De derde geldstroom: lekker bezig

Het is een veel gehoord argument in discussies rondom cultuur en (publieke) financiering. Ga op zoek naar een derde geldstroom, wees ondernemend(er). Achterliggende gedachte is vaak dat dan de subsidie die een overheid verstrekt wel verminderd kan worden. Zo'n argument of aanmoediging wordt naar mijn idee vaak veel te gemakkelijk gebruikt, zonder enige kennis van zaken of betreffende instelling wel geschikt is om makkelijk een derde geldstroom aan te spreken. Of dat de vermindering van subsidie zomaar in dezelfde mate op te vangen valt door 'ondernemend' te zijn. Ik kreeg een tijdje geleden het impliciete verwijt dat onze bibliotheek niet ondernemend en innovatief genoeg was. En ik kreeg daarbij de vraag of ik wel eens over het introduceren van horeca had gedacht. Want daarmee kon ik vast onze eigen inkomsten wel opkrikken. Op zo'n moment moet ik echt op mijn lippen bijten.... diep ademhalen en dan de uitnodiging doen aan dit raadslid dat als hij een horeca-ondernemer kent die de korting van anderhalve ton op onze subsidie door middel van een goede horeca in de bibliotheek kan opvangen, ik mij aanbevolen houd voor contact met deze persoon. Ik zal hem/haar met open armen ontvangen!

Natuurlijk zijn er mooie voorbeelden in het land van succesvolle ondernemende instellingen, zo lukt het Naturalis om via crowdfunding de financiering voor de Tyrannosaurus Rex rond te krijgen.Ik weet zeker dat ook een aantal (grote) bibliotheken zoals Arnhem, Amsterdam, Rotterdam, Leiden, Haarlem en ik vergeet er vast een paar, extra geld binnen weten te halen met hun horeca en verhuur. Chapeau! (Doen wij overigens ook). Tegelijkertijd durf ik de stelling aan dat het in de meeste gevallen om een aanvulling gaat van inkomsten, geen vervanging van subsidie. Want je plust maar niet zo maar even dit soort grote bedragen bij op je reguliere geldstroom.
Het Rijksmuseum en andere (grote) musea lukt het vaak om via fondsen of particuliere weldoeners mooie projecten te realiseren. Ook verschillende bibliotheken weten via fondsen en prijzen geld binnen te halen voor projecten. Bibliotheek Utrecht heeft volgens mij met de andere 3 grote steden een grote ESF subsidie binnen weten te slepen, en ook de PSO's lukt het vaak om groot projectgeld binnen te slepen.

Windmolens;Wikipedia commons

En precies daar zit de crux! Het gaat om projecten. En die zijn mooi, en nodig, want daarmee kun je dingen in beweging brengen. Maar ze zijn er niet voor bekostiging van je reguliere bedrijfsvoering. Die zul je toch echt met die eerste twee geldstromen moeten bekostigen. Subsidie en eigen inkomsten. En die eigen inkomsten omhoog krikken dat lukt niet zo maar. Er is prijselasticiteit (zoals dat zo mooi heet) in wat je voor je reguliere producten kunt vragen. Bij te hoge kosten haken teveel mensen af en schiet je jezelf in de voet. Nieuwe producten ontwikkelen kost tijd en dus geld. Waarbij je dan zelfs nog het risico loopt dat als je dat doet je het verwijt krijgt dat je marktverstorend bezig bent, of dat wat je nu aan het doen bent nou echt niet de taak is van de bibliotheek.

Voordat dit nu een klaagverhaal gaat worden, niet helemaal mijn stijl ;-) dan nu het goede nieuws. Er valt wel geld binnen te halen voor projecten. Ja, dat kost tijd, en aandacht, en vrijmaken van mensen en denkkracht. We hebben die handschoen die de politiek ons heeft toegeworpen opgepakt. In bibliotheek Kennemerwaard hebben we sinds 2010/2011 een eigen adviseur projectfinanciering, een fondsenwerver zo je wilt. Deze medewerker heeft korte lijnen met onze productontwikkelaars, met onze accountmanagers en consulenten die op de vernieuwing zit. Ze gaan samen zitten, de ontwikkelaar vertelt wat hij/zij van plan is, en onze adviseur gaat vervolgens aan de slag om te kijken of er ergens nog niet een potje of fonds is waarmee extra financiering kunnen binnenhalen. Ze weet heel goed hoe ze projecten zo moet omschrijven dat ze passen binnen de regels van overheden of fondsen. En inmiddels is ze er heel goed in geworden. Eind 2013 hadden we zo rond de € 73.000,- aan projecten op onze balans staan, eind 2014 was dat al opgelopen naar € 118.000,-. Voor 2015 hebben we inmiddels bijna € 170.000,- aan projectfinanciering binnen weten te halen. Dat is al flink hoger dan de doelstelling van € 150.000,-- die we hadden voor dit jaar.

Dat niet alles altijd lukt mag ook duidelijk zijn. Even voor jullie beeld: er zijn ter waarde van € 544.630,- aan projecten her en der ingediend. Maar het loont om een (eigen) fondsenwerver te hebben die goed op de hoogte is van waar de potjes met geld te halen zijn. En het mooie is dat we met de projecten heel veel vernieuwing kunnen realiseren, nieuwe dingen uitproberen die als ze succesvol zijn ook toegevoegd worden aan onze dienstverlening. Waarmee we dan extra inkomsten kunnen genereren en dus onze eigen inkomsten kunnen verhogen op termijn. Dus hoera voor onze Miranda! Voor 2016 mikken we op zeker € 175.000!

Overdie, een kleine geschiedenis

We zijn met onze vestiging Overdie genomineerd voor de beste bibliotheek van Nederland. We zijn er apetrots op dat we de shortlist (opnieuw) hebben gehaald. Nu heb ik niet de verwachting dat we de hoofdprijs gaan binnen halen, want geduchte andere kandidaten. Maar net zoals ik alle andere keren vond dat we al gewonnen hadden op voorhand (Alkmaar Centrum, meest duurzame bibliotheek, Heerhugowaard Centrum), vind ik dat nu ook. Ik zal uitleggen waarom.

Overdie is een zogenaamde 'Vogelaarwijk'. Een diverse bevolking van immigranten, eerste, tweede en derde generatie, gemengd met een autochtone bevolking variërend van woonwagenbewoners tot bemiddelde middenklasse. Een boeiende mix. In deze wijk stond tot de helft van de jaren tachtig een filiaal van de bibliotheek. Dat filiaal sneuvelde in een bezuinigingsronde, te weinig lezers, te weinig gebruik, en men kan wel naar het centrum. Voor de scholen werd enig soelaas geboden in één keer per week anderhalf uur een bibliobus. Programma's als de Bibliotheek op School bestonden niet.

Het was denk ik ergens eind 2007 dat ik door het toenmalig afdelingshoofd van de gemeente Alkmaar gevraagd werd of ik niet eens in gesprek wilde met het bestuur van het wijkcentrum over samenwerking. Zelden ben ik zo warm ontvangen. Wat een enthousiasme bij het bestuur. Dat het zo belangrijk was dat kinderen konden lezen, dat ze zo graag weer een vaste, eigen vestiging van de bibliotheek wilden. En of dat niet gerealiseerd kon worden. Er gingen niet eens zoveel gesprekken overheen, een paar gesprekken met de gemeente over een projectsubsidie en intern, en we gingen aan de slag. Binnen een paar maand hadden we een lokaaltje op de eerste verdieping in het wijkcentrum ingericht als bibliotheek. Als wij er niet waren dan werd het door andere huurders gebruikt. Zo kon het wijkcentrum de ruimte efficiënt inzetten. Het gaf wel eens gedoe, dat gaat zo als je een dak samen deelt. Biljarters die met een keu in de hand de kinderen achterna zaten die, omdat de bibliotheek nog niet open was, rondom de biljarttafel liepen te hollen. Maar daar kwamen we na gesprekken altijd wel weer uit.

Ondertussen was het wijkcentrum bezig met nieuw- en verbouwplannen. Dat was een langdurig proces. Nieuwbouw bleek niet mogelijk, wel verbouw. En of wij alsjeblieft wilden blijven, en waar we dan wilden zitten. Fijn als je zo gewaardeerd wordt dat je mee mag denken. We wilden op de begane grond met een zichtlocatie. Dat is gelukt. Vanaf november 2014 zijn we nu gevestigd op de begane grond met een jeugdbibliotheek. Het ziet er prachtig uit, en ook het verbouwde wijkcentrum ziet er geweldig uit. Gastvrij en uitnodigend. Onze medewerkers en bezoekers vertellen dan ook niet voor niets trots over wat ze allemaal doen en waarom Overdie moet winnen.

Dat stenen omhulsel zijn we heel erg blij mee, nog blijer zijn we met alle vorderingen die we in en vooral met de wijk maken. Niet alles lukt meteen. De ruime openingstijden die we graag wilden door tijdens de ochtend open te zijn met een half schuin oog toezicht van de beheerder is nog niet gelukt. Daar moeten we nog verder over praten. De samenwerking met de scholen gaat heel erg goed. Op een aantal scholen in de wijk hebben we een leesconsulent, en de kinderen komen graag naar de bibliotheek ook al hebben ze op school ook een collectie. We hebben hele leuke projecten met de ouderkamers van de scholen o.a. "Lezen in de keuken". Er zijn contacten en activiteiten met de moskee en met groepen in de wijk die met ons samenwerken. Boekenpret en voorleesprojecten voor ouders die geen leestraditie hebben hebben voet aan de grond in de wijk. Met de andere huurders van het wijkcentrum wordt gekeken of we samen dingen kunnen doen. Niet alles tegelijk, niet alles heeft gelijk resultaat. Het begint met het gesprek. Er is een leeskring voor beginnende volwassen lezers, we lezen voor en we organiseren activiteiten samen met het Centrum voor Jeugd en Gezin. Kortom het sprankelt en bruist in en buiten de bibliotheek. Doordat we daar zitten, weten mensen uit de wijk ons makkelijker te vinden en benaderen ze ons ook makkelijker.

Of we winnen op 27 november? Ik weet het niet. Wat ik wel weet is dat Overdie en haar bewoners, onze bibliotheek in zijn geheel heeft gewonnen met deze levendige vestiging! Een aanwinst voor de wijk, en wat de wijk Kennemerwaard brengt is een aanwinst voor ons bibliotheekwerk!