organisatie eens te zijn.

Nu kan ik me voorstellen dat er collega’s in het land zijn, bibliothecarissen, die dit weer een echt managementpraatje vinden, uit de ivoren toren van een directeur. En er zullen er ook misschien wel een paar zijn in mijn eigen organisatie. Dat sluit ik niet uit, want je mag het bij ons best niet eens zijn met de directeur ;-) als we maar naar buiten één verhaal houden Misschien heb ik wel geen recht van spreken. Ik meet me dat toch een beetje aan, omdat ik als 8 jarig meisje al de juffrouw van de bibliotheek in Vollenhove elke woensdagmiddag ging helpen met boeken stempelen, boeken innemen en opruimen. Dat heb ik tot mijn 16^de gedaan. Daarna was ik zo verslingerd aan dit vak dat ik er meer van wilde weten en ben ik naar de bibliotheekacademie gegaan. En vervolgens ben ik van onderop begonnen als (eerst weer vrijwilliger bij een automatiseringsklus), toen tijdelijk, daarna fulltime als assistent-bibliothecaris…. En dan via allerlei wegen dan nu directeur. Mijn blik op werk en vrijwilligerswerk is vast gekleurd door mijn loopbaan. Dus nodig ik je uit voor een gesprek… of nodig mij uit voor een gesprek. Dan ben ik heel nieuwsgierig naar jouw ideeën over betaalde krachten en vrijwilligers, over de rol van de bibliotheek en de rol van de overheid en de politiek!